Κορυφαίες Προσωπικότητες της Τουρκικής Ιστορίας (2016-17)

Η τουρκική ιστορία είναι γεμάτη με καινοτομίες και νεωτερισμούς στην παιδεία. Μια από αυτές είναι και η μεταρρύθμιση της Σχολής Νιζαμίγιε. Στη σχολή αυτή που είχε ιδρυθεί σε περιοχές όπου κυριαρχούσε το Σελτζουκικό Κράτος από τον κατακτητή της Ανατολίας σουλτάνο Αλπ Αρσλάν φοιτούσαν μαθητές και από την Ευρώπη. Μαθητές από την Ισπανία, τη Σικελία, τη Βόρεια Αφρική και την Ανατολία φοιτούσαν στη Σχολή Νιζαμίγιε. Μεγάλη συμβολή στην ίδρυση του σχολείου είχε κάνει και ο βεζίρης Νιζάμουλμουλκ. Γι’ αυτό άλλωστε έχει γίνει γνωστό ως Μεντρεσέ Νιζαμίγιε.

Μια από τις σημαντικότερες κληρονομιές του Μεγάλου Σελτζουκικού Κράτους στην παγκόσμια ιστορία της παιδείας είναι οι σχολές που είναι γνωστές ως Μεντρεσέ Νιζαμίγιε. Η πρώτη σχολή άρχισε να λειτουργεί το 1063 στη Νισαπούρ, με τον καιρό επεκτάθηκαν στη Βαγδάτη και σε άλλες πόλεις του Σελτζουκικού Κράτους. Πρόκειται για εκπαιδευτικά ιδρύματα τα οποία επηρέασαν την ισλαμική, τουρκική και παγκόσμια ιστορία. Πριν από την ίδρυση των μεντρεσέδων Νιζαμίγιε το καθήκον των σχολείων εκτελούσαν ιδρύματα όπως τα hankah, ribat, tekye και zaviye. Το Νιζαμίγιε είχε σχεδιαστεί και είχε ιδρυθεί ως ένα νέο και συστηματικό σχολείο. Λειτούργησαν μικρά και μεγάλα σχολεία Νιζαμίγιε σχεδόν σε κάθε περιοχή του σελτζουκικού κράτους. Ο κύριος σκοπός των σχολείων αυτών που ιδρύθηκαν προκειμένου να επιλύσουν τα εκπαιδευτικά προβλήματα του Μεγάλου Σελτζουκικού Κράτους, ήταν η επιστημονική διαπαιδαγώγηση και ο διαφωτισμός της κοινωνίας. Το κράτος δαπάνησε μεγάλα ποσά για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Τα περισσότερα από τα συγκεκριμένα σχολεία λειτουργούσαν στην περιοχή που ιδρύθηκε το Σελτζουκικό Κράτος, που βρίσκεται σήμερα εντός των συνόρων του Ιράν. Τα κυριότερα από αυτά ήταν στη Νισαπούρ, τη Βαγδάτη, το Ισφαχάν, το Ταμπαριστάν, τη Βασόρα, τη  Μπαλχ, την Τζεζιρέτ αλ Ιμπν Ομάρ, τη Χαργκίρντ (Χαφ), τη Μερβ, τη Μοσούλη, τη Χεράτ, τη Ρέι, τη Ζαχίρ και τη Χαρουνίγια. Από αυτά έχει διασωθεί μέχρι τις μέρες μας μόνο το Μεντρεσέ Νιζαμίγει της Χαργκίρντ. Σελτζουκικά Μεντρεσέ Νιζαμίγιε που θεωρούνται συνέχεια των Νιζαμίγιε ιδρύθηκαν στην Ανατολία, τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Τα σχολεία αυτά στα οποία εφαρμοζόταν το «βακουφικό σύστημα μεντρεσέδων» λειτουργούσαν με τρόπο παρόμοιο με τα πανεπιστήμια της εποχής μας. Οι φοιτητές είχαν τη δυνατότητα να σπουδάσουν με υποτροφίες και οι καθηγητές είχαν καλές απολαβές. Η ίδρυση των Νιζαμίγιε είχε μακροπρόθεσμα πολιτικά και πολιτισμικά οφέλη. Η Σχολή Νιζαμίγιε που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην άνοδο του Ισλαμικού Πολιτισμού και την πτώση της Ανατολικής Ρώμης αποτελεί ένα παράδειγμα το πόσο σημαντικό ιστορικό-εκπαιδευτικό γεγονός με μακροπρόθεσμες επιρροές μπορεί να καταστεί μια μεταρρύθμιση στην παιδεία.

Πέρα από τα μαθήματα πολιτιστικού περιεχομένου στα σχολεία αυτά διδάσκονταν επίσης μαθήματα θετικών επιστημών. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα περιλάμβανε μαθήματα αραβικών, περσικών, καλού λόγου και καλλιγραφίας, αγόρευσης, γραμματικής, ιστορίας, μαθηματικών, λογικής, αστρονομίας, επιστημών του διαστήματος και αστεριών, γεωμετρίας, φυσικής και γεωγραφίας. Οι μαθητές έπαιρναν μαθήματα Κορανιού και Χαντίθ για να αποκτήσουν γερά θεμέλια στη θρησκεία και την θρησκευτική τους πίστη. Ιδιαίτερη σημασία είχαν και τα μαθήματα μεθοδολογίας. Το μάθημα αυτό είχε διαφορετικές μεθόδους και τρόπους για κάθε ξεχωριστό μάθημα. Το μάθημα αντάμπ, καλών τρόπων και ευπρέπειας, προσπαθούσε ως μάθημα δεξιότητας να μεταδώσει στους φοιτητές τους γενικούς κανόνες κοινωνικής ηθικής και συμπεριφοράς αλλά και ως μάθημα κοινωνικών επιστημών και ευπρεπούς συμπεριφοράς είχε σκοπό να εμφυσήσει στους μαθητές τους κανόνες εθιμοτυπίας που ονομάζονταν “adab-ı muaşeret” και αποτελούσαν υποχρέωση της εκπολιτισμένης κοινωνίας.

Τα περισσότερα μέλη του εκπαιδευτικού προσωπικού των Σχολών Νιζαμίγιε και οι περισσότεροι απόφοιτοι τους ήταν γνωστοί επιστήμονες. Κάποιοι από αυτούς είναι οι Τζουβάινι, Γκαζαλί, Αμπού Ισχάκ Σιραζί, Αμπού Σαΐντ αλ-Χερεβί και Αμπού αλ-Κασίμ Σεμ’ανί.

Οι απόφοιτοι των Σχολών Νιζαμίγιε ταξίδεψαν στη Συρία, την Αίγυπτο, την Ανατολία και τα Βαλκάνια και άρχισαν να δίνουν μαθήματα σε φοιτητές σε αυτές τις περιοχές. Η ίδρυση των Σχολών Νιζαμίγιε που είναι μια από τις σημαντικότερες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην παγκόσμια ιστορία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπαιδευτικούς νεωτερισμούς της τουρκικής ιστορίας.