Τουρκική και Διεθνής Επικαιρότητα (2014-96)

Ο κόσμος εδώ και 4-5 αιώνες επηρεάζεται από τις ιδέες, τις σχολές και τα δόγματα που προέρχονται από τη Δύση. Αν και διαφέρουν από γεωγραφία σε γεωγραφία, από πολιτισμό σε πολιτισμό, πολλές από τις σημερινές έννοιες και τα σημερινά συστήματα βρίσκονται υπό την επιρροή της δυτικής σκέψης. Πολλές έννοιες, όπως η δημοκρατία, το κράτος-έθνος, η ελευθερία, η οικονομία της αγοράς, το έθνος, ο εθνικισμός έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο από την Ευρώπη ή την Αμερική. Ο διαφωτισμός, η νεωτερικότητα, η βιομηχανική επανάσταση, η εκκοσμίκευση και οι θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις που αναπτύχθηκαν στις γεωγραφίες αυτές, διαμόρφωσαν ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται και σήμερα με τα ενισχυμένα μέσα πληροφόρησης και επικοινωνίας. Για παράδειγμα, οι έννοιες όπως η παγκοσμιοποίηση που είναι πολύ δημοφιλής σήμερα, η ενσωμάτωση και ο μεταμοντερνισμός εμφανίστηκαν πρώτα στο δυτικό κόσμο και επηρεάζουν όλο τον κόσμο. Οι ιδέες αυτές αλλάζουν και μεταμορφώνουν τα πολιτιστικά, οικονομικά, πολιτικά και ανθρώπινα χαρακτηριστικά των κοινωνιών και των γεωγραφιών όπου επικρατούν. Μερικές φορές μπορούν να είναι θετικά και αρνητικά τα αποτελέσματά τους. Η δημοκρατία, οι ελευθερίες και η οικονομία της αγοράς είναι μερικά από τα θετικά αποτελέσματά τους όμως μπορούμε να θεωρήσουμε αρνητικές τις επιπλοκές όπως ο ιμπεριαλισμός, η καπιταλιστική εκμετάλλευση, η κατοχή, ο πολιτιστικός και κοινωνικός εκφυλισμός.

Στη διαδικασία αυτή επικρατούν περισσότερο οι φιλοσοφικές δομές και οι ιδέες των άλλων πολιτισμών. Αυτό είναι η πιο καταστροφική διάσταση σε σύγκριση με άλλες. Διότι η εξαφάνιση των παραδοσιακών φιλοσοφιών και ιδεών των μη δυτικών πολιτισμών και κοινωνιών, εμβαθύνουν τις κρίσεις στις σχετικές χώρες και γεωγραφίες. Μπορούμε να δώσουμε πολλά παραδείγματα για το θέμα αυτό όμως μπορούμε να πούμε ότι οι πιο εντυπωσιακές από αυτές είναι οι ισλαμικές χώρες και κοινωνίες.

Ας αναφερθούμε στις αξιολογήσεις του καθηγητή της Σχολής των Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Marmara, Ραμαζάν Γκιοζέν σχετικά με το θέμα αυτό.

Ο ισλαμισμός δεν αποτελείται μόνο από τις βασικές πηγές όπως το Κοράνιο, τα Χαντίθ (τα λόγια και πράξεις του προφήτη Μωάμεθ) ή η σούνα (οι συμπεριφορές και πράξεις του Προφήτη Μωάμεθ) αλλά και από τα δόγματα, τις σχολές και τις ιδέες που σχολιάζουν τις πηγές αυτές. Παρόλο που σχεδόν όλοι οι Μουσουλμάνοι έχουν γενικές πληροφορίες για το Κοράνιο, τα Χαντίθ και τη σούνα, δεν γνωρίζουν στο ίδιο επίπεδο τις ισλαμικές ιδέες. Οι Μουσουλμάνοι ανήκουν γενικά σε μια αίρεση (Χανίφα, Μαλίκ, Σάφι, Χανμπάλ) αλλά δεν ενδιαφέρονται πολύ για τη γέννηση των αιρέσεων αυτών και για τις θεωρίες τους. Ενώ δεν έχουν πλέον καμία σχέση με τις ιδέες και έννοιες εκτός από τις αιρέσεις αυτές. Αυτή η αδιαφορία αφορά όχι μόνο τους λαούς αλλά και όσους αποφοιτούν από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Διότι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα στις περισσότερες ισλαμικές χώρες δεν έχουν κανένα πρόγραμμα ή λίγα προγράμματα σχετικά με τη φιλοσοφία και τις έννοιες του Ισλάμ στη σχολική ύλη. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με την αναφορά πολλών αιτίων όμως η σημαντικότερη από αυτές είναι οι δυτικές ιδέες και οι ιδέες της σχολής που κυριαρχούν σε άλλες γεωγραφίες και κοινωνίες.

Το Ισλάμ είναι μια θρησκεία που έχει συσσώρευση των ιδεών περίπου 1.500 ετών και στο οποίο πιστεύουν σήμερα περισσότεροι από 1,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Αλλά είναι δύσκολο να ισχυριστούμε ότι η πλειοψηφία των πιστών της θρησκείας αυτής γνωρίζει πολύ καλά τη συσσώρευση των ισλαμικών ιδεών. Ενώ είναι φανερό ότι εκτός από τους ειδικούς σε θεολογία και θρησκεία, γενικά κι οι Μουσουλμάνοι πρέπει να γνωρίζουν τις ιδέες του Ισλάμ. Οι γνώσεις που έχουν οι άνθρωποι τουλάχιστον σε ένα βασικό επίπεδο για την ιδέα της πίστης, θα συμβάλουν στο να κατανοήσουνε καλύτερα τις εξελίξεις γύρω τους και στο να ξέρουν τις πίστες σε άλλες χώρες και κοινωνίες. Οι άνθρωποι θα μπορέσουν να έχουν πιο ακριβή και αξιόπιστη άποψη για τις κρίσεις και τα προβλήματα που εμφανίζονται. Για παράδειγμα, αναμφίβολα είναι κάτι σημαντικό να έχουμε ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες για το Σουνιτισμό και το Σιιτισμό. Οι έννοιες αυτές συμβάλλουν στην ανάπτυξη των νέων ιδεών των ανθρώπων για το περιβάλλον τους και για τον κόσμο.

Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι οι ιδέες στο Ισλάμ συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη ικανοτήτων διαβίωσης του Μουσουλμάνου και των μουσουλμανικών κοινωνιών. Ένα άλλο πιο βασικό σημείο είναι ότι έχουν μεγάλη σημασία οι ιδέες αυτές για να γνωρίζουν πολύ καλά οι άνθρωποι τις θρησκείες τους κυρίως το Ισλάμ. Για παράδειγμα, τι είναι το σημαντικότερο πράγμα στην εφαρμογή και την κατανόηση του Κορανίου και της σούνα; Πώς δημιουργήθηκαν οι παραδόσεις και οι εμπειρίες; Ποιος είναι ο ρόλος της χρήσης του νου του ανθρώπου στην θρησκεία; Πώς πρέπει να είναι οι σχέσεις των ατόμων με όλο τον κόσμο που αποτελείται από την οικογένειά τους, τους γείτονές τους, με την κοινότητά τους και με άλλους; Ποιος είναι ο ρόλος και ποια είναι η θέση των μουσουλμάνων λογίων στη διδασκαλία του Κορανίου; Θα αλλάξουν και η κατανόηση και η εφαρμογή του Κορανίου παράλληλα με το μεταβαλλόμενο κόσμο και με τις μεταβαλλόμενες συνθήκες διαβίωσης; Είναι δυνατή η ανανέωση την οποία συζητούν πολλοί λόγιοι; Εάν είναι δυνατή, ποιες είναι οι μέθοδοι και τα σύνορα της ανανέωσης;

Οι εμπειρογνώμονες σε θεολογία και θρησκεία μπορούν να απαντήσουν πολύ εύκολα σε όλες τις ερωτήσεις αυτές. Αλλά δεν αρκεί αυτό. Διότι οι εξελίξεις στον ισλαμικό κόσμο πήραν διαφορετικές διαστάσεις έτσι ώστε να απαντήσουν οι άνθρωποι που αποκτούν βασική εκπαίδευση και κατάρτιση, στις ερωτήσεις αυτές σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο. Πρέπει να καταβληθούν οι απαραίτητες προσπάθειες για το θέμα αυτό…