Ανάλυση Επικαιρότητας (2018-03)

Τζαν Ατζούν*

Σημαντικά βήματα έγιναν για την αποκλιμάκωση της έντασης στη Συρία στη διαδικασία της Αστάνα η οποία προχωρά υπό την εγγύηση της Τουρκίας, της Ρωσίας και του Ιράν. Η διαδικασία της Αστάνα υπήρξε το πιο σπουδαίο βήμα που έχει γίνει μέχρι στιγμής για τον τερματισμό των συγκρούσεων στη Συρία που συμπλήρωσαν 6 χρόνια και για την ειρήνη. Με τη συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι τρεις χώρες, κηρύχθηκαν περιοχές μη διαμάχης σε πολλά σημεία της Συρίας και επίσης αποφασίστηκε η πραγματοποίηση Εθνικού Ειρηνευτικού Συνεδρίου στο Σότσι με την συμμετοχή όλων των εθνοτικών και δογματικών ομάδων της Συρίας. Οι πρόσφατες ωστόσο συγκρούσεις στην περιοχή Ιντλίμπ που περιλαμβάνεται μεταξύ των περιοχών μη διαμάχης στη Συρία, δυσχεραίνουν την διαδικασία της Αστάνα.

Δυνάμεις του καθεστώτος Άσαντ και της φιλοκαθεστωτικής πολιτοφυλακής εκτέλεσαν επιχείρηση στο Ιντλίμπ με την αεροπορική υποστήριξη της Ρωσίας και κατέλαβαν αρκετές πόλεις. Η προέλαση της φιλοκαθεστωτικής πολιτοφυλακής που πλησίασε το Αεροδρόμιο Αμπού Ζουχούρ, ανακόπηκε έστω και εν μέρει απέναντι στις επιθέσεις των Σύρων αντικαθεστωτικών. Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι η επιχείρηση στο Ιντλίμπ αντίκειται στη συμφωνία για τις περιοχές αποκλιμάκωσης της έντασης.

Η Τουρκία ζητά από την Ρωσία να ασκήσει πίεση στο καθεστώς του Άσαντ και να σταματήσει τις επιχειρήσεις. Η αντεπίθεση άλλωστε των συριακών αντιπολιτευόμενων ομάδων στο Ιντλίμπ που υποστηρίζονται από την Τουρκία, υπό αυτή την έννοια θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως προειδοποίηση προς την Ρωσία και το καθεστώς Άσαντ.

Από την άλλη μεριά οι δηλώσεις που έκανε τελευταία ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ερντογάν για το Αφρίν, ενίσχυσαν τις προσδοκίες για μια ενδεχόμενη επιχείρηση. Ο ΠτΔ είπε ότι η επιχείρηση στο Αφρίν και στη Μανμπίτζ μπορεί να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή. «Θεού θέλοντος αύριο μεθαύριο, πολύ σύντομα θα ξεκινήσουμε από το Αφρίν και την Μανμπίτζ και θα διαλύσουμε μία-μία όλες τις υπόλοιπες φωλιές τρομοκρατών στη Συρία», είπε. Πέρα από τις δηλώσεις αυτές του ΠτΔ, ο εκπρόσωπος της Φαϊλάκ αλ Σαμ είπε ότι 20 χιλιάδες άνδρες του Ελεύθερου Συριακού Στρατού είναι έτοιμοι για την επιχείρηση στο Αφρίν.

Ενδεικτικές της αποφασιστικότητας της Τουρκίας ήταν οι πολύ σημαντικές και κατηγορηματικές δηλώσεις του ΠτΔ Ερντογάν απευθυνόμενος στις ΗΠΑ: «Μην στέκεστε ανάμεσά μας με τους τρομοκράτες, με τις αγέλες δολοφόνων. Ειδάλλως δεν θα φταίμε εμείς για τα ανεπιθύμητα γεγονότα που είναι πιθανόν να προκύψουν. Κατεβάστε εσείς τις σημαίες στις βάσεις της τρομοκρατικής οργάνωσης ώστε να μην αναγκαστούμε εμείς να σας τις παραδώσουμε. Ξηλώστε τα διακριτικά σας από τις στολές των τρομοκρατών ώστε να μην αναγκαστούμε να τα θάψουμε εμείς στο χώμα».

Σύμφωνα με τις νεότερες δηλώσεις των ΗΠΑ, στις περιοχές που ελέγχονται από την YPG, σχεδιάζει την σύσταση ενός νέου στρατού 30 χιλιάδων ανδρών. Η πρωτοβουλία που ονομάζεται «Στρατός Προστασίας Συνόρων», δείχνει ότι η Αμερική παραιτήθηκε από την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας και σκοπεύει να συνεχίσει την συμφωνία με την YPG και στην μετά-Νταές εποχή. Άλλωστε η Τουρκία, η Ρωσία, το Ιράν, οι Σύροι αντιπολιτευόμενοι και το καθεστώς Άσαντ αντέδρασαν σκληρά στα σχέδια των ΗΠΑ να συγκροτήσουν στρατό.

Η κεντρική ιδέα της διαδικασίας της Αστάνα που τελεί υπό την εγγύηση της Τουρκίας, της Ρωσίας και του Ιράν, είναι η διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Τα σχέδια της Αμερικής να σχηματίσουν έναν νέο στρατό απαρτιζόμενο από μέλη της YPG για να αναπτυχθεί στα σύνορα Συρίας, Ιράκ και Τουρκίας, από αυτή την άποψη είναι μια προσέγγιση που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την διαδικασία της Αστάνα. Η Αμερική η οποία προσπαθεί να φέρει προ τετελεσμένων γεγονότων μια ζώνη τρομοκρατίας σε ένα περιβάλλον σύγκρουσης και πολέμου στη Συρία, ως ότι δίνει αγώνα κατά της Νταές, απ’ ότι φαίνεται απομονώνεται ολοένα και περισσότερο στον χώρο της Συρίας. Η Αμερική προσπαθεί να καλύψει την μοναξιά της μέσω χωρών του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και του Ισραήλ.

Είναι γνωστό ότι οι τρομοκράτες της YPG στο Αφρίν είναι σε στενή επαφή με την Ρωσία παρά με την Αμερική και στην περιοχή φιλοξενούν ρωσικές στρατιωτικές βάσεις. Για την επιχείρηση στο Αφρίν, η YPG βρισκόταν υπό την προστασία της Ρωσίας παρά των ΗΠΑ. Μετά τις δηλώσεις του ΠτΔ Ερντογάν εκφράστηκαν ήπιες αντιδράσεις από την Ρωσία σε επίπεδο ρητορικής. Ενώ ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου, ερωτηθείς από δημοσιογράφο, είπε ότι η περιοχή Αφρίν δεν εντάσσεται στο πεδίο επιχειρήσεων των ΗΠΑ.

Αναμένεται από ώρα σε ώρα να ξεκινήσει η Τουρκία επιχείρηση στην περιοχή Αφρίν μαζί με τις δυνάμεις του ΕΣΣ κατά της YPG. Το βάθος της επιχείρησης στο Αφρίν είναι άγνωστο αλλά πιθανόν θα καταληφθούν οι περιοχές γύρω από το Αφρίν και θα τεθεί υπό αποκλεισμό η παρουσία της YPG στο Αφρίν. Αν και οι περιοχές γύρω από το Αφρίν βρίσκονται στον έλεγχο της YPG, ο πληθυσμός είναι κυρίως Άραβες. Μετά την εισβολή της YPG ο άμαχος πληθυσμός αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα σπίτια του και ζει σε καταυλισμούς στα σύνορα της Τουρκίας. Οι άνθρωποι αυτοί που ζουν στους καταυλισμούς εδώ και καιρό ζητούν από την Τουρκία και τον ΕΣΣ να γλιτώσουν τις πόλεις γύρω από το Αφρίν από την YPG.

Σε γενικές γραμμές έχουμε μπροστά μας μια δυναμική διαδικασία στη Συρία. Βασικά η διαδικασία της Αστάνα συνεχίζεται παρά τις δυσκολίες. Παρά τις παραβιάσεις του καθεστώτος Άσαντ οι εγγυήτριες χώρες εμφανίζονται αποφασισμένες να συνεχίσουν την διαδικασία και να διασφαλίσουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η Τουρκία, η Ρωσία, το Ιράν, οι Σύροι αντιπολιτευόμενοι και το καθεστώς Άσαντ αντέδρασαν σκληρά στα σχέδια των ΗΠΑ να συγκροτήσουν στρατό. Βάσει των δηλώσεων του ΠτΔ Ερντογάν, η επιχείρηση της Τουρκίας στο Αφρίν ενδέχεται να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή.

*O Τζαν Ατζούν είναι ερευνητής της Διεύθυνσης Εξωτερικής Πολιτικής του Ιδρύματος Πολιτικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (SETA).