سفر رئیس‌جمهور چین به عربستان و تاثیر آن بر سیاست‌های ایران

فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین ایرانی و استاد باسابقه روابط بین‌الملل و رحمان قهرمانپور، پژوهشگر ارشد «مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه» در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی به بررسی سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به عربستان سعودی و قراردادهای کلان اقتصادی پکن با ریاض و دوحه به‌ویژه در زمینه انرژی و همچنین بیانیه مشترک‌شان درباره سیاست‌های ایران و جزایر خلیج فارس پرداختند.

-گسترش روابط اقتصادی چین با عربستان سعودی و قطر

دکتر مجلسی در پاسخ به این نگرانی ایرانیان مبنی بر اینکه «انعقاد قرارداد 30 میلیارد دلاری پکن با ریاض و ابرقرارداد گازی 60 میلیارد دلاری با دوحه، موجب تضعیف روابط اقتصادی و نفتی چین-ایران خواهد شد و به تعبیری چینی‌ها اتحاد مستحکم و استراتژیک خود با تهران را نادیده گرفته‌اند»، اظهار داشت:

کشورهای عربی بزرگترین شریک تجاری چین در خاورمیانه هستند و لازم است که با آنها همکاری اقتصادی داشته باشد. طبیعی است که چین درصدد جلب رضایت این کشورها باشد. ایرانی‌ها به قراردادهای پکن با دوحه و ریاض واکنش نشان داده‌‌اند، چون این توهم را دارند که چین، شریک استراتژیک ایران است. درحالی‌که چین رابطه انحصاری (یک‌سویه) با ایران دارد.

کاهش اعتبار بین‌المللی یک کشور، موجب سرکشی دیگران علیه آن می‌شود. اگر ایران در عرصه جهانی حضور جدی داشت و مجبور نمی‌شد تجارتش را به چین منحصر کند و همچنین اگر ناچار نبود درآمد نفتی‌اش به خرید کالا از چین محدود کند، چینی‌ها هم رفتار منطقی‌تری با ایرانی‌ها انجام می‌دادند تا بتوانند بازار کشور ما را برای خودشان حفظ کنند.

ریشه همه این مشکلات در این است که سیاستگزاران ایران، منافع ملی را در درجه دوم اولویت قرار داده‌ و منفعت و حقوق دیگر ملت‌ها را پیگیری می‌کند. این الگوی سیاسی، موجب خصومت تهران با کشورهای عربی شده و طبیعی است که آنها نیز با پکن وارد همکاری اقتصادی شوند تا ایران را تضعیف و چین یا دیگر کشورها را به‌راحتی به سوی خود جذب کنند.

-تاثیر این سفر با جایگاه ایران و آمریکا در منطقه

دکتر قهرمانپور نیز در پاسخ به برخی کارشناسان ایرانی مانند امیرعلی ابوالفتح که معتقدند «اگر گرمی روابط پکن-ریاض به کاهش اثرگذاری آمریکا بر عربستان سعودی منجر شود، منافع ملی ایران را تامین می‌‌کند» گفت:

سفر شی جین‌‌پینگ‌، رئیس‌جمهور چین به ریاض را نمی‌توان به نفع ایران دانست. جمهوری خلق چین رقابت اقتصادی جدی با ایران دارد و سیاستش را بر این اساس تعیین می‌کند. نیاز چین به ذخایر سه هزار میلیارد دلاری کشورهای منطقه، باعث شده است تا نتواند نسبت به سرمایه‌گذاری در خاورمیانه بی‌تفاوت باشد.

هدف اصلی او از این سفر، رقابت با آمریکا در خاورمیانه است. چین دارد خود را برای رقابت بزرگ با آمریکا آماده می‌کند. به همین دلیل، چین برخلاف رویه محتاطش، این بار تصمیم به عقد قراردادهای کلان با عربستان سعودی گرفته است تا اعلام کند که هم‌وزن آمریکاست و خاورمیانه را هم شریک مهم برای خودش می‌داند.

ناگفته نماند که این سفر تنها از زاویه روابط پکن با تهران و ریاض قابل تحلیل نیست، چون چین ملاحظات چندجانبه در قبال خاورمیانه دارد و ایران هم تنها یکی از کشورهای این منطقه است. لذا، این نکته را نیز باید جدی گرفت که علاوه بر ایران، ترکیه و اسرائیل نیز به نوعی از این سفر و گسترش روابط اقتصادی چین با عرب‌ها متضرر می‌شوند.

-بیانیه مشترک چین، عربستان سعودی و چند کشور عربی درباره سیاست‌های هسته‌ای و منطقه‌ای ایران و جزایر خلیج فارس

فریدون مجلسی درباره بخش مربوط به جزایر خلیج فارس در بیانیه مذکور اظهار داشت: چین در این بیانیه حقوقی درباره سه جزیره ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک برای امارات متحده عربی به‌رسمیت نشناخته و فقط توصیه کرده است که این مسئله بطور مسالمت‌آمیز و با گفتگو حل شود. البته از نگاه ایران، هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

او افزود: چینی‌ها منافع خود را در مخالفت جدی با برنامه هسته‌ای ایران می‌بینند، چون تحریم‌ها مانع گسترش روابط اقتصادی آنها با این کشور شده است. به همین دلیل، چین 6 بار در شورای امنیت سازمان ملل علیه پرونده هسته‌ای ایران رای داده و در ریاض نیز همراه با کشورهای عربی بیانیه مشترکی را در این زمینه امضا کرده است.

مجلسی همچنین ابراز داشت: دخالت‌های منطقه‌ای ایران، موجب خصومت کشورهای عربی با تهران شده است. مشکل اصلی ایران، اصرار تصمیم‌گیرانش بر سیاست مداخله‌جویانه در خاورمیانه است. به همین دلیل، علی‌رغم داشتن پتانسیل لازم برای تبدیل‌شدن به قوی‌ترین کشور منطقه، دچار بحران است و ملت ما نیز روز به روز گرفتاری‌ بیشتری را در زندگی متحمل می‌شوند.

در پایان این مصاحبه، قهرمانپور در پاسخ به این پرسش که «آیا این بیانیه نشانه روی گردانی چین از ایران و اتحادش با عرب‌هاست» تصریح کرد: خیر، چین از سیاست حفظ توازن خود میان تهران و ریاض در خاورمیانه عدول نکرده است. نکات مندرج در بیانیه‌های مشترک نیز بیشتر دیپلماتیک بوده است و تفاوتی با سیاست‌های قبلی چین ندارد. با این وجود، ایران از این بیانیه ناخرسند است و آن را نیز ابراز داشت.

منبع: خبرگزاری آناتولی