کارشناسان ایرانی موج توهین به ترکیه را غیرعقلانی و به زیان منافع ملی خود ارزیابی کردند

شماری از کارشناسان و شخصیت‌های رسانه‌ای و سیاسی ایرانی طی چند روز اخیر اذعان داشته‌اند که برداشت‌ بسیاری از هموطنان‌شان از سخنان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در جشن آزادسازی قره‌باغ در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان اشتباه بوده و موجی غیرعقلانی مملو از توهین و سیاه‌نمایی علیه ایشان به راه افتاده است.

دیروز آقای حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران برخلاف توئیت بدبینانه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه این کشور اظهار داشت که "با سابقه‌ای که از آقای اردوغان دارم بسیار بعید است که منظوری برای توهین یا تمامیت ارضی ما داشته باشد".

در این زمینه، رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل و نویسنده « رقابت‌های نظم‌های منطقه‌ای در خاورمیانه» در مصاحبه با روزنامه «آفتاب یزد» گفته است: ''ظاهرا برخی در داخل مثل آقای ظریف دچار این اشتباه شدند که این شعر را جدایی طلبان سروده‌اند یا کاربرد اصلی آن سیاسی است. در حالی که اینگونه نیست. او باید قبل از هر واکنشی تحقیق و بررسی می‌کرد؛ مثلا از همتای خود در ترکیه سوال می‌کرد و اگر سوءنیت محرز می‌شد، آنگاه اعتراض می‌کرد".

او راجع به این حجم از احساسات علیه اردوغان اظهار داشته است: "خاصیت فضای مجازی این است که وقتی شرایط هیجانی و احساسی و به قول این روز‌ها ترند می‌شود همه می‌خواهند از این قافله عقب نمانند و چیزی بگویند و بقولی همرنگ جماعت شوند. لذا فرصتی برای بررسی اعتبار و سندیت حرف باقی نمی‌ماند و هرکس با ترند همراهی نکند متهم به چیز‌های مختلف می‌شود. در نتیجه برخی افرادی که خویشتن‌دار هم بودند گرفتار این جو شدند. خود آقای ظریف هم به همین ترتیب".

افشار سلیمانی، تحلیلگر روابط بین‌الملل و سفیر اسبق ایران در باکو نیز به سایت «انصاف نیوز» گفته است: "با یک بیت شعر نمی‌توان گفت که اردوغان بدنبال عثمانی‌گری و تجزیه‌ ایران است. بعید می‌دانم این برداشت‌ها صحیح باشد. بعضا در ایران هم اظهاراتی بوده است که مناقشاتی برانگیخته یا امارات مدت‌هاست روی سه جزیره ادعاهایی دارد که ایران جوابش را می‌دهد ولی اینهمه شلوغ‌بازی نمی‌شود".

دکتر احمد زیدآبادی، نویسنده و کارشناس علومی نیز طی مطلبی با عنوان «ضرورت ختم غائله!» در تلگرامش نوشته است: "نباید ناخودآگاه تاریخی ثنویت‌گرایانه ما ایرانیان ابتکار عمل را از خودآگاه ما برباید و کار را به افراط و بروز بحران در روابط دو کشور و ملت بکشاند. متاسفانه در این موارد، همیشه نوعی مسابقه برای زشت‌گویی و درشت‌خویی به راه می‌افتد و هر فرد برای آنکه از این مسابقه عقب نماند، بر تندی گفتار خود می‌افزاید تا بدانجا که همه چارچوب‌های معقول و منطقی را در می‌نوردد و به دام دشنام و اهانت می‌افتد".

محسن میلانی، از حامیان حکومت ایران در آمریکا و استاد علوم سیاسی دانشگاه فلوریدای جنوبی هم در توئیترش تصریح کرده است: "می‌خواهند از آب گل آلود ماهی بگیرند و اختلاف دیپلماتیک بین ایران و ترکیه را به جنگ دیپلماتیک تبدیل کنند. برنارد لوئیس، مؤلف کتاب‌های تاریخی دوران عثمانی، در آخر حیاتش تئوری راه انداختن دعوا بین ترکیه و جمهوری اسلامی ایران را مطرح کرد. ایران نباید به این دام بیفتد".

دکتر محمدرضا جلایی‌پور، جامعه‌شناس جوان و از تئوریسین‌های حامی دولت حسن روحانی نیز در انتقاد از فضایی که علیه رجب طیب اردوغان در ایران ایجاد شد در کانال تلگرامش گفته است: "این پیشنهاد ترکیه (که در همان سخنرانی اردوغان طرح شد) برای تشکیل بلوک امنیتی شش کشور منطقه قفقاز با حضور ایران و روسیه و ترکیه و آذربایجان و گرجستان و ارمنستان پیشنهاد استراتژیک مهمی برای امنیت و منافع اقتصادی ما است و در میان غوغا سر معنای مبهم یک بیت شعر گم شد".

در همین راستا، دو تن از روزنامه‌نگاران و کارشناسان ایرانی علوم سیاسی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری آناتولی به تحلیل و بررسی موجی از توهین و سیاه‌نمایی که در این کشور علیه رجب طیب اردوغان به راه افتاد، پرداختند. 

دکتر علی افشاری، از رهبران سابق جنبش دانشجویی و فعال سیاسی و رسانه‌ای به آناتولی گفت: "از دیدگاه بنده، اصل حساسیت و اعتراض نسبت به سخنان اردوغان در جشن آزادسازی مناطقی از قره‌باغ در باکو به‌جا بود، اما نمی‌توان گفت که وی لزوما قصد تجزیه‌طلبانه داشته و سیاست ترکیه در طول سال‌های گذشته نیز چنین نبوده است. وزارت امور خارجه ترکیه نیز رسما اعلام کرده که اردوغان نیز چنین منظوری نداشته است. اما با توجه با سیاست‌های این کشور قفقاز و غیره نباید شعری مسئله برانگیز را انتخاب کند که مضمون آن جدایی بین دو پاره از آذربایجان بزرگ باشد".

او در انتقاد از واکنش بسیاری از ایرانیان به سخنان اردوغان هم اظهار داشت: "واکنش، باید متناسب و همراه با رعایت متانت و ادب می‌بود. ایران از دوره اواسط قاجار تاکنون با دولت عثمانی متاخر و جمهوری ترکیه روابط خوبی داشته است که می‌شود در این زمینه به ثبات در مرزها، تبادلات اجتماعی و فرهنگی بین دو ملت و همکاری اقتصادی اشاره کرد. این مسائل از مزیت‌های دو کشور بوده است. بنابراین موضعگیری‌ها نباید به اصل این رابطه خود لطمه بزند و سیاست دشمن‌محور و ستیزه‌جوی حکومت ایران این بار در قبال ترکیه اعمال شود. این یک خطای راهبردی است".

در ادامه دکتر میثم بادامچی، پژوهشگر فلسفه سیاسی در مرکز «مطالعات خاورمیانه» وابسته به دانشگاه «لایدن» هلند نیز به آناتولی گفت: "ایران و ترکیه همیشه علی‌رغم همکاری‌ها، با هم رقابت نیز داشته‌اند. در قضیه آزادسازی قره‌باغ توسط جمهوری آذربایجان که با کمک همه‌جانبه ترکیه به دست آمد، سد حائل ارمنی بین دنیای ترک‌زبان و ترکیه تضعیف شد یا در جاهایی از بین رفت. برخی ناسیونالیست‌های ایرانگرا از قدیم وجود این دیوار حایل را ضروری می‌دانستند".

وی افزود: "این یکی از اسبابی بود که سبب شد برخی مقام‌های جمهوری اسلامی، اعم از دولت و مجلس و سایر ارگان‌ها، احساس کنند که ایران دارد نفوذ خود در قفقاز را از دست می‌دهد. این امر موجب استرس و تنش بالای در میان آنها شد تا خشم خود را نسبت به شعرخوانی رئیس‌جمهور اردوغان درباره ارس نشان دهند. در نتیجه، بخشی از افکار عمومی ایران که روحیات ناسیونالیستی و ایرانشهری دارند به تندروی و احیانا توهین نسبت به دولت ترکیه و شخص اردوغان روی آوردند".

افشاری راجع به رفتار اخیر سیاستمداران ایرانی در قبال ترکیه نیز اظهار داشت: "در میان برخی از نیروهای سیاسی ایران نگاه عاقلانه در سیاست خارجی دیده نمی‌شود. در سیاست نباید به دنبال دوست و دشمن دائمی بود و باید کوشید تا جایی که ممکن است تنش‌زدایی شود. دو ملت و کشور ایران و ترکیه، مستقل از اینکه در گذشته چه مسائلی بین آنها رخ داده است، در تاریخ معاصر به هم نزدیک بوده و روابط خوبی داشته‌اند و نباید به اختلاف دامن زد. اینکه بخواهیم برخوردهای ستیزه‌جویانه انجام شود و از دولت ترکیه و شخص اردوغان برای مردم دشمن‌سازی صورت بگیرد، اشتباهی راهبردی است".

او در پایان تصریح کرد: "متاسفانه در برخی از برخوردها، یک نوع شوونیسم فارسی محور و برخورد نژادپرستانه مشاهده شد که این نیز بسیار از لحاظ سیاسی و اخلاقی اشتباه است. ترک‌ها و آذری‌های ایران از هموطنان و بخش مهمی از جامعه ما هستند. از این رو، در شرایط کنونی موضعگیری‌ها نباید طوری باشد که باعث رنجش آنها شود، چون هم حفظ یکپارچگی و هم تنوع اتنیکی و قومی و زبانی ایران ضروری است. همچنین اعتراضات نباید به حسن همجواری با همسایه‌های شمال غربی کشور آسیب بزند و مداخله به نفع یکی از طرف‌های منازعه بین آذربایجان و ارمنستان شود. بنابراین ضمن احترام به حساسیت‌ها نسبت به حفظ یکپارچگی سرزمینی، باید مسئله را تمام‌شده تلقی کرد".

منبع: خبرگزاری آناتولی