Κορυφαίες Προσωπικότητες της Τουρκικής Ιστορίας (2016-18)

Ο Μεβλάνα Τζελαλεντίν (Μεβλάνα Τζελαλεντίν-ι Ρουμί) γεννήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1207 στην πόλη Μπαλχ του Χορασάν κατά την εποχή του Κράτους των Χωρεσμίων, ένα τουρκικό κράτος που ιδρύθηκε μετά την κατάρρευση του Μεγάλου Κράτους των Σελτζούκων. Όταν ήταν παιδί ακόμα ο πατέρας του Μπαχαεντίν Βελέντ αποφάσισε να μεταναστεύσει όλη η οικογένεια στην Ανατολία λόγω του κινδύνου που συνιστούσαν οι Μογγόλοι για την Μπαλχ και το Κράτος των Χωρεσμίων. Αν και το παρατσούκλι του ήταν το Τζελαλεντίν τον αποκαλούσαν περισσότερο Μεβλανά που σημαίνει «κύριος και φίλος μας». Πολλές πηγές που αναφέρονται στη ζωή του γράφουν ότι κατάγεται από μια οικογένεια ουλεμάδων (σοφών) πρόγονος της οποίας ήταν ο χαλίφης Αμπού Μπακρ.

Μετά τη διατάραξη της πολιτικής σταθερότητας στη Μπαλχ, ο Μπαχαεντίν Βελέντ πήρε μέρος μαζί με την οικογένεια του στο καραβάνι που αναχώρησε με προορισμό την Ανατολία. Το καραβάνι πέρασε από την Νισαπούρ και τη Βαγδάτη. Μετά πήγε στη Χετζάζ για να πραγματοποιήσει προσκύνημα. Από εκεί το καραβάνι πήγε στην Ανατολία μέσω της Δαμασκού. Η οικογένεια ήρθε στο Άκσεχιρ μέσω της Μαλάτια, του Έρζιντζαν και του Σίβας όπου και έμεινε 4 χρόνια. Στη συνέχεια η οικογένεια μετανάστευσε στο Λαρέντε (Καράμαν) όπου έμεινε 7 χρόνια. Εδώ ο Μπαχαεντίν Βελέντ πάντρεψε το γιό του τον Μεβλανά με την Γκεβχέρ Χατούν, κόρη του Λαλά Σεραφεντίν από την Σαμαρκάνδη. Ο Μεβλανά απέκτησε δυο γιους, τον Σουλτάν Βελέντ και τον Αλαάντιν Τσελεμπή. Η μητέρα του Μουμινέ Χατούν και ο μεγαλύτερος του αδελφός Αλαάντιν Μουχαμέντ απεβίωσαν στην πόλη αυτή. Κηδεύτηκαν στο μέρος που σήμερα ονομάζεται Τουρμπές Μαντέρ-ι Μεβλανά.

Ο Μπαχαεντίν Βελέντ και η οικογένεια του εγκαταστάθηκαν στην Κόνια, την πρωτεύουσα του Κράτους των Σελτζούκων της Τουρκίας, ύστερα από πρόσκληση του σουλτάνου Αλαάντιν. Ο Μπαχαεντίν Βελέντ απεβίωσε στην Κόνια στις 23 Φεβρουαρίου 1231. Ο Μεβλανά συνέχισε να ακολουθεί το δρόμο του σουφισμού υπό την ηγεσία του Σεΐχη Μπουρχανεντίν Τιρμιζί που ήταν μαθητής του πατέρα του. Παρέμεινε 9 χρόνια δίπλα στο δάσκαλο του ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στο μεντρεσέ και στο σουφισμό.

Συναναστράφηκε με πολλούς σοφούς στη ζωή του. Ένας από αυτούς ήταν και ο Σαμς από την Ταμπρίζ (Σαμσ-ι Ταμπριζί). Συζητούσαν για ώρες ολάκερες και ο Μεβλανά μάθαινε για τις επιστήμες και μάθαινε νέες γνώσεις. Οι άνθρωποι που αγαπούσαν τον Μεβλανά και είχαν πεθυμήσει τις συζητήσεις με εκείνον προσπάθησαν να απομακρύνουν τον Σαμς. Μετά από αυτήν τη δυσαρέσκεια ο Σαμς από την Ταμπρίζ έφυγε από την Κόνια. Ένα παρατσούκλι του φίλου του Μεβλανά ήταν και το Σαμς-ι Περεντέ δηλαδή ο Ιπτάμενος Σαμς. Ο Μεβλανά στεναχωρήθηκε πολύ από την αποχώρηση του Σαμς από την Κόνια και αυτό προκάλεσε δυσαρέσκεια στους ανθρώπους γύρω του. Ο Μεβλανά έστειλε επιστολές στον Σαμς με τις οποίες του ζητούσε να επιστρέψει από τη Δαμασκό στην Κόνια. Έπειτα έστειλε το γιό του Σουλτάν Βελέντ στη Δαμασκό για να τον φέρει πίσω. Ο Σαμς τελικά επέστρεψε στην Κόνια. Αλλά το σμίξιμο των δυο φίλων δεν κράτησε πολύ. Ο Σαμς έφυγε και δεν τον είδε ξανά κανείς. Σύμφωνα με τις φήμες ο Σαμς δολοφονήθηκε. Πιστεύεται ότι ο Σαμς κηδεύτηκε δίπλα στο τάφο του Εμίρη Μπεντρεντίν Λαλά ο οποίος κατασκεύασε το ιεροσπουδαστήριο του Μεντρεσέ Μεβλάνα.

Μετά τον Σαμς Ταμπριζί ο Μεβλανά συναναστράφηκε με τους Μουχιντίν Ιμπν αλ-Αραμπί, Σαάντεντίν Χαμεβί, Σεΐχη Οσμάν-ι Ρουμί, Εβχαντουντίν-ι Κιρμανί και Σαντρεντίν Κονεβί. Τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του συναναστράφηκε με τον Τσελεμπή Χουσαμεντίν ο οποίος αποτέλεσε αφορμή να γραφεί το Μεσνεβί. Ήταν ήρεμα και πρόσφορα χρόνια τόσο για τον ίδιο όσο και για τους γύρω του. Ήταν μια περίοδος κατά την οποία αγκάλιαζε και προστάτευε τους γύρω του και που έγραψε τα περισσότερα από τα ποιήματα (μανζούμ) και πεζά (μενζούρ) του έργα.

Απεβίωσε στις 17 Δεκεμβρίου 1273 σε ηλικία 66 ετών. Τον διαδέχτηκε ο Τσελεμπή Χουσαμεντίν. Ο γιός του Σουλτάν Βελέντ απεβίωσε στις 11 Νοεμβρίου 1312 εκπροσωπώντας άξια την υλική και ηθική κληρονομιά του πατέρα του.

Στα έργα του Μεβλανά είναι ολοφάνερη η συσσώρευση γνώσης. Ήταν ένας σοφός στο πρόσωπο του οποίου ενωνόταν η επιστήμη, η σοφία, η γνώση και η πίστη. Ασχολήθηκε με τα προβλήματα της κοινωνίας και προσπάθησε να βρει λύσεις σε αυτά. Μια από τις διαπιστώσεις του για τα κοινωνικά ζητήματα είναι το εξής:

«Ο άνθρωπος έχει δυο μεγάλα χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι η γνώση, το δεύτερο η αυτοθυσία. Κάποιοι άνθρωποι έχουν γνώση αλλά δεν έχουν αυτοθυσία, κάποιοι έχουν αυτοθυσία, αλλά όχι γνώση. Τι ευτυχία γι’ αυτόν που διαθέτει και τα δυο.»

Τα δυο σημαντικότερα έργα του Μεβλανά είναι το Ντιβάν-ι Κερίμ και το Μεσνεβί.