دین و توپلوم (30)
کؤکن اعتباریله عرب اولان مدنیت سؤزو، شهر و شهرلی اولما ایله باغلی بیر معنا داشیماقدا‌دیر. فلسفه علم‌لری باخیمین‌دان باغلی اولدوغو آنلاییش‌لارا باخیلدیغیندا مدنی ترمینی، هم اجتماعی هم سیاسال اولما خصوصیتینی ایفاده ائدیر
قیمت‌لی اوخویوچولار ...
اجتماعی حیاتیمیزی یاخین‌دان ماراقلان‌دیران تاریخی بیر حادثه ایسه مدنیت و مدنیت مرکزلریمیزدیر. کؤکن اعتباریله عرب اولان مدنیت سؤزو، شهر و شهرلی اولما ایله باغلی بیر معنا داشیماقدا‌دیر. فلسفه علم‌لری باخیمین‌دان باغلی اولدوغو آنلاییش‌لارا باخیلدیغیندا مدنی ترمینی، هم اجتماعی هم سیاسال اولما خصوصیتینی ایفاده ائدیر. "معین قانون‌لارا تابع شهرده یاشایان خالق" معناسین‌داکی اویقور سؤزون‌دن توردیلن اویقارلیق سؤزو، گونوموز تورکجه‌سینده مدنیتین قارشی‌لیغی اولاراق ایستیفاده ائدیلمکده‌دیر. مدنیت ترمینی‌نین دوشونجه تاریخی بویونجا قازاندیغی معنا‌لارین اورتاق نقطه‌سی، شهر حیاتی‌نین اجتماعی، سیاسی، اینتللکتوئل، قورومسال، تکنیک و اقتصادی ساحه‌لرده مومکون ائتدیگی تجروبه، سویه و فورصت‌لری ایفاده ائدیر اولماسی‌دیر.
مدنیته عایید تعبیرلر موضوعسوندا فارابی‌نین حرکت نقطه‌سی، اینسانین تک باشینا قارشیلایامایاجاغی احتیاج‌لارینی همرای‌لیک، یاردیملاشما و ایش بؤلومو چرچیوه‌سینده گیدرمه‌سی و اؤز نوعنه خاص یتکینلیکلره چاتماسی اوچون اجتماعی بیر حیات یاراتماق ضروری‌لیگی‌دیر. ایش بیرلیگی و ایش حیسه‌سینی تامین ائتمک عذره بیر جمعیت میدانا گتیرن اینسان‌لار اؤزلری طرفیندن تعریفله‌دیکلری بیر خوشبخت‌لیگه چاتماغی هدف آلارلار. گئرچک آنلامداکی خوشبخت‌لیگی مقصد قویان جمعیت‌لرین سوسیوپولیتیک حیاتی هانسی میقیاسدا اولورسا اولسون اردملی اولاراق خاطیرلانما‌لی‌دیر. چونکی اردم خوشبخت‌لیگه گئرچک معناسینی وئرن دگردیر. بو دگرلر سیستمی متافیزیکدن کوزمولوژی، کوزمولوژی اخلاق و سیاسته اوزانان گؤروش و تطبیق‌لرین یؤنلندیریجی پرنسیبینی میدانا گتیرر. اگر بیر شهرین اها‌لی‌سی طرفیندن منیمسنن و نسیل‌لر بویو ایزله‌نن دونیا گؤروشو، وحی آلان بیر قوروجو باشقان طرفیندن شکیللندیریلمیشسه بو شهر اردملی شهر آدینی آلا‌جاق. عینی وضعیت میللت و میللتلر بیرلیگی اوچون ده اعتبارلی‌دیر.
اخلاق فیلسوفو ابن میسکویه، اینسانین طبیعتی اعتباریله بیرلیک حالیندا یاشامایا میل‌لی بیر وارلیق اولدوغونو وورگولارکن اخلاقی اردملرین آنجاق مدنی بیر حیات ایچینده ایشلرلیک قازانابیله‌جگینی بیلدیرمک ایستمیشدیر. ابن سینا ایسه بیرلیک حیاتی، اجتماعی علاقه‌لر، بون‌لارین عدالت پرینسیپینه دایاندیریلماسی و پیغمبرلیگین واجیب‌لیگینه وورغو ائتمیش‌دیر.
...
ایندیکی واختدا مدنیت ترمینی اساس اعتباریله اوچ آیری آنلامدا ایستیفاده ائدیلمکده‌دیر. بیرینجی‌سی، گونده‌لیک دیلدکی "مدنی اینسان" دئییمینی اولدوغو کیمی باشقا‌لارینا قارشی مدنی حرکت ائتمه موضوعسوندا اینسانا اؤزونو کونترول ائتمه قابیلیتی وئرن قایدا و دگرلر بوتونودور. ایکینجی‌سی، اینکیشاف ائتمیش اولاراق قبول ائدیلن جمعیتی اینکیشاف ائتممیش توپلوملار‌دان آییران خصوصیت‌لردیر. بو مناسییلا مدنیت، اینسانلیغین چاتدیغی تجروبه و گئلیشمیش‌لیک سویه‌سینی ایفاده ائتدیگی گؤرولمکده‌دیر. اوچونجوسو، اورتاق اؤزللیکلر گؤسترن اجتماعی قروپ‌لار و یا بون‌لارین بوتونودور. مسئلن اسکی میصیر مدنیتی، ایسلام مدنیتی و هیند مدنیتی کیمی آدلاندیرما بئله‌دیر.
مدنیت سؤزو غربده ایلک دفعه فرانسیز اولاراق 1757-جی ایلده قوللانیلمیشدیر. سؤزون ایستیفاده‌سی اوّل فرانسادا و داها سونرا اینگیلترده سئچگین زومره‌نین حیات طرزینی ایفاده ائدن "مدنی‌لش‌دیرمک" شکلینده اولموش‌دور. بونا گؤره مدنیت، سون ایکی و یا اوچ یوز ایل عرضینده غربین اؤزونو داها اوّلکی دؤورلردن و چاغداشی اولان دیگر جمعیت‌لردن فرق‌لی و ایره‌لی اولدوغو ایره‌لی سورولن حیات طرزینه وئردیغی آد اولاراق اورتایا چیخمیش‌دیر.
غرب دونیاسی مدنیت سؤزویله، صاحیبی اولماقلا غورور دویدوغو تکنیک، تکنیکین معین بیر ایستیفاده شک‌لی، علمی معلومات و یا دونیا گؤروشو، سون ایکی عصر ایچینده اورتایا چیخاردیغی تشکیلات‌لار، دگرلر و بون‌لارا بنزر داها بیر چوخ شئیی ایفاده ائتمکده‌دیر. بو ترمی‌نین باشلانگیچدان بری ایچردیگی بلیرلییجی عنصور، غربین قید باشارینی کمال نقطه‌سی قبول ائده‌رک بونون خاریجین‌دکی هر شئیی غربین گئری‌سینده گؤرمه رفتاری‌دیر. XX. عصرده یاشانان ایکی دونیا محاربه‌سی و بو محاربه‌لر سونوندا اورتایا چیخان اومیدسیزلیک حالی یاواش یاواش هم مدنیت حاقیندا هم ده غرب مدنیتی‌نین تک خطّ‌لی بیر تکامول ایچری‌سینده وارلیق قازانمیش، اینسانلیغین چاتا بیله‌جگی تک و ان اینکیشاف ائتمیش حیات شک‌لی اولدوغو تزی موضوعسو شوبهه دوغورماغا باشلامیش‌دیر .
...
توپلوم حیاتین‌داکی مادی و معنوی طلب‌لرین تام بیر تعادول ایچینده قارشیلانماسینی مومکون ائده‌جک گئرچک آنلامداکی بیر مدنیتین وارلیغی آنجاق ایسلامی دگرلرین حیاتا کئچیریلمه‌سی ایله مومکون‌دور.
ایسلام و مدنیت آنلاییش‌لاری آراسیندا بیر علاقه‌نین قورولماسی، قاچینیلماز اولاراق ایسلام دینی‌نین قوروجو و یؤنلندیریجی دگرلرینی اؤن پلانا چیخارماق معناسینی وئرمکده‌دیر. نئجه کی ایسلام، اینسان‌لارین یاشادیغی و چیخاردیغی شئی‌لرین بیر حیسه‌سی اولماییب اونلارا زمین حاضرلایان، مدنیت ایله مدنیتی قوران و چیخاران بیر موقعیتده‌دیر. ایسلامین آسلی‌لیک و بلیرلییجیلیغی، گرک کلاسسیک دؤورده، ایسترسه ده معاصر زامان‌لاردا یاشامیش بیر چوخ مسلمان دوشونر طرفیندن تئز-تئز وورغولانمیش‌دیر.
ایسلامیتین ان اهمیت‌لی خصوصیت‌لرین‌دن بیری، چاتدیغی اینسان و جمعیت‌لری چئویره‌رک اونلار آراسیندا داها اوّل بولونمایان بلیرلییجی مشترک‌لر اورتایا چیخارماسی‌دیر. ایندیکی واختدا ایسلام جوغرافیاسی نظره آلینا‌جاق اولسا بؤلگه، عیرق، سوی، اجتماعی و مدنی فرق‌لی‌لیک‌لر نه اولورسا اولسون، مسلمان‌لار آراسیندا بوتون بون‌لاری گئری پلانا ایته‌له‌ین، بون‌لاردان داها اؤنئملی و بون‌لارین کناریندا تأثیرلی اولان بیر اورتاق دگرین موجود اولدوغو گؤرولر .
...
ایسلام مدنیتی دئییلدیگینده عمومیتله مسلمان اولان اینسان‌لارین مسلمان اولماقلا بیرلیکده اورتایا قویدوق‌لاری مادی و معنوی بوتون اوغورلار قصد ائدیلمکده‌دیر. بو یؤن‌دن ایسلامی، مدنیتین عنصورلارین‌دان بیری دئییل مدنیتین اؤنونه کئچه‌رک مسلمانی نه ائتمه‌سی لازیم اولدوغو موضوعسوندا یؤنلندیریجی قانون اولاراق گؤرمک لازیم‌دیر. ایسلام وحی‌نین تاریخه وئردیگی یؤن، گونوموز آراشدیرماچی‌لاری‌نین ایسلام مدنیتی آدینی وئردیگی تاریخی تجروبه و بیریکیمین اورتایا چیخماسینی تامین ائتمیش‌دیر.
هر مدنیت کیمی ایسلام مدنیتی ده تاریخ ضحنه‌سینه چیخارکن اؤز خاریجین‌دکی تجروبه‌لری میراث ائتمیش، لاکین قیسا مدت عرضینده هر ساحه‌ده اؤز خصوصی فورما‌لارینی چیخارماغی باجارمیش‌دیر. ایسلام مدنیتی دئییلن تاریخی حادثه‌نین بوتون خصوصی فورمالارییلا قانون‌لارینی ایسلام وحین‌دن آلدیغینی قاوراماق لازیم‌دیر. بو سبب‌دن اؤز آلانیندا نیسبتن ضعیف‌لیگه دوشموش اولان بو مدنیتین یولونون، بوتون اینسان‌لیق اوچون فایدا‌لی اولا‌جاق شکیلده اصل قانون‌لارلا ساغلیقلی بیر تماس‌دان کئچجگی بیلینمه‌لی‌دیر.
