Παγκόσμια Προοπτική (2018-06)

Καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ*

Που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα το αίσθημα του ανήκειν που κατακερματίζεται ολοένα και περισσότερο;

Πόσο θυμίζουν ό,τι προηγήθηκε του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η εποχή που διανύουμε και αυτά που ζούμε. Όταν δεν αντλούνται διδάγματα από όσα βιώνονται λένε ότι η «ιστορία επαναλαμβάνεται». Πριν από εκατό ακριβώς χρόνια έπνεαν σφοδροί άνεμοι νέων ταυτοτήτων νέων αισθημάτων του ανήκειν στον κόσμο. Είχε κηρυχθεί πόλεμος εναντίον της αυτοκρατορικής ταυτότητας. Ανέβλυζαν νέες, κατασκευασμένες ταυτότητες χωρίς ιστορία και οι περισσότερες χωρίς ρίζες από κάθε γεωγραφική περιοχή. Εν τέλει κατακερματίστηκαν κατά τακτά χρονικά διαστήματα όλες οι αυτοκρατορίες, περιλαμβανομένης της Οθωμανικής, της Βρετανικής και της Αυστροουγγρικής.

Δυστυχώς ο κόσμος δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να απαλλαγεί από το μεγάλο πρόβλημα που έχει προκαλέσει η Γαλλική Επανάσταση και ο εθνικισμός στην ανθρωπότητα. Η ασθένεια αυτή εξακολουθεί να δηλητηριάζει κατά κύματα όλο τον κόσμο. Δεν ήταν αρκετοί ακόμα και οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι που πλήρωσε ως τίμημα ο κόσμος. Το φάντασμα αυτό εξακολουθεί να πλανάται πάνω από όλες τις χώρες.

Αυτά που βιώνονται τριγύρω μας μοιάζουν με ότι προηγήθηκε του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα Βαλκάνια, η Ανατολική Ευρώπη και η Μέση Ανατολή κατακερματίστηκαν, η Ισπανία κινείται σε τροχιά διάσπασης…

Δεν πρόκειται μόνο για κράτη που διασπάστηκαν ή κινούνται σε τροχιά διάσπασης. Με θανατηφόρες ταυτότητες που μόλις δημιουργήθηκαν και εξατομικευμένο αίσθημα του ανήκειν, όλες οι γεωγραφικές περιοχές μετατρέπονται, ή κάποιοι τις μετατρέπουν, σε πεδία έτοιμα να ανατιναχθούν.

Με το τέλος της αυτοκρατορικής εποχής και με τις νέες ταυτότητες και τα νέα κράτη δεν έχουν χαρίσει περισσότερη γαλήνη στον κόσμο. Αντιθέτως σε ένα κατακερματισμένο κόσμο, όλες οι χώρες είναι πιο ευάλωτες απέναντι στις επιθέσεις περισσοτέρων παγκοσμίων ιμπεριαλιστών παικτών.

Που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα το αίσθημα του ανήκειν που κατακερματίζεται ολοένα και περισσότερο; Που θα σταματήσει ο εθνοτικός και σεκταριστικός κατακερματισμός;

Στην ουσία δεν είναι μια κατάσταση άγνωστη στην ανθρωπότητα. Γνωρίζουμε την κατάσταση της υποταγμένης/υπόδουλης ανθρωπότητας που αποτελούσε για τους φεουδάρχες αντικείμενο αγοροπωλησίας όπως η γη, κατά την εποχή του φεουδαλισμού στην Ευρώπη.

Πόση ελευθερία κινήσεων και μέχρι πιο σημείο είχαν οι άνθρωποι κατά την εποχή των Μπεηλικιών της Ανατολίας που προηγήθηκε του Οθωμανικού Κράτους;

Τι μπορεί να προσφέρει περισσότερο στην ανθρωπότητα ο περαιτέρω κατακερματισμός των κρατών, των ταυτοτήτων και του αισθήματος του ανήκειν πέρα από το να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στην οικονομία, το εμπόριο, την υγεία, την εκπαίδευση, τα ταξίδια και την καθημερινότητα;

Ο άνθρωπος θα απομονώνεται περισσότερο με την διάσπαση των μεγαλύτερων ταυτοτήτων που τον κάνουν να αισθάνεται κομμάτι των στρωμάτων μεγαλύτερων κοινωνιών.

Πέρα από αρκετά ψυχολογικά, κοινωνιολογικά και παθολογικά προβλήματα, κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα ασφαλείας. Τα εγκληματικά δίκτυα ή τρομοκρατικές οργανώσεις που απαρτίζονται από ένα άτομο ή μικρές ομάδες είναι αυτές που σήμερα εντοπίζονται πολύ δύσκολα και προξενούν τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο σε όλα τα κράτη.

Τι μπορεί να είναι πιο επικίνδυνο από έναν κατακερματισμένο άνθρωπο με εξατομικευμένη ταυτότητα και αίσθημα του ανήκειν, ο οποίος μάλιστα μπορεί να έχει χάσει την ταυτότητα του, να είναι απογυμνωμένος από κάθε αξία ή που έχει δημιουργήσει μέσα στη γυάλα του μια αξία εξολοκλήρου σχετικά με τον εαυτό του;

Δεν είναι αρκετό το τίμημα που έχει πληρώσει η περιοχή μας, η ανθρωπότητα και ο κόσμος; Πόσο τίμημα ακόμα θα πληρώσουν τα καταπιεσμένα έθνη και οι καταπιεσμένες γεωγραφικές περιοχές υπομένοντας περισσότερη διάσπαση στο βωμό ενός παράφορου εθνοτικού και σεκταριστικού ρατσισμού; Πόσο ακόμα θα πέφτουν στην παγίδα του παιχνιδιού «διαίρει και βασίλευε» των παγκοσμίων εστιών του κακού; Αυτός ο παράφορος εθνοτικός και σεκταριστικός ρατσισμός δεν είναι ούτε ορθολογιστικός, ούτε ανθρώπινος, ούτε ηθικός αλλά ούτε και ισλαμικός.

Τότε θα πρέπει «να βροντοφωνάξουμε ανοίγοντας διάπλατα τα χέρια μας/σταματήστε πλήθη αυτός ο δρόμος είναι αδιέξοδο», όπως λέει και ο Νετζίπ Φαζίλ. Θα πρέπει να αναπτύξουμε ένα κλίμα, μια σκέψη και ένα όραμα που θα ολοκληρώνει την ανθρωπότητα και όχι να την διασπά και να την διαχωρίζει. Έχουμε ανάγκη να μοιραστούμε περισσότερα, έχουμε ανάγκη από μια ηθική στάση αρχών και αρετή και όχι περισσότερο κατακερματισμό και εγωισμό. Πρέπει να αποδώσουμε περισσότερο νόημα στις οικουμενικές, ανθρώπινες, ηθικές και ισλαμικές αξίες οι οποίες τις περισσότερες φορές είναι επάλληλες, στην ειρηνική συνύπαρξη και γαλήνη. Πρέπει να αναπτύξουμε πολιτικές προς αυτήν την κατεύθυνση.

Πως μπορούμε να το κάνουμε;

Στην ουσία η απάντηση είναι γνωστή. Αλλά είναι δύσκολη η εφαρμογή της. Πρέπει να το εφαρμόσουμε με υπομονή και επιμονή.

Πρώτα από όλα, όλες οι χώρες θα πρέπει να ασκήσουν πολιτικές που θα είναι πιο συμπεριληπτικές όσον αφορά διαφορετικές εθνοτικές, ιδεολογικές, σεκταριστικές και θρησκευτικές ομάδες. Αν το κάνουν θα πρέπει να επιμείνουν σε αυτές τις πολιτικές χωρίς να δίνουν σημασία σε λάθος παραδείγματα και επικρίσεις. Όπως λέει και ο δερβίσης Γιουνούς θα πρέπει να αγαπάμε κάθε πλάσμα που δημιουργήθηκε για χάρη του Δημιουργού.

Μπορεί να ασκούνται τέτοιες πολιτικές. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Γι’ αυτό μάλλον το δεύτερο έχει μεγαλύτερη σημασία: τα δικαιώματα του ανθρώπου και τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως ένα εργαλείο εξωτερικής πολιτικής. Οι εστίες κακού που θεωρούν καθετί στρατηγικό εργαλείο σε ορισμένες χώρες, δεν θα πρέπει να θεωρούν την διαφορετικότητα σε άλλες χώρες ως την πιο ανέξοδη μέθοδο για να τις βλάψουν. Δεν θα πρέπει να θεωρούν πολιορκητικό κριό την διαφορετικότητα για να πλήξουν τις εν λόγω χώρες. Οι χώρες που φιλοξενούν εντός τους διαφορετικές ταυτότητες και πολιτισμούς θα πρέπει να επαγρυπνούν απέναντι σε αυτόν τον σκοπό των ιμπεριαλιστικών παικτών. Να μην οδηγήσουν με λάθος πρακτικές τους πολίτες τους στην αγκαλιά αυτών των παικτών.

Το ξέρω ότι οι περισσότεροι θα θεωρήσουν μια ευχή όλα αυτά που προανάφερα από τη σκοπιά της σημερινής εξωτερικής πολιτικής που διαμορφώνεται με βάση τα συμφέροντα και της σημερινής πραγματικής πολιτικής. Όσοι σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο έχουν απόλυτο δίκιο σύμφωνα με τις πρακτικές και τον σκοπό των παγκόσμιων ιμπεριαλιστών παικτών. Τότε δεν θα πρέπει να απευθύνουμε καμία έκκληση που να βασίζεται στις αξίες επειδή αυτή είναι «η πραγματική πολιτική του τωρινού μας κόσμου»; Να μην καλέσουμε την ανθρωπότητα στο κοινό για όλους καλό; Ας μην ξεχνάμε ότι σε κάθε χώρα υπάρχει μια σημαντική μερίδα ανθρώπων εντός και εκτός του κράτους που είναι συνετοί, ασχέτως αν δεν έχουν τη δύναμη να καθορίζουν την μακροπολιτική. Μακροπρόθεσμα κερδίζουν πάντα οι καλοί…

*Ο καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ είναι κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γιλντιρίμ Μπεγιαζίτ της Άνκαρα.