«قارغا منده قوز وار» – ابراهیم ساوالان
گیرده‌دی گیردکان دئییل، ساریدی زعفران دئییل...
پاییزین ایلک گونلری، کند اهلی خرمنی سوووروب (یئله وئریب) تاخیل و سامانی آنبارا ییغاردیلار. اوندان سونرا گیردکان (قوز) آغاجینی چیرپماق باشلاناردی. بو چؤلون سونونجو ایشی اولاردی.
قوزآغاجی اؤنملی بیر ثروتدی. بو آغاجین بوداقلاری نوبتی اولاراق قورویوب یئنی‌دن گؤیردیگینه گؤره، اونو داللاماق (هرس) لازیم دئییل. یارپاغی و قابیغی آجی اولدوغونا گؤره، چور و بؤجکلر اونا یاخین دوشمز. بونلارا گؤره، قوزآغاجی بئش‌یوز ایله قدر یاشار. بئله قوجا آغاجلارین کؤتویونون ایچی بوشالیب «چوغوش» آدیندا بیر بوش یئر یارانار.
بعضی یئرلرده، دده-بابا ائولرینی بؤلوشنده، قوزآغاجینی ائو و یئردن آیری اولاراق بؤلوشرلر. هر ورثه قوز آغاجیندان بیر بوداق پای آپاریب هرایل اؤز پایینا دوشن بوداغین محصولونا صاحیب چیخار. بعضن ده؛ یئر بیر آدامین و او یئرده بیتن قوزآغاجی باشقا شخصین اولور.
قوز ایکی قابیقلی مئیوده‌یر. اوست قابیغی ( زَی، زَگ) مئیوه یئتیشنده تؤکولور. زَیی سویولموش قوز جینقیر آدلانیر. بونلارلا ایلگیلی اهرده ایکی کندین آدی زگلیک‌دیر. قوزلا ایلگیلی ده، چوخ یئرلرده قوزلو و قوزلوجا کند آدلارینا توش گلیریک. بعضی یئرلرده زَیی قورودوب ساخلاییب اوندان بویاچیلیق و تورکه داوادا فایدالانیرلار. زَیین آجیلیغینا گؤره، دیلیمیزده آجی و تورش شئیلره «زی کیمیدی» بنزتمه‌سینی ایشله‌دیریک. زَی سویو ضیدعفونی ائدیجیدیر و اوندان مال-قارانین داباق خسته‌لیگینی ساغالتماغا استفاده اولونور. زَیین گؤزل مور رنگی وار. بو رنگ هله-هله سولوب آغارماز.
مئیوه‌لری باغدان ییغاندان سونرا، آغاجدا تک-تک قالان مئیوه‌لر «اور» آدلانیر و اونلاری یئرلی دیبلی ییغماغا «بوستان اورلاماق» و «آغاجلار اورلاندی» ایفاده‌سی قوللانیریق. قارغالار قوزو چوخ سئویر و اونون ان‌یاخشی و لاپ‌دادلی‌سینی سئچیب آپاریر. چیرپیلان قوزآغاجلاریندا قالان اورلار قارغالارا نصیب اولور. قارغالار آپاردیقلاری قوزلاری یاخین یئرلرده تورپاغا قویلاییب و آدرئسینی یاخشیجا یاددا ساخلاییرلار. آما اکین فصیلی او یئرلر شوخوملاناندا، قارغا، قوزونون یئرینی ایتیریر و یازدا چوخلو قوزآغاجی بیتیر.
شفاهی دیلیمیزده درده دیمه‌ین آداما قوزبئت و اؤزونه دردسر آختاران آداما «قارغا منده قوز وار» مثلی ایشله‌دیلیر. یولدان کئچن آداملار تاماهلانیب قوزآغاجینا، داش یا سئلبه آتارلار. بو آچیدان شفاهی ادبیاتیمیزدا گؤزل و سئویلن قیزلاری اونا بنزدیب «قیزآغاجی، قوزآغاجی» مثلینی یارادیبلار.
یازینی قوزلا ایلگیلی اولان بیر تاپماجا ایله سونا یئتیرمه‌یی اویغون گؤردوک: تاپ او نه‌دی تاپماجا، گیرده‌دی گیردکان دئییل، ساریدی زعفران دئییل، آیاقلی‌دی دوران دئییل، یازیلی‌دی قورآن دئییل.
