Ανάλυση Επικαιρότητας (2018-22)

  του Τζαν Ατζούν*

Ο μηχανισμός της Αστάνα o οποίος σχηματίστηκε για την αποκλιμάκωση της έντασης στη Συρία και την διασφάλιση της ειρήνης μεταξύ των πλευρών συνεχίζει να λειτουργεί. Όταν το καθεστώς, η Ρωσία και το Ιράν συνέχισαν τις επιθέσεις τους και κατέλαβαν τις περιοχές αποκλιμάκωσης της έντασης που είχαν οριστεί στο  πλαίσιο της διαδικασίας που διεξάγεται υπό την εγγύηση της Τουρκίας, της Ρωσίας και του Ιράν, απόκτησε ιδιαίτερη σημασία η περιοχή του Ιντλίμπ. Το γεγονός ότι η περιοχή Ιντλίμπ αντίθετα με τις υπόλοιπες περιοχές αποκλιμάκωσης της έντασης συνορεύει με την Τουρκία, είναι ένας σημαντικός παράγοντας που ενισχύει το χέρι της Τουρκίας.  Επίσης το γεγονός ότι οι δυνάμεις του καθεστώτος μετέφεραν τους Σύριους αντιπολιτευόμενους από τις περιοχές τις οποίες πήραν υπό αποκλεισμό και εκκένωσαν στο Ιντλίμπ και την περιοχή της Επιχείρησης Ασπίδα του Ευφράτη ήταν ένας από τους παράγοντες που μετέτρεψαν το Ιντλίμπ σε προπύργιο της αντιπολίτευσης. Στο πλαίσιο της διαδικασίας της Αστάνα, η περιοχή μη διαμάχης Ιντλίμπ άρχισε να διαφοροποιείται σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιοχές. Οι συγκρούσεις στην περιοχή αποκλιμάκωσης της έντασης Ιντλίμπ όπου η Τουρκία ανέπτυξε 12 παρατηρητήρια, η Ρωσία 10 και το Ιράν 7 εμποδίστηκαν σε μεγάλο βαθμό. Κυρίως τα παρατηρητήρια που αναπτύχθηκαν από την Τουρκία, διαδραματίζει τον ρόλο του τείχους που εμποδίζει την στρατιωτική προέλαση των δυνάμεων του καθεστώτος κατά των Συρίων αντιπολιτευόμενων.

Τα παρατηρητήρια που έχει κατασκευάσει η Τουρκία στην περιοχή φέρνουν μαζί τους πολλές δυσκολίες από επιχειρησιακή έννοια. Ενώ είναι μεγάλο πλεονέκτημα το γεγονός ότι η Τουρκία μπορεί να πραγματοποιήσει άμεσες μεταφορές από τα δικά της σύνορα, οι πιθανές επιθέσεις των ριζοσπαστικών παραγόντων και των πρακτόρων του καθεστώτος, καθιστούν δύσκολη το καθήκον που αναλάβει η Τουρκία για την διασφάλιση της ειρήνης. Εξάλλου μια τουρκική πομπή είχε υποστεί ζημιές όταν κατά τη διάρκεια μιας μεταφοράς, πυροδοτήθηκε το παγιδευμένο με εκρηκτικά όχημα που είχαν παρκάρει στην άκρη του δρόμου. Κατά καιρούς οι δυνάμεις του καθεστώτος και οι ξένοι Σιίτες πολιτοφύλακες που κατευθύνονται από το Ιράν άνοιξαν προκλητικά κατά των Τούρκων στρατιωτών. Το γεγονός ότι η Τουρκία ανέπτυξε δικούς της στρατιώτες στην πρώτη γραμμή προκειμένου να σταματήσει τις συρράξεις στη Συρία, αποτελεί την σαφέστατη απόδειξη της βούλησης της χώρας να τερματίσει τον εμφύλιο στην περιοχή. Η Τουρκία με την διαδικασία Αστάνα, ενώ από τη μια σταματά την απώλεια των ανθρώπων τερματίζοντας τον εμφύλιο  μεταξύ του καθεστώτος Άσαντ και της συριακής αντιπολίτευσης και ανοίγοντας τον δρόμο μπροστά τις συνομιλίες και την μεταβατική περίοδο μεταξύ των πλευρών από την άλλη συνεχίζει τον αγώνα της κατά των τρομοκρατικών οργανώσεων που επωφελούνται από το χάος που επικρατεί στη Συρία.

Η Τουρκία που με την Επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη καθάρισε την τρομοκρατική οργάνωση ΝΤΑΕΣ από τα σύνορα της, στη συνέχεια καθάρισε την περιοχή Άφριν από την τρομοκρατική οργάνωση PKK/YPG. Το γεγονός ότι η Τουρκία και στις δυο επιχειρήσεις κινήθηκε από κοινού με τις ντόπιες συριακές μονάδες αποδεικνύει το πεδίο επίδρασης της Τουρκίας πλέον και το ότι η Τουρκία δεν κινείται με μια αποικιοκρατική αντίληψη. Η Τουρκία ενώ από τη μια δίνει αγώνα κατά της τρομοκρατίας και κάνει βήματα για την διασφάλιση της ειρήνης και της γαλήνης στην γειτονική της χώρα Συρία, ενώ από την άλλη διασφαλίζει την δικιά της εθνική ασφάλεια. Εξάλλου έπειτα από την Επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη, μειώθηκαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις και οι απόπειρες επιθέσεων της τρομοκρατικής οργάνωσης ΝΤΑΕΣ εντός της Τουρκίας. Με παρόμοιο τρόπο η Επιχείρηση Κλαδί Ελιάς έκανε τις επιθέσεις και τις απόπειρες επιθέσεων της τρομοκρατικής οργάνωσης PKK στις περιοχές των όρων Χάταϊ και Αμάνος σχεδόν να τερματιστούν.

Αλλά ο αγώνας της Τουρκίας κατά της τρομοκρατίας συνεχίζεται και στις υπόλοιπες περιοχές. Εκτός από την επιχείρηση που συνεχίζεται στο Ιράκ, γίνονται σημαντικά βήματα κατά της παρουσίας της PKK/YPG στα βόρεια της Συρίας. Η επιμονή των ΗΠΑ στη συμμαχία με την YPG εμποδίζει τον τερματισμό της τρομοκρατίας στην περιοχή και συνάμα απειλή την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας. Οι συνομιλίες μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ σχετικά με την  YPG και κυρίως το μέλλον της περιοχής Μανμπίτς συνεχίζονται εδώ και αρκετό καιρό. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεν κράτησαν την υπόσχεση που είχαν δώσει στην Τουρκία ενώ κατέλαβαν την περιοχή Μανμπίτς πως η YPG θα αποσυρθεί, και το γεγονός ότι προστατεύουν την YPG είχε εντείνει τις σχέσεις μεταξύ των δυο νατοϊκών χωρών. Μετά από την επίσκεψη που πραγματοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ στην Τουρκία κατά την οποία συνομίλησε με τον Τούρκο ομόλογο του το ζήτημα Μανμπίτς επιτεύχθηκε συμφωνία επί της αρχής μεταξύ των δυο χωρών. Η καθαίρεση του Τίλερσον από τον Τραμπ και ο διορισμός του Μάικ Πομπέο στη θέση του είχε σαν αποτέλεσμα την προσωρινή διακοπή της διαδικασίας. Σύμφωνα με τις δηλώσεις που προέβη πριν από μερικές ημέρες ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου συνάφθηκε ένα σχέδιο συμφωνίας μεταξύ των δυο χωρών για το ζήτημα Μανμπίτς, οι λεπτομέρειες της οποία αναμένεται να διασαφηνθούν  την προσεχή περίοδο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δόθηκαν από τις τοπικές πηγές μετά την ανακοίνωση του Τσαβούσογλου, οι αντάρτες της YPG ξεκίνησαν τις προετοιμασίες για να εγκαταλείψουν την περιοχή. Στο πλαίσιο της συμφωνίας μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ, η YPG θα εγκαταλείψει τη Μανμπίτς και θα περάσει στα ανατολικά του Ευφράτη, η Τουρκία και οι ΗΠΑ θα διασφαλίσουν μαζί την ασφάλεια στην περιοχή και οι δυο χώρες θα καθορίσουν μαζί τις τοπικές διοικήσεις και τις αστυνομικές δυνάμεις της Μανμπίτς. Αν και επιτεύχθηκε εξέλιξη στο ζήτημα Μανμπίτς μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ, η τρομοκρατική παρουσία της YPG στα ανατολικά του Ευφράτη δείχνει πως τα προβλήματα με επίκεντρο τη Συρία δεν θα τελειώσουν μεταξύ των δυο χωρών. Αλλά η συνεργασία της Τουρκίας και των ΗΠΑ στο Μανμπίτς θα αυξήσει την επικοινωνία, τον συντονισμό και την εμπιστοσύνη μεταξύ των δυο χωρών. Δυο χώρες που μπορούν να συμφωνήσουν στο Μανμπίτς είναι δυνατό να συμφωνήσουν και στις υπόλοιπες περιοχές της Συρίας.

*O Τζαν Ατζούν είναι ερευνητής αρθρογράφος - Ίδρυμα Πολιτικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (SETA).