تورک دیش پولیتیکاسینا باخیشلار (30)
هلسینکی ذیروه‌سینین یانسیمالاری
هلسینکی‌ده دوزنلنن ترامپ-پوتین ذیروه‌سی هم ایکی اؤلکه، هم ده اولوسلارآراسی توپلومدا بؤیوک دارتیشمالارا یول آچدی. بیز ده پروگرامیمیزدا ترامپ - پوتین گؤروشونو و بو ذیروه توپلانتی‌سینین تورک خاریجی سیاستینه اولاس یانسیمالارینی تحلیل ائدجییک.
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجا‌سی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سونوروق.
...
۱۶ جولای ۲۰۱۸ گونو دونیا ماراق‌لی بیر گؤروشمه‌نین شاهیدی اولدو. لیبرال دونیا دوزنینین بانی‌سی و لیدئر اؤلکه‌سی کیمی تانینان آمریکا باشقانی ترامپ ایله بو سیستمه قارشی سون ایللرده ان جدی باش‌قالدیرینی سرگیله‌ین روسیانین لیدئری پوتین، فنلاندین باشکندی هلسینکی‌ده گؤروشدولر.
ترامپین پوتین ایله گؤروشو، ترامپین باتیلی متفیقلری ایله آراسینی آچان بیر سیرا مئساژ و داورانیشیندان سونرا باش وئردی. آچیغی، بو سون حادثه‌لر، باتی بلوکون‌دا جدی چاتلاق یاراتدی. ماراق‌لی اولان ایسه بودور: آمریکا ایله متفیقلری آراسین‌دا پارچالانما، ترامپین کئچمیش رقیبلری اولان روسیا، چین، قوزئی کره کیمی اؤلکه‌لرله ایلیشکیلرینی دوزلتمه‌یه و اینکیشاف ائتدیرمه‌یه چالیشدیغی بیر واختا راست گلدی. بو پروسه‌لر سببی ایله حاضردا آوروپادا آمریکانین لیدئرلیک قابیلیتی و فعال‌لیغی مسئله‌سین‌ده جدی بیر دارتیشما گئدیر.
هلسینکی ذیروه توپلانتی‌سی سونراسین‌دا ترامپ، آمریکانین ۲۰۱۶ سئچیملرینه روسیانین مداخیله ائتدیینه دایر ادعالارا قارشی آچیقلاما وئردی. ترامپین آمریکا استخبارات راپورلارینا دئییل، پوتینین بو باره‌ده آچیقلاماسینا داها چوخ ایناندیغینی سؤیله‌مه‌سی، آمریکالیلار‌دا بؤیوک تپکییه یول آچدی. آمریکالیلارنین بؤیوک بیر قیسمی ترامپا اود پوسکوردو. بو تپکیلر قارشی‌سین‌دا ترامپ سؤزلرینی دوزلتمک مجبوریتین‌ده قالدی. آنجاق بو آچیقلامالار او قدر ده ایناندیریجی اولمادی، دویولان شبهه‌لری و قایغیلاری رفع ائدیلمه‌دی.
ذیروه‌نین ایکی ساعات‌لیق گیزلی اوتورومون‌دا نه‌لر دانیشیلدیغی، نه کیمی بازارلیقلار آپاریلدیغی و نه نتیجه‌لر آلیندیغی معلوم دئییل. پوتین ده ترامپ دا دانیشیقلارین "اوغورلو گئچدیینی" دئدی. ذیروه گؤروشونون سونون‌دا ایکی لیدئرین مطبوعات کنفران‌سین‌دا سوریه مسئله‌سین‌ده سؤیلدیکلری، بعضی مقاملاردا بیر فیکیر بیرلیگینین اولدوغونو گؤستریر. انسانی یاردیم اوچون امکداشلیق بو نقطه‌لردن بیری. دیگر بیر مسئله، ایسراییل-سوریه سرحدین‌ده (جولان بؤلگه‌سین‌ده) حائل بؤلگه یارادیلماسی و ایران-حزب‌الله گوج‌لرینین بو نقطه‌دن اوزاق توتولماسی. چونکو پوتینین ده آچیقلاماسین‌دا، ایسراییلین سرحد گوونلیگینه اهمیت وئردیگینی ایفاده ائتدی. تورکیه‌نی بیرباشا ماراقلاندیران طرفی ایله، قوزئی سوریه‌نین ایستاتوسو، پ‌کاکا-ی.پ.گ‌نین گله‌جیی و سرحد گوونلیگی مسئله‌لرین‌ده نه‌لر دانیشیلدیغی، بو مسئله‌ده ده اورتاق بیر آنلاییش اولوب اولمادیغی ایله باغلی رسمی بیر آچیقلاما وئریلمه‌دی.
هلسینکی ذیروه‌سی تورکیه‌نی بیرباشا ماراقلاندیرمیر کیمی گؤرونسه ده سیاسی، حربی و اقتصادی نتیجه‌لری اعتباریله تورکیه‌نی ده ائتکیله‌یه‌جک. تورکیه‌نی اصل ائتکیله‌یه‌جک اولان ترامپ و پوتینین سوریه ایله ایران مسئله‌سین‌ده ائد‌جکلری، بو مسئله‌ده آنلاشمایا واریب وارمادیقلاری و بیر آنلاشما اولودویسا آنلاشمانین مضمونو. ایسراییل مطبوعاتین‌دا یئر آلان خبرلرده، ایکی لیدئرین ایرانین سوریه‌ده‌کی تأثیرینین آزالدیلماسی مقابیلینده آمریکا سوریه‌دن چیخماسی مسئله‌سین‌ده آنلاشدیقلاری ادعا ائدیلیر. یئنه بو خبرلره گؤره، ایرانین نوکلئر پروگرامی مسئله‌سین‌ده آنلاشما یوخدور. ایکی طرف ده معلوم اولان مؤوقعیتینی قورویور. آمریکا، ۲۰۱۵ده ایمضالانان متنین یئترلی اولدوغونو دوشونور، روسیا دا آوروپا بیرلیگی اؤلکه‌لری کیمی متنی و اویقولامانی یئترلی ساییر. بو وضعیت، "روسیانین هر هانسی بیر ایران مداخیله‌سینی فعلی اولاراق، وتو ائدجیی آنلامینا گلیر می ؟" هله‌لیک بیلینمیر.
ترامپ ایله پوتینین گؤروشو روسیانین سوریه‌ده‌کی آنا معین ائدیجی آکتور اولدوغونو تصدیق ائتدی دئیه‌بیلریک. آنجاق ایکی لیدئرین هله کی، سوریه ایله باغلی، ادعا ائدیلدیی کیمی، بؤیوک بیر بازارلیق ائتدیکلرینی دوشونموره‌م. پوتین، ایسراییلی راحاتلاتماق اوچون ایرانی محدودلاش‌دیرما یولوندا ایشاره‌لر وئردی. آنجاق بو تامامیله ایرانی سوریه‌دن چیخاراجاغی آنلامینا گلمیر. دیگر طرف‌دن ایران ایسه اویون‌دا قالماق اوچون موسکوا ایله دیپلوماتیک بازارلیقلاری داوام ائتدیریر. تخمین ائدیره‌م کی، هلسینکی ذیروه‌سی اؤنجه‌سی علی اکبر ویلایتینین پوتین ایله گؤروشمه‌سی بو مضمون‌دا بیر گؤروشمه ایدی. بونو دا وورغولامالییام کی؛ آمریکا و روسیا، سوریه‌ده‌کی امکداش‌لیغینی اینکیشاف ائتدیره‌جک‌سه، سوریه‌ده هر ایکی اؤلکه ایله چالیشابیلن امکداشلیق ائد‌ه‌بیله‌جکلری تک آکتور وار کی، او دا تورکیه. بئله‌لیکله، سوریه‌ده اؤنوموزده‌کی سوره‌جده تورکیه‌نین داها اؤن پلان‌دا اولاجاغی گونلر گلیر.
ترامپ اؤز دؤولت اورگانلارینی قارشیسینا آلماق باهاسینا پوتین ایله ایستی ایلشکی‌سینی بیر نئچه سویه داها یوکسلتدی. آمریکادا دانیشیلانلارا گؤره ترامپ عینی شکیل‌ده آرایا دؤولت اورگانلارینی آلمادان پرزیدنت اردوغانلا دا بیرباشا ایستی ایلشکی قورماق ایستییر. بئله‌لیکله ایکی اؤلکه آرسین‌داکی ایلشکیی یئنی‌دن تانیملایاراق یئنی دؤنم آچماق ایستییر. ترامپ رهبرلیینه یاخین اوزمانلار آمریکا پرزیدنتینین نه ائتدیگینی یاخشی بیلن، عاغیل‌لی، اوتوریتر، لازیم اولسا ریسک آلابیله‌ن دؤولت آداملارین‌دان چوخ خوشو گلدیگینی وورغولاییرلار. بونا گؤره ده ترامپین اردوغانلا پوتین ایله اولدوغو کیمی آنلاشیب پروبلئملری آشابیله‌جگینی دوشوندویونو قید ائدیرلر.
ناتو ذیروه‌سین‌ده اردوغان ایله ترامپ آراسین‌دا گرچکلشن ایستی ال وئرمه آمریکادا "ترامپ، پوتین ایله اولدوغو کیمی اردوغان ایله ده بیرباشا شخصی باغلانتی قورماغا حاضیرلاشیر" شکلین‌ده یوروملاندی. احتمالا ترامپ "دؤولت اورگانلارینین بوتون مانع اولما سعیلرینه باخمایاراق بونو پوتین ایله باشاردیم، اردوغان ایله ده ندن اولماسین" دئیه دوشونور. آنجاق پوتین باره‌ده دؤولت قوروملارینی بیر کنارا قویان ترامپ، اردوغانا عینی یاخلاشیمی گؤستردیگینده آمریکا دؤولتی ایچین‌ده‌کی بعضی دسته‌لرین جدی مخالیفتی ایله قارشی قارشییا قالابیلر.
...
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجا‌سی دکتر جمیل دوغاچ ایپک‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سوندوق.
