Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (03-2017)

            Στην προηγούμενη εκπομπή κάναμε μία αναφορά στην απουσία δίγλωσσων μειονοτικών νηπιαγωγείων. Η μειονοτική εκπαίδευση ουσιαστικά ξεκινάει με τη φοίτηση στα μειονοτικά δημοτικά σχολεία. Tο 2006 η φοίτηση στο νηπιαγωγείο εντάχθηκε στην υποχρεωτική εκπαίδευση βάσει νόμου.

            Στη σημερινή εκπομπή θα μας απασχολήσει το θέμα της ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης. Λίγες μέρες πριν την εκπνοή του 2016 υπογράφεται υπουργική απόφαση από τον Υπουργό Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων βάσει της οποίας συστήνεται Τομέας Μειονοτικής Εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Παιδαγωγικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

            Πρόκειται για μία ιστορία που μας πάει πίσω στο 1968, όταν ιδρύθηκε η Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, γνωστή και ως ΕΠΑΘ. Η Ακαδημία αυτή είναι πράγματι μία πολύ ειδική περίπτωση, όπως άλλωστε αναγραφόταν και στον τίτλο της. Ήταν ένα μόρφωμα Χουντικής εμπνεύσεως με το οποίο το ελληνικό κράτος παρενέβαινε δυναμικά στο χώρο της μειονοτικής εκπαίδευσης. Στόχο είχε να δημιουργήσει μία ομάδα δασκάλων υπό τον απόλυτο έλεγχο της πολιτείας.

            Στην Ακαδημία φοιτούσαν μέλη της Μειονότητας που θα στελέχωναν ως δάσκαλοι το τουρκόγλωσσο πρόγραμμα των μειονοτικών δημοτικών σχολείων. Η ΕΠΑΘ δεν πληρούσε ποτέ ούτε τα βασικά στάνταρ ενός παιδαγωγικού τμήματος. Κατά καιρούς έγιναν κάποιες αποσπασματικές προσπάθειες με το πρόσχημα της βελτίωσης της εκπαίδευσης, ωστόσο δεν πέτυχαν ποτέ μία ουσιαστική αναβάθμιση.

            Μιλάμε για ένα μόρφωμα το οποίο στόχευε περισσότερο στο να δημιουργήσει μία ομάδα ατόμων φιλικά προσκείμενους στην ελληνική πολιτεία, ανθρώπους απολύτου εμπιστοσύνης, παρά καλούς δασκάλους που θα στελέχωναν τα μειονοτικά δημοτικά σχολεία και θα άλλαζαν ουσιαστικά και ποιοτικά τη φυσιογνωμία της μειονοτικής εκπαίδευσης.

            Η Μειονότητα από το χρόνο μηδέν, τον χρόνο ίδρυσης της Ακαδημίας ζητούσε την κατάργησή της.

            Φανταστείτε τις ελπίδες που γέννησε το 2010 όταν επί υπουργίας Άννας Διαμαντοπούλου αποφασίστηκε η κατάργηση της ΕΠΑΘ, φανταστείτε τις ελπίδες όταν το 2011 εξαγγέλθηκε η ίδρυση Τομέα Μειονοτικής Εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη. Σε ένα τμήμα το οποίο εξωτερικοί αξιολογητές βαθμολόγησαν ως ένα από τα καλύτερα της χώρας. Οι ίδιοι πρότειναν και την ίδρυση του Τομέα σε αυτό.

            Και πράγματι, το 2011 εισήχθησαν οι πρώτοι 21 φοιτητές, απόφοιτοι της Μειονότητας. Αποτέλεσαν την πρώτη και μία ομολογουμένως πολύ καλή μαγιά. Η δουλειά στο τμήμα ήταν εξαιρετική, σε γρήγορο χρονικό διάστημα οι φοιτητές ανταποκρινόταν με τον καλύτερο τρόπο. Οι καθηγητές του Τομέα, διακεκριμένοι όλοι πανεπιστημιακοί της διανόησης σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, αναζήτησαν και πέτυχαν συνεργασίες κομβικής σημασίας. Το 2012 δεν εισήχθησαν απόφοιτοι της Μειονότητας με ποσόστωση, κάτι που λύθηκε τις χρονιές που ακολούθησαν -2013 και 2014.

            Κι εκεί που όλα έδειχναν ότι για πρώτη φορά στα χρονικά θα λειτουργήσει κάτι σωστά και αποτελεσματικά, την ώρα που οι πρώτοι εισακτέοι ήταν ένα βήμα πριν την αποφοίτησή τους, ψηφίζεται ένας νόμος του Δεκέμβριο του 2014βάσει του οποίου ιδρύεται το Διδασκαλείο Εκπαιδευτικών Μειονοτικού Προγράμματος στο Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης στην Αλεξανδρούπολη.

            Μιλώντας με ποδοσφαιρικούς όρους, θα λέγαμε ότι πριν την λήξη του αγώνα ήρθε η ανατροπή. Ο Τομέας στην Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε επί της ουσίας, αλλά χωρίς να υπάρξει ποτέ νομοθετική ρύθμιση. Δηλαδή, συνέβη το εξής παράλογο, αλλά λογικό εντέλει για τα ελληνικά δεδομένα. Λειτουργούσε ένας τομέας κανονικά, με μαθήματα, καθηγητές, φοιτητές, χωρίς να έχει προηγηθεί η ίδρυσή του.

Οπότε ήταν πολύ εύκολο όχι να καταργηθεί, αφού δεν λειτούργησε ποτέ επίσημα, απλά να το αγνοήσουν οι επίσημες κρατικές αρχές και στη θέση του να νομοθετήσουν τελικά κάτι εντελώς νέο και διαφορετικό. Οι αντιδράσεις δικαιολογημένες και έντονες. Η εμπιστοσύνη για μία ακόμα φορά χάνεται πριν καν εδραιωθεί. 

            Κι ενώ τον Φεβρουάριο του 2015 μαθαίνουμε ότι έχει οριστεί μία ειδική επιτροπή να σχεδιάσει τα του Διδασκαλείου προκειμένου να υποδεχτεί φοιτητές το 2017, έρχεται η τελευταία υπουργική απόφαση του Δεκεμβρίου του 2016 να συστήσει επίσημα τον Τομέα Μειονοτικής Εκπαίδευσης στη Θεσσαλονίκη, με συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα ανάμεσα στα οποία είναι η ιστορία της μειονοτικής εκπαίδευσης, η μειονοτική εκπαιδευτική πολιτική, η διαχείριση της πολυπολιτισμικότητας και άλλα.

            Έχοντας δημιουργήσει ένα κακό προηγούμενο, η Μειονότητα δεν έχει παρά να περιμένει διστακτικά το επόμενο βήμα. Σίγουρα η ίδρυση του Τομέα στο εν λόγω τμήμα είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο. Ας ευχηθούμε ότι το Υπουργείο και η πολιτεία θα αφήσουν για μία φορά τους πανεπιστημιακούς καθηγητές να λειτουργήσουν χωρίς εξωτερικές και εξωγενείς παρεμβάσεις όπως γνωρίζουν επί δεκαετίες να λειτουργούν, να εκπαιδεύουν και να καταρτίζουν δασκάλους.  

            Η ΕΠΑΘ αποτελούσε επί δεκαετίες μεγάλη πληγή για την μειονοτική εκπαίδευση. Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ Μειονότητας και πολιτείας σίγουρα διερχόταν και μέσω της ΕΠΑΘ. Με το πέρασμα του χρόνου, η πολιτεία κατάφερε να οργανώσει μία ομάδα δασκάλων και ανθρώπων εμπιστοσύνης και με αυτόν τον τρόπο να έχει την αίσθηση ότι ελέγχει την μειονοτική εκπαίδευση.

            Ποτέ δεν καταλάβαμε γιατί πρέπει να είναι υπό μόνιμο και διαρκή έλεγχο ανήλικοι μαθητές, αλλά αυτό είναι μία άλλη μεγάλη συζήτηση. Ουσιαστικά το κράτος παρείχε σε μία ομάδα ανθρώπων ένα σχετικά καλό βιοτικό επίπεδο, τους παρείχε μόνιμη θέση εργασίας στο δημόσιο τομέα, έλυσαν το βιοποριστικό πρόβλημα των ίδιων και των οικογενειών τους. Δυστυχώς ωστόσο οι παροχές αυτές δεν ήταν χωρίς ανταλλάγματα.

            Πάντα υπήρχε η απαίτηση να καταγράφονται τα πάντα μέσω αναφορών και εκθέσεων προς ανώτερες αρχές. Ακόμα και μία πρόταση, ένα ύφος, μία χειρονομία είτε μαθητών είτε συναδέλφων εκπαιδευτικών ήταν στο στόχαστρο. Εκθέσεις συντάσσονταν για την αναγκαιότητα άσκησης εθνικής πολιτικής και αφύπνισης εθνικής συνείδησης στους μικρούς μαθητές.

Και μπορεί όλα αυτά να συνέβαιναν σε ένα επίπεδο μυστικό και κρυφό, ωστόσο φανερά τα αποτελέσματα ήταν ορατά καθώς το επίπεδο της μειονοτικής εκπαίδευσης παρέμενε σταθερά χαμηλό και οι μαθητές επί δεκαετίες δεν λάμβαναν επαρκή εκπαιδευτικά εφόδια για τη μετέπειτα πορεία τους. Αυτό καταδίκασε και τη μειονοτική εκπαίδευση σε μία χρόνια υποβάθμιση.

Αναμένουμε με ενδιαφέρον να δούμε τη συνέχεια.