Հայաստանի սահմանամերձ քաղաքում՝ Գյումրիում, առեւտրականները սպասում են թուրքական սահմանի բացմանը
Գյումրիում՝ Թուրքիայի հետ Հայաստանի սահմանին, երկու երկրների միջև հարաբերությունների կարգավորման բանակցություններին հետևող առեւտրականները ցանկանում են, որ ավելի շատ զբոսաշրջիկներ գան քաղաք՝ բացելով սահմանը եւ երկխոսության միջոցով լուծեն խնդիրները։
Երկու երկրների միջեւ 325 կիլոմետրանոց սահմանին կա երկու սահմանային դարպաս՝ մեկը երկաթուղային, մյուսը՝ ցամաքային։
Մինչ Աքյաքա երկաթուղային սահմանային դարպասը միացնում է Գյումրի քաղաքը Թուրքիային, Իգդիրում կա նաև Ալիջան մայրուղու սահմանային դարպասը։
Մինչ Աքյաքա երկաթուղային սահմանային դարպասը միացնում է Գյումրի քաղաքը Թուրքիային, Իգդիրում կա նաեւ Ալիջան մայրուղու սահմանային դարպասը։
Թեեւ երկու սահմաններն էլ փակվել են 1993 թվականին՝ Հայաստանի կողմից Ղարաբաղի օկուպացմամբ, 2009 թվականին քննարկվել է վերաբացման հարցը։ Նույնիսկ, Թուրքիան թարմացրել է երկաթուղային եւ ցամաքային երթուղին Ալիջանում եւ Աքյաքայում, սակայն սահմանների բացման հարցը փակվել է, քանի որ 2009 թվականին սկսված գործընթացը դադարեցվել է։
Գյումրին՝ Կովկասում նախկին Խորհրդային Միության կարեւոր տրանսպորտային եւ արդյունաբերական քաղաքներից մեկը, կորցրեց իր նախկին հզորությունը Խորհրդային Միության փլուզումից եւ 1988 թվականին Գյումրիի երկրաշարժից հետո, սակայն այսօր այն թե՛ մեծությամբ երկրորդ քաղաքն է, եւ թե՛ կարեւոր արդյունաբերական եւ մշակութային քաղաք Հայաստանում։
Գյումրեցի խանութպանները Անադոլու լրատվական գործակալության թղթակցին պատմեցին իրենց մտքերն ու ակնկալիքները երկու երկրների միջեւ տեղի ունեցող զարգացումների վերաբերյալ։
«Ես չեմ ուզում, որ երրորդ կողմը խոսի մեր փոխարեն»
Երկար տարիներ Շվեյցարիայում ու Անգլիայում սովորելուց հետո նա վերադարձել է հայրենի քաղաք եւ 4 տարի առաջ բացել Herbs and Honey անունով սրճարան, իսկ այսօր նա իր ներդրումն է ունենում քաղաքի տնտեսության եւ մշակույթի մեջ։
Եղիազարյանը, ով սրճարանում վաճառում է այնպիսի ապրանքներ, ինչպիսիք են Գյումրիում եւ շրջակայքում արտադրված ձեռագործ թեյը, մեղրը եւ օճառը, դրական է վերաբերվում Թուրքիայի եւ Հայաստանի միջեւ գործընթացին։
Նշելով, որ երկու երկրների միջեւ կան կարեւոր պատմական խնդիրներ, Եղիազարյանն ասաց. «Թեեւ մենք ունենք կարեւոր պատմական խնդիրներ Թուրքիայի հետ, բայց միմյանց հետ խոսելն ու առեւտրային հարաբերությունների հաստատումը կնպաստեն խնդիրների լուծմանը։ Եթե երկու հոգի, ովքեր խնդիրներ ունեն, չխոսեն իրար հետ, ինչպե՞ս կարող են լուծել այս խնդիրները։ Ես ուզում եմ, որ մենք հարաբերություններ հաստատենք, խոսենք միմյանց հետ։ Ես չեմ ուզում, որ երրորդ կողմը խոսի մեր փոխարեն»։
Եղիազարյանն ասաց, որ զարգացումների տնտեսական ազդեցությունը նույնպես դրական է եղել, եւ ինքը ակնկալում է, որ ավելի շատ զբոսաշրջիկներ այցելեն քաղաք։
«Եթե շատ հաճախորդներ կան, մենք ավելի շատ փող կաշխատենք, ավելի շատ նախագծեր կարտադրենք։» ասող Եղիազարյանը պնդում է, որ Հայաստանը չպետք է զիջումների գնա որոշ կարեւոր հարցերում, հատկապես՝ 1915թ. իրադարձություններում։
Եղիազարյանի խոսքով, 1915 թվականի իրադարձությունների մասին խոսելը եւ՛ հայերի, եւ՛ թուրքերի համար կարեւոր հնարավորություն է՝ բուժելու իրենց վերքերը։
«Ցանկանում եմ, որ հայկական պետությունը կոմերցիոն տեսանկյունից զգույշ լինի»
Եղիազարյանն ասաց, որ երկու երկրներն էլ կշահեն Գյումրիի եւ Կարսի միջև սահմանի բացումից. «Ես շատ եմ ուզում, որ մենք երկխոսություն հաստատենք առանց երրորդ երկրների, ովքեր մեր անունից խոսեն եւ մեր անունից լուծեն մեր խնդիրները։ Երբ նայում ենք հայերի ու թուրքերի անցյալին, մեր մշակույթը միահյուսվել է 500-600 տարի։ Այսօր մենք պետք է դա դրականորեն օգտագործենք»։
Եղիազարյանը նաեւ կարծում է, որ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում Հայաստանը պետք է զգույշ լինի կոմերցիոն առումով։
Նշելով, որ թուրքական տնտեսությունը մեծ է, եւ Թուրքիան ձեռնտու է Հայաստանի համեմատ՝ որպես զարգացած երկիր, Եղիազարյանն ասաց. «Ցանկանում եմ, որ հայկական պետությունը զգույշ լինի առեւտրի հարցում։ Կրտսեր գործընկերը պետք է զգույշ լինի առեւտուր անելիս: Այն պետք է պաշտպանի իր արտադրողներին, ֆերմերներին, փոքր բիզնեսին: Նա պետք է հետ պահի նրանց պարտությունից, քանի որ մեծ գործընկերը կարող է կուլ տալ կրտսեր գործընկերոջը: Ուստի անհրաժեշտ է պահպանել մեր արտադրանքի մրցունակությունը գնի եւ որակի առումով: Նա պետք է հետ պահի նրանց պարտությունից, քանի որ մեծ գործընկերը կարող է կուլ տալ կրտսեր գործընկերոջը: Ուստի անհրաժեշտ է պահպանել մեր արտադրանքի մրցունակությունը գնի եւ որակի առումով: Թուրքիան հարուստ եւ զարգացած երկիր է, այն ավելի ձեռնտու է։ Հայաստանը պետք է զգույշ լինի այս հարցում եւ արդար առեւտուր իրականացնի»։
«Մենք չպետք է դարերով թշնամի մնանք»
Գյումրին իր պատմական շինություններով ուշադրություն գրավող քաղաք է։ Այս շենքերից մեկում՝ «Լյուքս» վարսավիրանոցը, որտեղ նույնիսկ նախագահներն են սափրվում, ծառայում է 1939 թվականից։
Սրահը 80 տարի է հյուրընկալում է իր հաճախորդներին, իսկ դահլիճի նստատեղերը՝ ավելի քան 50 տարի։ Այստեղ աշխատող Նորիկ Տոնոյանը կարծում է, որ սահմանի բացումը ձեռնտու կլինի երկու կողմերին։
Տոնոյանը նշել է, որ սխալ է այսպես շարունակել, թեեւ նախկինում տառապանքներ են եղել ու ասեց․ «Երկու կողմերի համար էլ վնասակար բաներ են եղել, այսպես շարունակելը սխալ է, դարերով պետք է թշնամիներ չմնալ, առեւտուրը մարդկանց մտերմացնում է, խաղաղություն է բերում»։
Արտահայտելով, որ երկաթուղային սահմանային դարպասի բացմամբ Գյումրիում տեսնելու շատ բան կա, Տոնոյանն ասաց. «Լավ ասենք, լավ լինենք, ե՛ւ մշակութային, ե՛ւ կոմերցիոն հարցերում լինենք մարդասեր, թշնամանք չունենանք»։
«Նույն պատը կիսող երկու հարևաններ չեն կարող թշնամաբար տրամադրվել»
Ասելով, որ նույն վարսավիրանոցում սափրել է անգամ նախկին Խորհրդային Միության հայտնի մարդկանց՝ Ափին Չահոյանը խաղաղություն է ցանկանում ոչ միայն Թուրքիայի, այլեւ ողջ տարածաշրջանի հետ։
Նշելով, որ պետք է բարեկամություն հաստատել, Չահոյանն ասաց. «Նույն պատը կիսող երկու հարեւաններ չեն կարող թշնամություն անել, թող իսկական ընկերություն անեն, սահմանները գծվեն, ոչ այստեղից, ոչ այն կողմի զինվորները չզոհվեն, մայրերը ոչ մի կողմից չպետք է լաց լինի: Սա կլինի տղայական հարեւանություն»։
Անդրադառնալով Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին, Չահոյանն ասաց. «Եթե իմ կարծիքն եք հարցնում, ինչքան խաղաղություն լինի, այնքան լավ, խաղաղությունից լավ բան չկա»:
