دین و توپلوم (22)
قورانین معناسی، "الله طرفیندن جبرائیل واسیطه‌سیله، سون پیغمبر حضرت محمده ائندیریلن، فاتیحه سوره‌سی ایله باشلاییب ناس سوره‌سی ایله بیتن، باشقا‌لاری‌نین بنزرینی گتیر مکده آجیز قالدیغی بیرکیتابدبر
قیمت‌لی اوخوجولار بو پروقرامیمیزدا، ایلاهی کیتاب‌لارین سونونجوسو اولان قوران حاقیندا بعضی معلومات‌لاری سیزلرله پایلاشماغا چالیشاجاغیق.
قوران سؤزونون تؤردیگی کؤک موضوعسوندا فرق‌لی گؤروشمه‌لر واردیر. ترمین معناسی ایسه، "الله طرفیندن جبرائیل واسیطه‌سیله، سون پیغمبر حضرت محمده ائندیریلن، مصحف‌لرده یازیلان، (تواتورلا) هامیسی ازبرلنرک ده نقل ائدیلن، اوخونماسییلا عبادت ائدیلن، فاتیحه سوره‌سی ایله باشلاییب ناس سوره‌سی ایله بیتن، باشقا‌لاری‌نین بنزرینی گتیر مکده آجیز قالدیغی عرب معجزه بیر سؤزدور "دئیه تصویر ائدیلیر. بونا گؤره حضرت پیغمبره ایندیریلمیین کیتاب و صحیفه‌لره یازیلی قورانین ترجومه‌سینی و یا قورانین معنا‌لارینی عربجه اولا‌راق باشقا سؤزلرله ایفاده ائدیلمیش شکلینه، حضرت عثمان مصحفی‌نین خطینه اویغون گلمه‌ین قرائت و قودسی حدیث‌لره قوران دئییله‌بیلمز.
قوران کریم، حضرت محمد قیرخ یاشینا گلدیگینده ائندیریلمه‌یه باشلانمیش، تاماملانماسی پیغمبرین وفاتینا قدر 23 ایل سورموش‌دور. پارچا پارچا ائندیریلن قوران آیه‌لری، بیر طرف‌دن کاتیبلره یازدیریلیرکن، دیگر طرف‌دن مسلمان‌لارین ازبرلملرینه بؤیوک اهمیت وئریلمیش‌دیر. حضرت عمرین اؤنرمه‌سیله حضرت ابو بکیر دؤورونده بوتون پارچا‌لاری اسکیک‌سیز اولا‌راق بیرایا گتیریلمیش‌دیر. ایکی قاپاق آراسینداکی بو ییغماغا "مصحف" آدی وئریلمیش، بو کیتاب ابو بکردن سونرا عمره، اونون وفاتین‌دان سونرا قیزی و عینی زاماندا حضرت پیغمبرین حیات یولداشی اولان "حفصه"یه انتیقال ائتمیش‌دیر. خلیفه عثمان دؤورونده بو نوسخه چوخالدا‌راق معین باشلی مرکزلره گؤندریلمیش‌دیر.
...
هامیسی "اللهین سؤزو" اولان قوران، حضرت پیغمبرین ایلک مخاطبی اولان بیرلیک‌لرین مختلیف رفتار و داورانیش‌لارینا، احتیاج‌لارینا، حادثه‌لرین اینکیشافینا و س. دگیشیک حال و شرط‌لره گؤره فرق‌لی زامان‌لاردا آیه و یا سوره شکلینده ائندیریلمیش‌دیر. بو سببله موضوع بوتؤو‌لوگو میدانا گتیره‌جک شکیلده بیر سیرا ایزلمدیغی گؤرولر. دوزولوشو سیستماتیک اثرلرده آلیشیلدیغی فورمو ایله بیر ساختار ایفاده ائتممکده، مزمونو تشکیل ائدن موضوعلار قورانی باشین‌دان سونونا یاییلمیش بیر وضعیتده یر. بو سبب‌دن، قورانی بو ترتیبدکی کیمی اوخویان بیری، عینی آندا بیردن چوخ مسئله‌نی نظردن کئچیرمیش اولا‌جاق.
بوتون ایلاهی کیتاب‌لار، سؤز موضوعسو وحی‌ین مخاطبی اولان پیغمبرلرین دیلینده ائندیریلمیش‌دیر. طبیعی اولا‌راق قوران دا بو اساسا باغلی اولا‌راق عرب دیلیله ائندیریلمیش‌دیر. اوصلوبون‌دان بشری اثرلرده گؤرولن ضعیف‌لیک‌لری گؤرمک مومکون دئییل. قوراندا یئر آلان ایلاهی معلومات‌لار، وارلیغین باشلانغیجی، اینسانین یارادیلیشی و عاقیبتی هم ده غیب‌دن خبر وئرمه کیمی خوصوص‌لار، اسکی مقدس کیتاب‌لاردا دا موجوددور. قورانین معجزه‌لیگی، اونون اؤز یاپیسینا خاص خصوصی سؤز دیزاینیله ماراق ائتمه‌لی‌دیر. قوران اوصلوبونون بویوله‌ییجیلیغی، اونون هم شیرین هم نثرین اوستونلوک‌لرینی اؤزونده ییغان بنزرسیز نظمی تشکیل ائدر. قیسا و کؤک‌لو آنلاتیمین سئچیلدیگی بو کیتابدا معنا ایهمال ائدیلمدیگی کیمی مزمونون آیرینتیسینا گیریلمه‌سی لازیم اولان یئرلرده ده سؤز ایصرافینا گیدیلممیشدیر.
بو کیتاب، مسلمان‌لارین دین و دونیا حیات‌لاری اوچون اساس رهبر اولماسی سببیله، ائندیریلدیگی زامان‌دان قیامته قدر دونیا گله‌جک اولان مومین‌لر طرفیندن باشا دوشولمه‌سی لازیمدیر. مسلمان‌لارین عنعنه‌سینده تفسیر علمی بو معنادا بؤیوک بیر وظیفه بوینونا گؤتورموش‌دور. چونکی آنلاما مدتینده تفسیر انتیظامی‌نین ماراق ساحه‌سینه گیرن آچیقلاما مرحله‌سی قورانین آنلاشیلماسی یولوندا ایلک و ان اهمیت‌لی آددیمی میدانا گتیرماقدادیر. بوتون سؤزلر کیمی ایلاهی سؤز ده معین بیر زامان و مکاندا، معین حادثه‌لر سیلسیله‌سی ایچینده میدانا گلمیشدیر. بو ایسه اینسانا خیطاب ائده بیلمه‌نین بیر گره‌گی‌دیر. ایلاهی سؤز آنجاق بو اؤلچولر ایچینده یئر آلدیغیندا بشر اوچون آنلاشیلابیلیر اولا‌جاق. اهمیتین‌دن اؤتری زامانلا قوراندا کئچن اعتیقاد، اخلاق، سیاست، حقوق و عبادت کیمی موضوعلارین هر بیری اوچون مختلیف دیسیپلینلر اینکیشاف ائتدیریلمیش‌دیر. بو پرینسیپ‌لر، آیه‌لرین لوغت معناسی ایله بیرلیکده عنعنه ایچین‌دکی غنی تجروبه‌سی و یاشانیلان زامانی شرط‌لرینی ده نظره آلماق دوروموندا. ایسلامین ایلک دؤوروندن اوزاقلاشدیقجا قارشی‌لاشیلان پروبلم‌لر چوخالمیش، بونا باغلی اولا‌راق یئنی آچیقلاما اصول‌لاری اورتایا چیخمیش‌دیر. نهایت یئنی نتیجه‌لر اورتایا چیخماقدا‌دیر.
...
هر نه وسیله ایله اولورسا اولسون، مسلمان اولا‌راق قوران اوخوماق هر باخیم‌دان باشلی باشینا عبادت خصوصیتینده بیر حرکت اولا‌راق قبول ائدیلمیش‌دیر. البته کی، ایسلامین آنلاشیلماسی و حیاتا کؤچورولمه‌سی اوچون قورانین مزمونونون بیلینمه‌سی لازیمدیر. گتیردیگی مساژین قاورانماسی اؤنجه‌لیقلی و وازگئچیلسینمز اهمیته مالیک‌دیر. آنجاق بو قانون قورانین اوخونوشونو عبادت اولماسینا، قوران اوخویانا بو حرکتی سببی ایله اجر و صواب وئریلمه‌سینه مانع تشکیل ائتمز. قوران و حدیث‌لرده، قوران اوخومانین گرکلیلیغی و فضیلتی اوزرینده تئز-تئز آدی چکیلیر. بونون نتیجه‌سی اولا‌راق قوران اوخوما و دینلمه‌یه، تاریخ بویونجا بوتون مسلمان جمعیت‌لرین بؤیوک حساس‌لیق گؤستردیکلری گؤرولر. اونلارین مدنی غنی‌لیک میدانا گتیردیک‌لری اساس بیر عبادت طرزی اولموش‌دور. معناسینی آنلایا‌راق و اوزرینده دوشونه‌رک اوخوما درجه‌سینده اولماسا بئله عبادت اولا‌راق گؤرولموشدور. بو آنلاییش، قورانین عرب متنی‌نین اوخوما قایدا‌لارینا رعایت ائدیله‌رک اوخونماسی و کیچیک یاشدا بو تحصیلین قازانیلماسی‌نین واجیب‌لیگینی ده ایچینده داشییار. قورانین معناسی‌نین و دعوتی‌نین داشیدیگی ائورنسللیه علاوه اولا‌راق یئر اوزودکی بوتون مسلمان‌لارا عربجه‌نی بیلمه و آنلاما شرطی گتیرمه‌دن مقدس کیتابینی اوخویا‌راق و دینله‌یه‌رک ده عبادت ائتمک ایمکانینی تامین ائتمیش‌دیر. قورانین هدایت رهبری اولماسی اونون اوخونماسی، معناسینا نفوذ ائدیلمه‌سی و مساژی‌نین منیمسنمه‌سی و حیاتا آختاریلماسی ایله مومکون اولار. بونون اوچون ده اینسان‌لاری قوران اوخوماغا تشویق ائتمک، آرا‌داکی مانع‌لری مومکون اولدوغو اؤلچوده قال‌دیرماق لازیمدیر.
