Ένα φύλλο από το ημερολόγιο (02-2014)

Σύμφωνα με τις φήμες, ο καφές ο οποίος είναι ένα από τα σημαντικότερα ποτά της τουρκικής κουλτούρας είχε έρθει στην Ιστάνμπουλ κατά την εποχή του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Νομοθέτη. Όπως αναφέρουν οι πηγές ο καφές είχε έρθει στην πόλη το 1554 και από την επόμενη μόλις χρονιά είχε διαδοθεί η χρήση του με τα καφενεία που είχαν ανοίξει καθώς υπήρχε μεγάλη δημόσια ζήτηση.
Λέγεται ότι τον καφέ είχαν φέρει για πρώτη φορά στην Ιστάνμπουλ, δυο Άραβες καφετζήδες ονόματι Χακέμ από το Χαλέπι και Σεμς από τη Δαμασκό. Ενώ μια άλλη ιστορία αναφέρεται ότι ο Σεμς ο Δαμασκηνός ο οποίος είχε έρθει στην πόλη το 1554 και ο Χακέμ ο οποίος είχε έρθει το 1555 είχαν ανοίξει από ένα καφενείο στο Ταχτάκαλε.
Υπάρχει όμως μια άλλη φήμη, που λέει ότι ο καφές εισάχθηκε για πρώτη φορά μεταξύ 1561-1562.
Σε ότι αφορά την ιστορία του καφέ λέγεται επίσης ότι το 1547, ο Οζντεμίρ Πασάς ο οποίος είχε διοριστεί ως κυβερνήτης της Υεμένης, είχε φέρει αργότερα αυτό το εξαιρετικό ποτό στην Ιστάνμπουλ.
Λέγεται ότι στα καφενεία τα οποία είχαν αρχίσει να διαδίδονται με το χρόνο σε όλες τις συνοικίες της Ιστάνμπουλ σύχναζαν κυρίως μορφωμένοι άνθρωποι. Άνθρωποι εδώ έπαιζαν τάβλι και σκάκι, διάβαζαν βιβλία, τραγουδούσαν τραγούδια που είχαν συνθέσει πρόσφατα και μιλούσαν σχετικά με την εκπαίδευση και την παιδία. Άνθρωποι ευγενικοί, κομψοί και διανοούμενοι, εκτός από τους κρατικούς αξιωματούχους είχαν μετατρέψει τα καφενεία αυτά σε λέσχες της εποχής. Ο Οθωμανός ιστορικός Πετσεβί, αναφέρεται ότι τα καφενεία της Ιστάνμπουλ τα οποία ήταν πολυσύχναστα, γέμιζαν με κόσμο τόσο που μερικές φορές δεν ήταν δυνατό να βρει κανείς θέση ούτε να καθίσει αλλά ούτε να στηθεί όρθιος.

Η λέξη καφές, σημαίνει κρασί στα αραβικά. Λόγω αυτής της σημασίας της λέξης άρχισαν να διαδίδονται κουτσομπολιά μεταξύ της τάξης των λογίων. Ο Πετσεβί αφηγείται με τα εξής λόγια τις εξελίξεις: “Οι ιμάμηδες, οι μουεζίνηδες και οι θρησκόληπτοι είπαν ότι ο λαός εθίστηκε στα καφενεία, κανείς δεν έρχεται πλέον στα τζαμιά. Οι Λόγιοι κατέβαλαν προσπάθεια για την απαγόρευση του λέγοντας ότι το καφενείο είναι ένα μέρος γεμάτο με αθλιότητες, καλύτερο κανείς να πάει σε ουζερί παρά σε καφενείο. Ενώ οι μουφτήδες εξέδωσαν φετβάδες ότι απαγορεύεται η κατανάλωση του καφέ.
Αυτή η παράξενη επιμονή των ιερέων, οι οποίοι υποψιάστηκαν από την έννοια της λέξης καφέ, συνεχίστηκε για αρκετό καιρό. Έτσι ο αθώος καφές απαγορεύτηκε για ένα διάστημα σαν το κρασί. Μάλιστα κατά την εποχή του Σουλτάνου Μουράτ του ΄Γ είχαν ιδρυθεί παράνομα καφενεία σαν τα παράνομα ουζερί. Οι εθισμένοι στον καφέ άρχισαν να μπαίνουν στα καφενεία αυτά τα οποία ιδρύονταν σε απομακρυσμένες περιοχές από την πίσω πόρτα.
Τελικά αποδείχθηκε ότι ο καφές δεν είναι αλκοολούχο ποτό. Το γεγονός ότι και οι λόγιοι με το χρόνο εθίστηκαν στον καφέ είχε σαν αποτέλεσμα να εξεδοθούν φετβάδες που δίνουν άδεια στην κατανάλωση του καφέ. Για παράδειγμα ο σεϊχουλισλάμ της εποχής του Σουλτάνου του Μουράτ του ΄Γ Μποστανζαντέ Μεχμέτ Εφεντί έχει ένα γραπτό φετβά σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα. Ο Πετσεβί αφηγείται το γεγονός με τα εξής λόγια:
“Οι ιεροκήρυκες και οι μουφτήδες άρχισαν να λένε ότι δεν απαγορεύεται η κατανάλωση του καφέ. Δεν έμεινε κανείς από λόγιους, του σεΐχηδες, του βεζίρηδες και τους διανοούμενος άνθρωπος που να μην πίνει καφέ. Τόσο που οι μεγάλοι βεζίρηδες άρχισαν να ιδρύουν καφενεία για εισόδημα και να τα ενοικιάζουν για ένα με δυο χρυσά”.

Παρά αυτή τη ζήτηση σχετικά με τον καφέ, το κλείσιμο των χώρων που πουλούσαν αλκοολούχα ποτά την τελευταία περίοδο του Νομοθέτη και το γεγονός ότι κανείς δεν μπορούσε να βρει μια γουλιά κρασί ακόμη και για ιατρικούς λόγους βρήκε αντίκτυπο και στη λογοτεχνία μας.
Η πρώτη φάση της ιστορίας του καφέ, η οποία ξεκίνησε πριν από περίπου 460 χρόνια στην Ιστάνμπουλ, ήταν μια περίεργη εποχή.