دین و توپلوم (6)
اجتماعی حیاتین ان اهمیت‌لی تشکیلاتلاریندان بیری اولان دین، خصوصیله عنعنوی جمعیت‌لرده بشری علاقه‌لرین همن همن هر ساحه‌سینده، یؤنلندیریجی خصوصیتین‌دن چوخ، تعیین ائدیجی خصوصیتی ایله دؤوره‌ده اولموش‌دور
سئوگیلی اوخوجولار ...
دینین، بیر جمعیت ایچری‌سین‌دکی فقط دینی فونکسیونلارینین کناریندا اهمیت‌لی تاماملاییجی اجتماعی فونکسیونلارینین دا اولدوغونو بیلمک لازیم‌دیر. بو چرچیوه‌ده اونون شخصی و اجتماعی هویتین معین اولونماسین‌داکی تاماملاییجی فونکسیونلارینین رولو اولدوقجا بؤیوک‌دور.
اجتماعی حیاتین ان اهمیت‌لی تشکیلاتلاریندان بیری اولان دین، خصوصیله عنعنوی جمعیت‌لرده بشری علاقه‌لرین همن همن هر ساحه‌سینده، یؤنلندیریجی خصوصیتین‌دن چوخ، تعیین ائدیجی خصوصیتی ایله دؤوره‌ده اولموش‌دور. دئییله بیلر کی عنعنوی جمعیت‌لرده دین حیاتین بوتون ساحه‌لرینی احاطه ائتمیش‌دیر. بو جمعیت‌لرده دین؛ فردی، قروبسال و اجتماعی اخلاقین، اساس بلیرله‌ییجی‌سی‌دیر. داهاسی، عنعنوی جمعیت‌لرده سیاسی تشکیلات‌لار آنجاق دینی حکومت قوردوقلاریندا آیاقدا قالابیلمکده‌دیر. بنزر شکیلده، بوتون اقتصادی قورومساللاشما و فعالیت‌لرده ده دینین بلیرله‌ییجیلیغی سؤز موضوعسودور.
-------------
مودرنلشمه ایله بیرلیکده آرتان بیر مقام الده ائدن "علم"، پوزیتیویست و مودرنیست باخیشلارجا دینین قارشی‌سینا قونوملاندیریلمیشدیر. حتی علم، ایره‌لیلمه، راسیونالیزم و تکنولوژی‌یه اولان گوون دینین باشات رولونا سویونموشدور. بوتون بو سکولارلاشما پروسه‌سی ایله بیرلیکده دین، دیگر اجتماعی تشکیلات‌لار آراسیندا بیر تشکیلات مؤوقیینده وارلیغینی داوام ائتدیرمکده‌دیر. دینین اوزرینده فورما‌لاش‌دیریلان مختلیف باسقیلارا باخمایا‌راق 20. عصیرین ایکینجی یاریسیندا بلیرگینلشمه‌یه باشلایان بیر مدتله بیرلیکده بو گون گلینن نقطه‌ده دینسللیکده بیر آرتیم اؤزونو گؤسترمه‌یه باشلامیش‌دیر. گونوموز توپلوم مهندیس‌لری‌نین ماراغینی داها چوخ چکمه‌یه باشلامیش‌دیر.
-----------------
دین، اؤنجه فردلره، فردلر واسطه‌سیله ده موجود اجتماعی فاکت و تشکیلات‌لارا ائله نفوذ ائدر کی، بو مقصدله دین، مدنیتین، اؤزون‌دن آیریلماسی مومکون اولمایان بیر اونسورو حالینا گلیر. بلکه او، اینسان‌لارا تقدیم ائتدیگی دونیا گؤروشو و جهانی مساژلار یولویلا فردلره نفوذ ائده بیلمه غابیلیتی سایه‌سینده بوتون مدنیت ساحه‌لرینه حاکم اولار. دین فردلره؛ دولاییسیله اینسانین اؤز ایچینده یاشادیغی موجود اجتماعی و مدنی سیستم‌لره ائله نفوذ ائدیر کی، صرف دونیوی داورانیشلاریندان بئله بیر کیمسه‌نین دیندار اولوب اولمادیغینی، حتی هانسی دینه منسوب اولدوغونو آنلاماق مومکون اولا بیلر.
معاصیر جمعیت‌لردکی گلیشمه ایله جمعیت‌لرین مدنیت سویه‌سی یوکسلدیکجه، مدنیت ساحه‌لرین اؤز آرا‌لارین‌داکی باغ دا بوشا‌لار و اینسان‌لار بیر-بیرلرین‌دن اوزاقلاشماغا باش‌لار. بو وضعیت قارشی‌سیندا شعورلو جمعیت‌لر مدنیت عنصورلاریندان اختیصاصلاشما تعمین ائتمه‌یه حساس حالا گله‌جک‌دیر. دین، فردلره نفوذ ائتمه و اونلاری حاکمیتی آلتینا آلما گوجونو ایتیرمه‌دیکجه مدنیت بوتونونون مرکزی اولماغا داوام ائده‌جک. چونکی بوتون مدنیت قول‌لاری، نتیجه‌ده اینسان‌لار طرفین‌دن میدانا گتیری‌لر و داوام ائتدیری‌لر. فرد، دیگر مدنیت ساحه‌لرینه، شخصیتی‌نین معین بیر قیسمی ایله قاتیلارکن، بیر دینه ایمان ائتمکله اونا، شخصیتی‌نین هامیسییلا باغلانیلیر. بو ایستیقامتیله دین، فردلری، شخصیت‌لری‌نین پارچالانماسی تهلوکه‌سینه قارشی قورویور.
------------
اساس دین، جمعیتی و جمعیتین دیگر ضروری موسسیسه‌لرینی دوغوران، گلیشدیرن ان، اسکی و کؤک‌لو موسسیسه‌دیر. بو باخیمدان دین‌لرین اجتماعی جبهه‌سینی، رولونو، تأثیرلرینی، هدف و مقصدلرینی گؤرممزلیک‌دن گله‌رک، یالنیز ویجدان‌لاردا حبس قالماسینی دوشونمک چوخ سهو بیر دوشونجه‌دیر. بو علمی اولاراق بئله اولدوغو کیمی فیکریده و منتیقی اولاراق دا بئله‌دیر. دین‌لر تاریخی و سوسیولوژی کیمی مختلیف علم بؤلوم‌لری‌نین تثبیت ائتدیگی عذره دینین اجتماعی تأثیرلری‌نین بؤیوک‌لوگو و درین‌لیگی، ویجدان‌لارا یئرلشمیش وضیتیله، علمن و تاریخن ثابت‌دیر. حتی سوسیولوق دورکهایم، عائله، اقتصاد، صنعت، علم، حقوق کیمی سوسیال موسسیسه‌لرین دین‌دن چیخدیقلارینا اینانیر. حال بئله ایکن دینی ویجدان‌لارا باغلاماق فیکری بیر سوسیولوژیک اولاراق دوغرو بیر یاناشما دئییل.
اهمیتین‌دن اؤتری دینین اجتماعی هدف‌لری‌نین نلر اولدوغونو بو شکیلده سیرالاماق مومکون‌دور:
1 - قبول ائتمک لازیم‌دیر کی، دینین ان باش‌داکی مقصدلرین‌دن بیری جمعیتده بیر بیرلیک (وحدت) میدانا گتیرمک‌دیر.
2 - دینین جمعیت فردلرینه و توپ‌دان جمعیته بیر اولگو، بیر مفکوره وئردیگی گؤز قارشی‌سیندا توتولسا جمعیتی و فردلرینی اؤنجه یؤنسوزلوکدن، فیکیرسیزلیکدن، ایمان‌سیزلیقدان قورتاردیغی آیدین اولار. بئله‌جه مقصدسیز گزمک، هاوالی‌لیق باشیبوشلوق آوارا‌لیک اورتا‌دان قالخمیش اولار، یاخود بون‌لار اوتام تاپا بیلمزلر.
3- دینین اجتماعی هدف‌لرین‌دن بیری ده جمعیت‌دکی اجتماعی فرقلندیرمه اورتا‌دان قال‌دیرماق‌دیر. بورادا اجتماعی فرقلی‌لشمدن مقصد، قیساجا، جمعیت‌دکی مختلیف قروب و طبقه‌لر آراسینداکی مادی فرق‌لرین بؤیومه‌سی، معنوی باغلارین قوپماسی و نتیجه‌ده بو صینیف و زومره‌لری بیر-بیرلرینه رقیب گؤزلرله باخماغا باشلاما‌لاری‌دیر. بیر جمعیتده سرمایه‌لی-کاسیب، ایشچی-مودیر و شهرلی-کندلی آراسیندا علاقه‌لر بونا نومونه اولاراق وئریله بیلر. خصوصیله بون‌لار سون و ان موکمّل اولان دینیمیزده ان تأثیرلی و ان موکمّل بیر وضعیت کسب ائدیر. بونون آیرینتی‌لاری ایره‌لی‌دکی پروقرام‌لاریمیزدا اطراف‌لی اورتایا قویولا‌جاق.
4 - دین اونو قبول ائدن‌لرینه بیر طرف‌دن دوشونمه ملکه‌سی قازاندیرارکن، بیر طرف‌دن ده اونلارا معین بیر دینی هیجان وئرر. شخصلر بو دینی هیجانلا دوشونجه حیاتی‌نین آغیرلیغین‌دان خیلاص زامان زامان روحن استراحت ایمکانی تاپارلار: بو هیجان اونلارداکی مخییله‌نی و تصوّرلری گلیشدیردیگی کیمی، ایرا‌ده‌نی قووتلندیرر.
5- دینین اجتماعی هدف‌لرین‌دن بیری ده فردلره اخلاقی داورانیش‌لار قازان‌دیرماق‌دیر. یوخاریدا باشقا دینین جمعیته مادی و معنوی تمیزلنمیین یول‌لارینی گؤستره‌رک ساغلام، دینج‌لیکله، دایانیق‌لی، مباریزه‌چی لاکین توکّل‌لو بیر حیات سورمنی اؤیره‌دیر. فردلرین ایچین‌دن اقویست‌لیک و منفعت شیطانینی آتا‌راق اونلارین ایچینی مقدس دویغولارلا اولوی حیس و دوشونجه‌لرله بئزمه‌لر ایمکان‌لارینی تقدیم ائدیر.
اینسانا ایچینده اولدوغو جمعیتین مدنیتینی، دگرلرینی، عادت‌لرینی، اینانج‌لارینی منیمسه‌ین، جمعیتین بیر عضوو اولاراق مسئولیت‌لرینی بیلن، ایچینده اولدوغو جمعیتی معنا‌لی تاپان، جمعیتینی ایره‌لییه آپارماق اوچون چابا گؤسترن، دیگر فردلرله یاخشی ارتیباط قورا بیلن، جمعیت‌دکی دیگر اینسان‌لارین عائله‌سی‌نین و اؤزونون احتیاج‌لاری اوچون چالیشان، چیخاران، اؤزو و اطرافی ایله باریشیق، مثبت، اویغون فردلر یئتیش‌دیرمک‌دیر.
