ما نه برای جنگ، بلکه برای برقراری صلح وارد جزیره قبرس می شویم

چهل و سه سال از انجام عملیات صلح قبرس توسط نیروهای مسلح ترکیه که به منظور از بین بردن ظلم و ستم و فشاری که ترک‌های جزیره قبرس شاهد آن بودند، می گذرد.

اسم رمز عملیات "عایشه به تعطیلات برود" بود و سبب توقف خونریزی‌ها در جزیره شد. تحولاتی که زمینه آغاز عملیات صلح قبرس را فراهم کرد در سال 1959 آغاز شد.

جمهوری قبرس بر اساس اصل برابری مردم ترک و روم در این جزیره و ضمانت کشورهای ترکیه، انگلستان و یونان که در سال 1959 توافق‌نامه زوریخ و لندن را امضا کرده بودند، تاسیس شد.

حملات گروه‌های مسلح وابسته به یونان به ترک‌های جزیره در سال 1963 به شدت افزایش یافت. در نتیجه ترک‌های قبرس به زور و اجبار از اداره کشور فاصله گرفتند. این حملات که با هدف الحاق این جزیره به یونان صورت می گرفت بین سال های 1963 تا 1974 ادامه یافت.

نیکوس سامپسون، یکی از رهبران EOKA-B با حمایت دولت یونان و با کودتای 15 ژوئیه 1974 ماکاریوس رئیس جمهور وقت قبرس را برکنار کرد.

وقتی خبر کودتا در جزیره به آنکارا رسید، شورای امنیت ملی کشور تشکیل شد. بعد از نشست شورای امنیت بولنت اجویت نخست وزیر وقت ترکیه به نیروهای مسلح کشور دستور آماده باش داد.

واکنش افکار عمومی جهان به دولت نظامی قبرس نیز سبب ایجاد یک زمینه مناسب به نفع ترکیه شد. ترکیه در ابتدا برای انجام عملیات مشترک در جزیره به انگلستان یکی از کشورهای ضامن مراجعه کرد. پیشنهاد همکاری اجویت که به لندن رفته بود از سوی نخست وزیری این کشور پذیرفته نشد.

فخری کوروتورک رئیس جمهور ترکیه دستور تشکیل جلسه فوق العاده مجلس ملت کبیر ترکیه را داد. همچنین اجویت در 18 جولای با جوزف سیسکو، معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده در لندن ملاقات کرد و از سوی دیگر در قبرس در منطقه "خط سبز" اوضاع متشنج شد.

مجلس ملت کبیر ترکیه طی جلسه فوق العاده ای به ارزیابی وضعیت قبرس بعد از کودتا پرداخت. در 19 جولای سیسکو از آتن به آنکارا آمد و مشخص شد که مذاکرات وی با طرف یونانی نتیجه بخش و موفق نخواهد بود.

"عایشه به تعطیلات برود"

در همان روز ناوگان متعلق به فرماندهی نیروهای دریایی ترکیه به دریای مدیترانه رفت. عملیات صلح قبرس نیروهای مسلح ترکیه در ر روز 20 ژوئیه در لفکوشه-حمیدکوی- گون یلی و پینارباشی آغاز شد.

اسم رمز عملیات "عایشه به تعطیلات برود" بود. عایشه نام دختر توران گونش وزیر خارجه وقت ترکیه بود که در کنفرانس ژنو حضور یافت.

بولنت اجویت، نخست وزیر وقت ترکیه آغاز عملیات را با این اظهارات اعلام کرده بود: «ما معتقدیم که خدمتی بزرگ برای بشریت و صلح خواهیم کرد. امیدوارم که به سوی نیروهای ما شلیکی صورت نگیرد و منجر به یک درگیری خونین نشود. ما در واقع برای جنگ نمی رویم، بلکه برای ایجاد صلح به جزیره می رویم. ما می رویم تا صلح را نه فقط برای ترک ها بلکه برای یونانی ها نیز به ارمغان بیاوریم».

هواپیماهای ترکیه در روز 21 ژوئیه اقداماتی علیه مواضع یونانی‌ها انجام دادند. پیشروی نیروهای ترک ادامه داشت و در روز سوم عملیات کنترل جاده مواصلاتی لفکوشه به گیرنه به دست نیروهای ترک جزیره افتاد.

- بخش ترک نشین لفکوشه به دریا دسترسی یافت

ترکیه با درخواست شورای امنیت سازمان ملل عملیات را در ساعت 17 روز 22 جولای متوقف کرد. با تلاش وزرای امورخارجه آمریکا و انگلستان توافق آتش بس میان ترکیه و یونان به امضا رسید.

نیکوس سامپسون، که توسط کودتاچیان یونانی سرکار آورده شده بود، در 22 جولای از ریاست جمهوری استعفا داد. طی عملیات 3 روزه ارتش ترکیه 57 تن شهید و 184 تن نیز مجروح شدند. با روی کار آمدن دولت غیرنظامی در یونان، گفتگوهای صلح جزیره 25 جولای 1974 درژنو آغاز شد. ترکیه طی گفتگوها ایجاد سیستم فدراسیونی در قبرس را به یونان پیشهناد کرد.

-نقض آتش بس از سوی طرف یونانی‌نشین

در حالی طرفین در مذاکرات صلح ژنو که 30 جولای پایان یافت بر ادامه آتش بس تاکید کردند که طرف یونانی‌نشین جزیره ششم آگوست حملاتی را از بخش غربی گیرنه آغاز کردند. نیروهای ترک با عقب راندن نیروهای رومی، توانستند لاپتا را نیز به کنترل خود درآورند. طرفها پس از این رخداد بار دیگر برای مذاکره در ژنو دیدار کردند. رئوف دنکتاش به عنوان رهبر ترک‌ها و گلافکوس کلریدیس به عنوان رهبران رومی‌های جزیره در این مذاکرات حاضر شدند.

هیئت ترک حاضر در مذاکرات خواستار تهیه یک قانون اساسی جدید، ایجاد یک دولت فدراسیونی دو بخشی و کنترل 34 درصد از مساحت جزیره شد. کنفرانس به دلیل عدم پذیرش درخواست طرف ترک از سوی یونانی ها سیزدهم آگوست بی نتیجه پایان یافت.

-آغاز عملیات دوم

نیروهای ترک در چهاردهم آگوست عملیات دوم را در جزیره آغاز کردند و موفق شدند تا شانزدهم آگوست ماگوسا و لفکه را به کنترل خود درآورند. طرف یونانی یکبار دیگر آتش بس اعلام شده را نقض کرد و نیروهای ترک مجبور به پاسخ دادن به حملات رومی‌ها شدند.

- قتل‌عام ترک‌های قبرس

با ورود نیروهای مسلح ترکیه به بخش های اشغالی جزیره ابعاد کشتاری که رومی‌ها طی سال‌های گذشته علیه ترک‌های این جزیره انجام داده بودند آشکارتر شد. در روستای ترک‌نشین آتلیلار در 15 کیلومتری ماگوسا جسد 57 ترک در یک گور دسته جمعی کشف شد. طرف ها در 22 آگوست با ایجاد «خط سبز» به تبادل اسرا پرداختند. در اول سپتامبر نیز جسد سوخته 88 تن درون گودالی در نزدیکی‌های ماگوسا کشف شد.

در 13 فوریه 1975 نیز تشکیل دولت فدراتیو ترک قبرس به رهبری رئوف دنکتاش اعلام شد و در 15 نوامبر 1983 نیز با رای پارلمان قبرس نام این دولت به جمهوری ترک قبرس شمالی تغییر یافت. اکنون با گذشت 44 سال از آغاز وقایع و علی‌رغم برگزاری مذاکرات پی در پی به دلیل رویکرد آشتی ناپذیر طرف رومی راه حل مناسبی برای اتحاد طرف ترک و رومی جزیره به دست نیامده است.

تصاویر مربوط به آن دوره به خوبی نشان دهنده وضعیت جزیره در آن روزها است.

منبع: خبرگزاری آناتولی