Τουρκική και Διεθνής Επικαιρότητα (2014-101)

Ο Πάπας Φραγκίσκος πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στις 28-30 Νοεμβρίου στην Τουρκία όπου επισκέφτηκε την Άνκαρα και την Ιστάνμπουλ. Η επίσκεψη του Πάπα είχε διπλωματικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Στην Άνκαρα συζητήθηκαν περισσότερα τα πολιτικά θέματα ενώ στην Ιστάνμπουλ υπήρχαν επαφές θρησκευτικού περιεχομένου. Ο Πάπας στην Άνκαρα συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Πρόεδρο της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων. Οι επαφές στην τουρκική πρωτεύουσα είχαν το σκοπό ανάπτυξης των σχέσεων Τουρκίας-Βατικανού. Ο Πάπας και ο πρόεδρος Ερντογάν εξέφρασαν τις ευχές τους για την παγκόσμια ειρήνη και ευχήθηκαν να επιλυθούν τα προβλήματα όπως το συριακό και να βρεθούν λύσεις στα περιφερειακά ζητήματα. Οι ευχές αυτές δεν έχουν και παραπάνω σημασία εκτός της διπλωματικής ρητορικής. Διότι ο Πάπας δεν έχει δραστικό ρολό όσο χρειάζεται για την επίλυση των διεθνών ζητημάτων και των περιφερειακών προβλημάτων. Ο Πάπας αν και είναι ο ηγέτης του Βατικανού δεν μπορεί να έχει δραστικό ρόλο όσο τα έθνη-κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί. Τα θρησκευτικά ιδρύματα και η παπική δεν μπορούν εδώ και 400 χρόνια να διαδραματίσουν ρόλο σε διεθνείς σχέσεις. Στη σύγχρονη περίοδο λόγω της εκκοσμίκευσης ή λόγω της αρχής της κοσμικότητας τη θέση των θρησκευτικών ιδρυμάτων πήραν τα έθνη-κράτη.

Τώρα ας να αναφερθούμε στις αξιολογήσεις του καθηγητή της Σχολής των Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μάρμαρα, Ραμαζάν Γκιοζέν.

Το Βατικανό δεν είναι ένα κλασικό έθνος κράτος με τα σύνορα. Είναι μέσα στην Ιταλία σαν μια πόλη-κράτος. Από την άλλη το Βατικανό δεν έχει πια δραστικό ρόλο όπως στον μεσαίωνα πάνω σε διεθνείς φορείς. Το κράτος Ρώμης-Βατικανού με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας που υπογράφηκε τον 17ο αιώνα έχασε την πολιτική του εξουσία. Από την άλλη η ορθόδοξη εκκλησία στην Ιστάνμπουλ και ο πατριάρχης του Φένερ σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λοζάνης έχει θρησκευτικές σχέσεις πέραν των συνόρων αλλά από πολιτική άποψη δεν έχει καμία δύναμη και εξουσία. Με όλα αυτά δεν μπορούμε να πούμε ότι το πατριαρχείο δεν ενδιαφέρεται καθόλου στην πολιτική. Το πατριαρχείο έχει δύναμη πάνω στους πιστούς του. Για παράδειγμα το Βατικανό δεν είναι μόνο το ίδρυμα του καθολικισμού αλλά είναι θρησκευτικός εκπρόσωπος των πάνω από 1 δισεκατομμυρίων καθολικών. Οι επαφές του Πάπα στην Ιστάνμπουλ είχαν σκοπό την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των θρησκειών και αιρέσεων. Ο Πάπας στην Ιστάνμπουλ πρώτα επισκέφτηκε τους θρησκευτικούς χώρους των μουσουλμάνων. Για παράδειγμα επισκέφτηκε το τζαμί Sultanahmet και άκουσε τους στοίχους από το Κοράνι που ήταν μείζονος σημασίας από άποψη των διαθρησκευτικών σχέσεων. Αργότερα συμμετείχε στη λειτουργία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, συναντήθηκε με τον Βαρθολομαίο που ήταν σημαντική από άποψη σχέσεων καθολικών και ορθόδοξων εκκλησιών. Υπογράφηκε η κοινή δήλωση για το χριστιανικό διάλογο. Ο βασικότερος σκοπός της επίσκεψης του Πάπα στην Τουρκία ήταν η ανάπτυξη των σχέσεων με την ορθόδοξη εκκλησία. Οι σχέσεις της Ορθόδοξης και καθολικής εκκλησίας είχαν διακοπεί το 1054. Στην περίοδο του 1960 άρχισαν πάλι να υπάρχουν σχέσεις μεταξύ των δύο εκκλησιών όπου ο Πάπας και ο Βαρθολομαίος το μετέτρεψαν σε συμμαχία. Ο σκοπός της υπογραφής της δήλωσης ήταν η ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των καθολικών και των ορθόδοξων χριστιανών. Με άλλα λόγια η ενίσχυση των θεσμικών και κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών. Η δήλωση είναι σημαντική από θρησκευτική άποψη για τη προσέγγιση του Βατικανού και του πατριαρχείου του Φένερ. Η συμφωνία που υπέγραψε ο Βαρθολομαίος δεν πρέπει να έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για την Τουρκία. Έτσι βλέπουμε ότι οι διεθνείς σχέσεις του κράτους και των θρησκευτικών ιδρυμάτων είναι ευαίσθητες. Εάν η συμφωνία που υπέγραψε ο Πάπας έχει μόνο θρησκευτικό χαρακτήρα δεν θα έχει παραβίαση της δύναμης και της εξουσίας. Αλλά εάν η συμφωνία θα έχει επεμβάσεις σε κάποιο σημείο στην Τουρκία ειδικότερα εάν θα αποτελέσει ισχυρισμούς για τον οικουμενισμό θα έχει άλλα αποτελέσματα. Η Τουρκία δεν θέλει ο οικουμενισμός να αποτελέσει βάρος στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική της χώρας. Αλλά προβλέπεται ότι η συμφωνία δεν περιέχει τέτοιου είδους ανησυχίες. Η δήλωση υπογράφηκε μετά τη συνάντηση του Τούρκου προέδρου με τον Πάπα και αυτό αποδεικνύει ότι η Τουρκία ενέκρινε τη σχετική προσπάθεια. Η Τουρκία από άποψη των θρησκευτικών ελευθερίων υποστηρίζει τις καλές σχέσεις του Πάπα με τον Βαρθολομαίο. Από την άλλη ισχυρίζεται ότι οι καλές σχέσεις των Καθολικών με τους Ορθόδοξους θα έχουν θετικές επιδράσεις και για την Τουρκία. Η συνεργασία καθολικών με τους ορθόδοξους έχει σχέση με το πατριαρχείο Φένερ και την εκκλησία Μόσχας που ενδιαφέρει τη Ρωσία. Η αγώνας για τη κυριαρχία μεταξύ των εκκλησιών έχει σχέση με τους ορθόδοξους των Βαλκανίων, Ανατολικής Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και ολόκληρου του κόσμου. Η δήλωση στην Ιστάνμπουλ μπορεί να φέρει το πατριαρχείο Φένερ σε πιο πλεονεκτική θέση και αυτό μπορεί να προκαλέσει ανησυχίες στη Μόσχα. Η ανησυχία εκτός της εκκλησίας μπορεί να επηρεάσει και τον Πούτιν. Με άλλα λόγια ενδιαφέρουν τις σχέσεις Ιστάνμπουλ-Μόσχας. Από την άλλη η επίσκεψη του Ρώσου προέδρου μετά τον Πάπα στην Τουρκία είχε ως βασικότερο σκοπό την οικονομία και την πολιτική.