Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (38-2016)

            Στις αρχές Αυγούστου συνεδρίασε η Επιτροπή για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων (CERD) του ΟΗΕ με αντικείμενο την εξέταση της Ελλάδας για την εφαρμογή των διατάξεων της Διεθνούς Σύμβασης για την Κατάργηση Κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων.

            Την ελληνική αντιπροσωπεία συνέθεταν εκπρόσωποι των Υπουργείων Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Εξωτερικών, Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων, Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Δικαιοσύνης, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και μέλη της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στο Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών στην Γενεύη.

            Στο τραπέζι συζητήθηκαν οι εκθέσεις που έχει συντάξει η Επιτροπή για την Ελλάδα, η Έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και οι Εκθέσεις των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Η εξέταση της χώρας διήρκησε δύο μέρες και σε αυτές υπήρξαν επίσημες συναντήσεις και συζητήσεις των μελών της Επιτροπής με εκπροσώπους ΜΚΟ. Στη συνεχεία η Επιτροπή άκουσε τις παρουσιάσεις, υπέβαλε ερωτήσεις και συνομίλησε με τα μέλη της επίσημης ελληνικής αντιπροσωπείας.       

            Ένα μεγάλο μέρος των συζητήσεων αναλώθηκε σε θέματα μειονοτήτων. Οι εμπειρογνώμονες των ΗΕ υπέβαλαν ερωτήματα σχετικά με την άρνηση της Ελλάδας να αναγνωρίσει το δικαίωμα του αυτο-προσδιορισμού στους εθνοτικά Μακεδόνες και τους εθνοτικά Τούρκους, την διακριτική μεταχείριση των Μουσουλμάνων της Ρόδου και της Κω που δεν αναγνωρίζονται ούτε ως θρησκευτική μειονότητα, την μη εκτέλεση των καταδικαστικών αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την απρόσκοπτη λειτουργία των σωματείων. Οι εμπειρογνώμονες σημείωσαν ότι η θέση της Ελλάδας για την αναγνώριση των μειονοτήτων στηρίζεται πάντα στις διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923.  

            Η απάντηση της ελληνικής αντιπροσωπείας ως προς τα θέματα των Μειονοτήτων δεν αποκλίνει στο ελάχιστο από την επί χρόνια επίσημη θέση του ελληνικού κράτους. Συγκεκριμένα, τα μέλη της αντιπροσωπείας απάντησαν ως εξής: «Το διεθνές δίκαιο, στο παρόν στάδιο δεν παρέχει σε διεθνή δικαστήρια ή άλλους οργανισμούς ή μηχανισμούς την εξουσία να καθορίζουν την ύπαρξη μιας μειονοτικής ομάδας. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι ότι τα μέλη μιας ομάδας που δεν έχει αναγνωριστεί ως μειονότητα απολαμβάνουν την πλήρη προστασία του νόμου. Η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης αποτελείται από τρεις διακριτές ομάδες –τουρκική, Ρομά και πομακική, οι οποίες έχουν διαφορετικά εθνοτικά και γλωσσικά χαρακτηριστικά και το μόνο πράγμα που έχουν κοινό είναι η θρησκεία. Η Ελλάδα συνεχίζει να εκπληρώνει όλες τις υποχρεώσεις που έχει από τη Συνθήκη της Λωζάνης και έχει υιοθετήσει το νομικό πλαίσιο για την προστασία των μειονοτήτων με τα διεθνή πρότυπα.» Αναφορικά με την εκτέλεση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας απάντησαν: «Η Ελλάδα εξετάζει τρόπους και μέσα για να εκτελεί τις τρεις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το οποίο διαπίστωσε ότι η Ελλάδα ήταν στην παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι».

            Διαβάζοντας τις απαντήσεις της ελληνικής αντιπροσωπείας, θα διαπιστώσει κανείς ότι δεν βγάζουν κάποια είδηση με την έννοια ότι αποτελούν μία απλή επανάληψη των επίσημων θέσεων για τα μειονοτικά ζητήματα.

Από την άλλη ωστόσο πλευρά, για πρώτη φορά στην ιστορία των οργάνων των Η.Ε. τέθηκαν κατ’ αυτόν τον τρόπο ερωτήματα για τους Τούρκους της Κω και της Ρόδου.

            Συγκεκριμένα, εμπειρογνώμονας της Επιτροπής διαπίστωσε ότι η Ελλάδα «δεν αναγνωρίζει τους Μουσουλμάνους που ζουν στα νησιά, κάτι που φαίνεται να αποτελεί διάκριση», για να πάρει την απάντηση της Ελλάδας ότι «σε μερικά ελληνικά νησιά υπάρχουν Έλληνες πολίτες μουσουλμανικού θρησκεύματος που απολαμβάνουν όλων των δικαιωμάτων και της προστασίας από την ελληνική νομοθεσία». Η Ελλάδα ξεκαθάρισε ότι τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται για τους Μουσουλμάνους της Θράκης απορρέουν από διεθνή Συνθήκη, ενώ δεν υπάρχει ανάλογη δέσμευση και υποχρέωση για τους Μουσουλμάνους της Κω και της Ρόδου.

            Το γεγονός ότι οι Τούρκοι της Κω και της Ρόδου παρέμειναν στην περιοχή παρά την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, όπως επίσης το γεγονός ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη για την προστασία των δικαιωμάτων τους ως μειονότητα σύμφωνα με τις διατάξεις της συνθήκης της Λωζάνης, οφείλεται στο γεγονός ότι τα νησιά αυτά ήταν υπό ιταλική διοίκηση όταν υπογράφηκε η Συνθήκη και ενώθηκαν με την Ελλάδα, μόλις το 1947.

            Στην περίπτωση των Τούρκων της Κω και της Ρόδου μιλάμε για μία κοινότητα περίπου 4.000-5.000 ατόμων οι οποίοι έχουν τα ίδια εθνικά, γλωσσικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά με τους Τούρκους της Θράκης. Κατά το παρελθόν, σε περιόδους κρίσεως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπως το 1955 και το 1974, εφαρμόστηκαν μέτρα εις βάρος των κατοίκων των νησιών, όπως η απώλεια ιθαγένειας βάσει του άρθρου 19 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας ή η αναγκαστική απαλλοτρίωση των περιουσιών τους.

            Η παρουσία ιστορικών τεμενών, κληρονομιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διευκολύνει την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων των πιστών των νησιών, ωστόσο δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για δίγλωσση εκπαίδευση. Αυτό επισημαίνουν και τα μέλη της Επιτροπής για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων (CERD) του ΟΗΕ σε παλιότερη έκθεση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Φεβρουάριο του 2011 και στο ψήφισμα της Συνέλευσης τον Μάρτιο του 2012.

            Οι σχέσεις μεταξύ Τούρκων της Θράκης και των νησιών ήταν πάντα χαλαρές με την έννοια ότι δεν υπήρχαν ιδιαίτεροι δεσμοί μεταξύ των δύο ομάδων. Η χιλιομετρική απόσταση άλλωστε που τους χωρίζει είναι σχεδόν απαγορευτική για να αναπτύξουν στενές επαφές. Δεν είναι ωστόσο και ανύπαρκτες. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται μία προσπάθεια προσέγγισης των δύο ομάδων.

Την περίοδο του Ραμαζανιού μετακινείται ιμάμης από την Θράκη για να εξυπηρετήσει τις θρησκευτικές ανάγκες των πιστών της Κω και της Ρόδου. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αλληλεγγύης Τούρκων Ρόδου-Κω και Δωδεκανήσων ζήτησε κατά το παρελθόν να μεταβούν δύο δάσκαλοι από την Θράκη προκειμένου να διδάξουν την τουρκική γλώσσα.

            Η πιο πρόσφατη συνεργασία είναι η κοινή διοργάνωση εκδήλωσης με θέμα «Ελληνοτουρκικές σχέσεις στο φως της Συνθήκης της Λωζάνης» που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο στην Σμύρνη από το παράρτημα του Συλλόγου Αλληλεγγύης Τούρκων Δυτικής Θράκης στη Σμύρνη και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αλληλεγγύης Τούρκων Ρόδου-Κω και Δωδεκανήσων.

            Εκεί, ο καθηγητής του πανεπιστημίου Kadir Has Prof. Dr. Serhat Güvenç, υπογράμμισε την ανάγκη να αναγνωριστεί η πολιτιστική ταυτότητα των Τούρκων που ζούνε στην Ελλάδα και πρόσθεσε ότι στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντικός ο ρόλος των σωματείων.

            Σε παλαιότερο συνέδριο που διοργανώθηκε το 2014 στο πανεπιστήμιο Bilkent με θέμα «Τα δικαιώματα των άλλων: Τούρκοι της Ελλάδας, από τη Ρόδο ως τη Δυτική Θράκη», o τότε Πρόεδρος του Συλλόγου Αλληλεγγύης Τούρκων Δυτικής Θράκης στη Σμύρνη καθηγητής Dr. Mustafa Kaymaknu αξιολόγησε ότι οι Τούρκοι των νησιών βρίσκονται σε δυσχερέστερη κατάσταση από τους Τούρκους της Θράκης με την έννοια ότι δεν είναι αναγνωρισμένοι ως μειονότητα και ανέφερε χαρακτηριστικά ότι οι Τούρκοι των νησιών από την πλευρά του ελληνικού κράτους «αφέθηκαν στην τύχη τους».

Η αλήθεια είναι ότι η ταυτότητα του μειονοτικού με την έννοια της διακριτικής μεταχείρισης συνοδεύει τόσο τους Τούρκους της Θράκης όσο και τους Τούρκους των Δωδεκανήσων ανεξάρτητα με την επίσημη ή μη αναγνώριση των κοινοτήτων ως μειονότητες.