سفیر ترکیه در تهران سیاستهای داخلی و منطقهای کشورش را تشریح کرد
سفیر ترکیه در تهران در گفت وگو با روزنامه «اعتماد» ایران به تشریح سیاستهای کشورش در زمینه مبارزه با گروههای تروریستی فتو و غیره، حضور نظامیان ترکیه در عراق و مسائل منطقه پرداخت.
رضا هاکان تکین سفیر ترکیه در تهران طی گفتگو با روزنامه «اعتماد» ایران تاکید کرد که برخورد دستگاه قضایی و امنیتی ترکیه با عوامل فرقه خشونتگرا و تروریستی «فتو» پس از کودتای نافرجام 15 جولای چارچوب قوانين دموكراتيک تركيه، براساس عدالت، با موافقت ملت، برای رفع تهدیدها از کشور و بدون تعرض به کسی، انجام شده است.
ادامه سخنان سفیر ترکیه در ایران در این مصاحبه مطبوعاتی به شرح زیر است:
تا پايان راه به برخورد با فرقه فتو ادامه خواهیم داد، چرا كه ما با يک تهديد بسيار جدی روبهرو هستيم. آنها از سالها پيش به ساختارهای اساسی و مهم دولتی مانند ارتش، وزارت كشور، سيستم حقوقی و قضايی ما نفوذ كردهاند. ما تلاش میكنيم اعضای اين نهاد تروريستی در داخل ساختار و موسسههای دولتی را شناسايی كنيم.
اين يک كار و مسئوليت ساده نيست. ما بسيار مراقب هستيم چرا كه ميخواهيم عدالت را اجرا كنيم. هدف، مبارزه با اين گروه تروريستی است اما میخواهيم اين مبارزه هم در چارچوب قوانين دموكراتيک تركيه صورت بگيرد و نمی خواهيم به حقوق كسی تعدی كنيم.
متاسفانه اين گروه در تبليغات و جنجالآفرينی خبره است. آنها هنوز هم طرفداران و اعضای بسياری در خارج از تركيه دارند و دروغهای بسياری می گويند. آنها تلاش می كنند خود را قربانی جا بزنند و اين در حالی است كه آنها بانيان كودتايي بودند كه 241 كشته در تركيه برجاگذاشت.
اگر هركدام از آنهایی كه اخراج شدهاند يا تحت تعقيب قرارگرفتهاند بتوانند واقعا بیگناهی خود را اثبات كنند، تصميمهای جديدی در خصوص آنها گرفته خواهد شد. ما تلاش نمیكنيم كه سيستم قضایی در تركيه را نابود كنيم. بلکه آنها میخواهند سيستم قضایی را با نفوذ در آن ناكارآمد كنند.
اكنون مشخص شده است كه بسياری از قضات عالی رتبه و دادگاههاي بسيار مهم تحت سيطره اين افراد و نهاد آنها بوده است. زمانی كه به گذشته و برخی دادگاههای قديمی بازمی گرديم، میبينيم كه در هفت يا هشت سال گذشته برخی از اين دادگاهها ناعادلانه برگزار شده است تا تنها منافع اين گروه را در نظر گرفته باشد. برخی افراد بسيار رده بالا از جمله مقامهای نظامی، سياستمداران و روزنامهنگاران هدف قرار گرفتند تنها به اين دليل كه منافع اين گروه خاص را تامين نمی كردند.
هيچ كس ماهيت واقعی اين گروه را تا دسامبر 2013 نمیدانست، آنها با استفاده از مهرههای خود اقدامهایی عليه سيستم قضایی و برخی سياستمداران عالی رتبه را آغاز كردند.
برخی كارهای قانونی انجام شد و برخی پروندهها عليه تعدادی از اين افراد يا نهادها كه در كودتا درگير بودند باز شد. پس از اين كودتا، وضعيت اضطراری با استناد به قانون اساسی اعلام شد و در نتيجه تعقيب اين موارد آسانتر شد چرا كه آ نچه ما در تركيه با آن روبه رو شديم واقعا یک شرايط اضطراری بود.
توجه داشته باشيد كه 240 نفر كشته شدند، پارلمان را منفجر كردند. شما نمی توانيد با كودتاچيان مانند مجرمان ساده برخورد كنيد. اينها افرادی هستند كه تلاش كردند سيستم در كشور ما را تغيير دهند و با توسل به راهكاري غيرديپلماتيک و خشونت بار قدرت را در دست بگيرند. آنها برای اينكه به اهداف خود برسند از دهه 80 نفوذ به داخل سيستم و نهادهای دولتی را آغاز كرده بودند.
اكثريت مردم در تركيه همچنان از اقدامهای دولت حمايت می كنند. زیرا آنها در شب كودتای نافرجام داشتند متوجه خطرناک بودن اين افراد شدهاند. افكار عمومی در تركيه بسيار حامی مبارزه با اين گروه در چارچوب سيستم قانونی و اطلاعاتی يا هر سيستم لازم ديگری هستند. بيانيه مشترک بسيار قوی در پارلمان در محكوميت اين اتفاق صادر شد.
برای چند هفته، اعتراضهای عمومی به كودتا در جريان بود كه مردم با گرايشهای سياسی متفاوت در آن راهپيمايیها شركت داشتند. آنها همراهی و حمايت خود از نهادهای دولتی قانونی را نشان دادند. اينها نشانههایی از حمايتهای مردمی در مسير مبارزه با اين گروه است.
مانند هر كشور دموكراتيک ديگری، تركيه هم احزاب سياسي اپوزيسيون دارد و در چند هفته گذشته برخی احزاب انتقادهايی را به سيستم و شيوه دولت وارد دانستهاند. اين انتقادها و اعتراضها هم در هر كشور دموكراتيكی پذيرفته است. در حال حاضر گفتگوهایی در پارلمان و همچنين ميان احزاب در جريان است. حزب حاكم عدالت و توسعه همواره از گفتگو استقبال می كند و اگر ايرادی يا نقصی وجود داشته باشد میتوانيم بنشينيم و صحبت كنيم و انتقادها را بشنويم تا ببينيم كه چگونه بهتر ميتوانيم عدالت را اجرایی كنيم.
در خصوص مجازات اعدام اگر اكثريت مورد نياز پارلمان چنين قانونی را وضع كنند اين قانون می تواند دوباره اجرایی شود، اما شخصا چنين فكری نمیكنم.
اسناد ما ثابت میكند گولن رهبري كودتا را بر عهده داشته و به دنبال تخريب ساختار دولتی در تركيه بوده را ارايه خواهيم كرد. آنها مجرم و تروريست هستند. تركيه و امريكا درست مانند ايران و تركيه، موافقتنامه استرداد مجرمين را دارند و بنابراين ما منطبق بر توافقنامههای بينالمللی به دنبال استرداد وی به تركيه هستيم.
در مورد بحران سوريه، ما بايد توافقی جامع داشته باشيم. درغير اينصورت، اگر يک طرف مواضع خود را بر ديگری تحميل كند يا تلاش كند با پيروزيهای نظامی مساله را حل كند، به خلق مشكلات بيشتر منتهی خواهد شد.
بشاراسد نبايد هيچگونه نقشي در دولت انتقالي داشته باشد چرا كه او مسوول همه اتفاقهايي است كه در پنج سال گذشته براي سوريه رخ داده است. ما ميگوييم كه شايد وي نقشي در دولت انتقالي داشته باشد اما در مرحله آخر نميتواند فعال باشد. ما بر این مساله اصرار داريم و قابل تغيير هم نيست. اين به نفع خود سوريه هم هست، زیرا آينده این کشور نبايد به يك نفر گره زده شود.
مساله اين نيست كه آيا ما اسد را دوست داريم يا نه، مساله اقداماتی است كه او انجام داده است. پس از همه كارهايي كه وي انجام داده و هنوز هم روستاها و شهرها و بيمارستانها در حلب را بمباران ميكند، چگونه كسي ميتواند فكر كند كه فردي مانند او به عنوان كانديداي انتخابات رياستجمهوري در سوريه معرفي شود.
نيمي از مردم سوريه آواره شدهاند، يكسوم آنها خارج از سوريه هستند و قريب به سه ميليون نفر آنها در تركيه به سر ميبرند. آراي آنها چگونه شمرده خواهد شد؟ سرنوشت سوريه بايد توسط مردم اين كشور نوشته شود و نه هيچ كس ديگر. اما فكر ميكنم كه سوريها در حال حاضر تصميم خود را گرفتهاند. زماني كه به حقايق ميداني و روي زمين نگاه ميكنيد، فكر نميكنم كه اكثريت مردم خواهان ادامه حكومت بشار باشند.
حمايت سريع ايران از دولت قانوني تركيه در جريان كودتا فضاي مثبتي را براي رابطه ما در آينده به وجود آورد. به اين دليل است كه ما در حال حاضر بسيار به آينده رابطه خوشبين هستيم. نقطه عطفي در رابطه ایران و ترکیه به وجود آمده است. ما در حال برنامهريزي براي حضور وزير اقتصاد تركيه در ايران هستيم تا بتوانيم همكاري در برخي پروژههاي جدي براي بهبود رابطه در اين خصوص را نهايي كنيم.
طرح حضور نظامی ترکیه در شمال عراق از قريب به ده سال پيش در پارلمان ما وجود داشته است. در سالهاي اخير ما شاهد چنين واكنشهايي از سوي پارلمان عراق نبوديم و اينكه چرا امسال اين حاشيهها ايجاد شده براي ما نيز سوال است. ما در حال مبارزه با داعش و ساير گروههاي تروريستي هستيم كه آنها را از منطقه به خصوص سوريه و عراق بيرون برانيم و در چنين شرايطي تركيه كه در خط مقدم تمام تلاشها عليه تروريستها است هدف پارلمان عراق قرار ميگيرد.
در جهان بدون نقص و ايراد قطعا چنين كاري نميكرديم. عراق، هنوز كشوري است كه دولت مركزي نميتواند قدرت خود را در سرتاسر منطقه اعمال كند و تبعات منفي اين اتفاقها دامان ما را گرفته است. پ.ك.ك گروهي تروريستي است كه ما از چهل سال پيش در حال درگيري با آن هستيم و پايگاهي در عراق در كوههاي قنديل دارد كه البته به مرز ايران نيز نزديك است و منطقهاي است كه دولت مركزي هيچ اختيار و كنترلي بر آن ندارد.
اين وضعيت از 25 سال پيش يعني حدود 1991 نيز بر همين منوال است. در 25 سال گذشته، دولت عراق نتوانسته است براي بيرون راندن اين گروه تروريستي كه در عملياتهاي خونيني عليه تركيه دست داشته، كاري بكند. ما بيش از 40 هزارنفر از شهروندان خود را در نتيجه فعاليتهاي پ.ک.ک از دست دادهايم. اگر عراقيها نتوانند اين خطر را از تركيه دور كنند به مساله دفاع شخصي و دفاع از امنيت ملي براي تركيه بدل ميشود.
ما نيروهاي عراقي، حاكميت ارضي و استقلال عراق را هدف قرار نميدهيم. ما شايد جديترين حاميان انسجام منطقهاي و استقلال عراق باشيم، اما متاسفانه، حقايق ميداني وجود دارند و دولت عراق هم نتوانسته است نه در كوههاي قنديل حاكميت خود را به تصويب برساند و نه حتي در منطقه حكومت اقليم كردستان. از دو سال پيش موصل و منطقه اطراف آن در اختيار داعش است و همه اينها حقايق موجود در اين كشور است.
با سوريه ما حدود 911 كيلومتر مرز مشترك داريم و با عراق هم 350 كيلومتر مرز مشترك. گروههاي تروريستي نيز در اين مرزها فعاليت دارند بنابراين ترجيح اوليه ما اين بود كه ثبات و امنيت در اين كشورها توسط دولتمردان خود آنها برقرار بود تا ما با تبعات منفي اين خلأهاي امنيتي درگير نباشيم. اما اكنون چنين وضعيتي وجود ندارد. در عراق شرايطي را داريم كه توضيح دادم پس ما مجبور شديم دست به كارهايي بزنيم. اين مساله هم در تطبيق كامل با قوانين بينالملل و منشور سازمان ملل متحد و قطعنامههاي شوراي امنيت است.
ما تلاش كرديم در اين خصوص به توافقي با دولت عراق برسيم و از زمان حضور العبادی در قدرت كه قريب به دو سال پيش بود از حاميان وي بودهايم. اما بايد بگويم كه متاسفانه با وجود اين نگاه دوستانه ما پاسخ خوبي از جانب عراق نگرفتيم. همانطور كه گفتم ما هيچ گونه نيت پنهاني نداريم. ما نميخواهيم در امور عراق دخالت كنيم و نميخواهيم تفاوتي يا اختلافي ميان گروههاي مختلف در عراق ايجاد كنيم. به دنبال هيچ گونه اعمال نفوذي بر عراق نيز نيستيم. ما ميخواهيم عراق كشور متحدي باشد چرا كه اين مساله تامينكننده امنيت ما نيز است.
ما به ميانجيگري از جانب هيچ كس در رابطه با عراق نياز نداريم. عراق، همسايه بسيار نزديك ماست. مناسب نيست كه از كشور ثالثي بخواهيم كه ميان عراق و تركيه ميانجيگري انجام دهد. ما تماسهاي مداومي با تمام گروههاي عراقي اعم از مذهبي و سياسي و قومي داريم. بنابراين مساله ميانجيگري نيست بلكه مساله اراده جدي براي انجام آن است. ما اين اراده را داريم اما عراق متاسفانه به اين دليل كه روزهاي سختي را پشت سر ميگذراند نميتواند برخي تصميمها را بگيرد و شايد هم اتخاذ برخي تصميمها براي اين كشور سخت است. اگر اراده و تمايل جدي وجود داشته باشد دو كشور ميتوانند شرايط را مديريت كنند.
همه ميدانند که دولت و ارتش عراق توانايی شکست داعش در موصل را ندارد. دو سال و دو ماه به عقب بازگرديد. آيا به ياد ميآوريد كه موصل چگونه سقوط كرد؟ در موصل بيش از 70 هزار سرباز مقتدر عراقي حضور داشتند اما هزار نيروي داعش آمدند و تمام سربازان عراقي فرار كردند. اين ارتش عراق بود كه نتوانست به خوبي اوضاع را مديريت كند.
خوشبختانه امروز پس از دو سال ارتش عراق شكل بهتري دارد. اميدوار هستيم اما به نظر نميرسد كه اين آمادگي براي به دست آوردن مناطق از دست رفته كافي باشد. ما آماده كمك هستيم و اين كمكرساني ما نبايد تعبير به اين شود كه ما به دنبال تبديل شدن به بازيگري تاثيرگذار در عراق هستيم. خير، آينده عراق بايد توسط عراقيها تصميمگيري شود.
سوال اينجاست كه چرا حضور امريكا يا ساير كشورها در مساله موصل مورد اعتراض و سوال قرار نميگيرد. امريكا هزاران هزار كيلومتر دورتر از موصل است و اين در حالي است كه اين شهر هم مرز با ما است. قطعا نميتوانيم كنار بنشينيم و شاهد اتفاقها در مرز خود باشيم آنهم زماني كه شرايط بسيار نامساعد است.
چنين شرايطي تنها بر عراق تاثيرگذار نخواهد بود بلكه ما را هم تحت تاثير قرار خواهد داد. زماني كه به اتفاقهايي كه در تركيه در دو سال گذشته پس از ظهور داعش رخ داده نگاه ميكنيد ميبينيد كه داعش عملياتهاي تروريستي بسياري را انجام داده است. ما صدها هزار نفر را در نتيجه اين حملات از دست دادهايم. هزاران مهاجر و پناهنده هم به تركيه آمدهاند.
زماني كه عمليات موصل را آغاز كنيد در حال حاضر دو ميليون نفر در اين شهر زندگي ميكنند و پيشبيني ميشود كه نيمي از آنها با شروع عمليات فرار كنند. نزديكترين كشور براي پناهندگي آنها نيز تركيه است. بنابراين براي ما بيمعنا است كه بنشينيم و نگاه كنيم. قطعا وارد عمل ميشويم چرا كه موصل تهديدي جدي براي امنيت ما است.
آنچه رييسجمهور ما به دنبال تاكيد بر آن بود اين بود كه نبايد به آزادسازي موصل به عنوان مبارزهاي قومي نگاه كرد. غالب جمعيت در موصل اهل سنت هستند. البته گروههاي ديگر مانند شيعه و مسيحي و ايزديها، كرد، تركمن و گروههاي ديگر نيز در موصل حضور دارند. بنابراين آنچه رييسجمهور ما گفت در حقيقت بيان دغدغههاي ما در خصوص آزادسازي موصل بود.
به دليل اظهارنظرهاي بسيار در خصوص حضور حشدالشعبي در عراق و اينكه آنها بايد در آزادسازي موصل حضور داشته باشند و ما اعتقاد داريم كه اين حركت اشتباه است چرا كه حشدالشعبي به نظر بسياري از اهل سنت عراق گروهي كاملا شيعه است و ارتش ملي عراق نيست.
اگر اين گروه به نوعي در ساختار ملي عراق ادغام شده بود شايد كمتر مشكلزا ميشد. اما در شرايط فعلي و با توجه به تاريخچه عراق و آنچه از سال 2003 تاكنون انجام شده است به نظر من نگرانيهاي موجود در خصوص آزادسازي موصل و گروههاي حاضر در آن كاملا قابل درك است. ما به دنبال مهندسي ساختار قومي موصل پس از آزادي آن نيستيم چرا كه در بخشهايي از عراق شاهد اين اتفاق بودهايم.
به عنوان نمونه در ديالي كه استاني با قوميتهاي متفاوت است سنيها از خانههايشان بيرون رانده شدند. آنچه اخيرا در فلوجه و رمادي انجام شد همه اينها بر حجم نگرانيهاي ما افزوده است. ما اعتقاد داريم كه اين سيگنالهاي بسيار نادرستي به مردم موصل است و اين قبيل عملياتها بايد توسط ارتش ملي و نيروهاي محلي انجام شود. بنابراين بايد به مردم محلي فرصت داد كه شهر خود را آزاد كنند.
(در مورد توقیف برنامه های شبكه تلويزيوني IMC در ترکیه) ما هيچ مسالهاي با كردها چه در داخل و چه خارج تركيه نداريم اما با تروريستها مساله داريم. چه تروريسم سني باشد چه شيعه چه عرب و چه كرد. تروريست با تروريست براي ما فرقي ندارد. براي ما، اين مسالهاي است كه بايد با آن مبارزه كنيم. ابتدا عكسالعملهايي صورت ميگرفت اما زماني كه مردم دلايل پشت اين اتفاقها را درك كردند و پس از آنكه اين پروسه قضايي به اتمام برسد همهچيز آرام خواهد شد.
اگر حزب اتحاديه دموكراتيك را تنها نماينده كردهاي سوريه بدانيد دچار اشتباه شدهايد. حزب اتحاديه دموكراتيك، شاخه نظامي سوري پكك است و دستورهاي خود را از كوههاي قنديل ميگيرند. اين مساله كاملا براي ما روشن و مشخص است.
ما در همان ابتداي بحران چندبار آنها را به تركيه دعوت كرديم و به آنها گفتيم كه ميخواهيم با آنها كار كنيم اما پيش شرطهايي داريم. به آنها گفتيم كه بايد از پ.ك.ك فاصله بگيريد و گروهي كاملا سوري باشيد و دستورات خود را از قنديل نگيريد. به آنها گفتيم كه اگر ثابت كنيد كه گروهي كردي و كاملا سوري هستيد ما ميتوانيم با شما كار كنيم.
دومين پيش شرط ما هم براي آنها اين بود كه از دولت سوريه فاصله بگيرند چرا كه ما ميدانستيم آنها همكاريهايي با بشار اسد دارند. اين دو مساله براي ما بسيار مهم بود. سومين نكته هم اين بود كه از آنها خواستيم كه اراده خود را بر مردم در مناطقي كه قدرت در دستشان است وارد نكنند. از آنها خواستيم كه گروهي كاملا دموكراتيك باقي بمانند. آنها در هر سه اين موضوعات كاملا برعكس عمل كردند و به همين دليل ما نتوانستيم با آنها كار كنيم.
تنها هدف عمليات سپرفرات تميز كردن مناطق مرزي از تروريستها بود چرا كه ما بسيار از جانب تروريستها متحمل ضررهايي شدهايم. آنها با موشك به تركيه حمله كردند. مساله مبارزه با داعش است.
ما در اين مناطق با يگانهاي دفاع مردمي سوريه (YPG) قبلا جنگي نداشتيم اما به آنها گفته بوديم كه بايد اين مناطق را ترك كنند به خصوص مناطقي كه جمعيت كردي در آنجا وجود ندارد.
اصليترين هدف آنها اين بود كه منطقه خودمختار كردستان سوريه در شمال اين كشور تشكيل دهند اما جمعيت محلي به آنها اين اجازه را نداد. شايد بعضي اين منطقه را با شمال عراق و حكومت خودمختار كردستان اين منطقه مقايسه كنند اما وضع در سوريه متفاوت است.
در سوريه، جمعيت كرد در سه منطقه پراكنده هستند و ارتباطي نيز ميان آنها وجود ندارد چرا كه ميان اين سه منطقه اعراب، تركمنها و ديگر جمعيتهاي سوري زندگي ميكنند. اما برخي كردها ميخواهند از شرايط موجود در سوريه به نفع خود استفاده كنند و با سوء استفاده از برخي سياستهاي اشتباه برخي كشورها آنها خود را به عنوان تنها گروهي جازدهاند كه با داعش ميجنگد. اما عملياتهاي نظامي ما برعكس اين مساله را نشان داد.
در مورد یمن ما اعتقاد داريم كه اسناد بينالمللي مشخص، قطعنامههاي شوراي امنيت وجود دارند كه پارامترهاي اوليه براي راهكار را در خود جاي دادهاند. اگر ساير گروهها مانند حوثيها و گروه صالح اين مساله را قبول كنند، يافتن راهكاري براي بحران يمن سادهتر خواهد بود.
بمباران صلح نميآورد به خصوص اگر آنها مناطق شهري و غيرنظامي را بمباران كنند اما ما وضعيت بسيار دردناكتري را در سوريه شاهد هستيم. از سوال شما اينگونه استنباط ميشود كه عربستان تنها مناطق غيرنظامي یمن را بمباران ميكند. اين مساله درست نيست آنچه كه ما ميبينيم اين است كه آنها مناطق نظامي را ميزنند.
ما نگرانيهاي خود در خصوص یمن را منتقل كردهايم. حتي زماني كه با دشمن خود هم ميجنگيد بايد در چارچوب قانون به خصوص قوانين جنگي باشيد. ما در خصوص اين اتفاقها هم ناراحت هستيم و هرگونه خونريزي براي ما قابل پذيرش نيست اما عربستان سعودي تنها گروه مسوول در اين خصوص نيست. اين چيزي است كه من ميگويم.
ايران، تركيه و عربستان سعودي سه كشور مهم منطقهاي هستند. هر راهكار ثابت و پايداري براي مشكلات موجود بايد با همكاري اين سه كشور حل و فصل شود؛ البته با حضور ساير كشورها اما همكاري اين سه كشور مهم بسيار ضروري است.
رييسجمهور ما در ديدارهاي جداگانه دوجانبه در ماه آوريل با پادشاه سعودي و رييسجمهور روحاني كه هر دو براي شركت در نشست سازمان همكاريهاي اسلامي به تركيه آمده بودند، براي حل اين بحران تلاش كرد. تركيه همواره حاضر است به بهبود رابطه ايران و عربستان كمك كند و اين پيام را در سطوح بسيار عالي هم منتقل كرده است. اميدواريم در آينده نزديك اين پيشنهاد جواب دهد.
استانبول/ عبدالسلام سلیمی/خبرگزاری آناتولی
خبرهای مرتبط
دیدار و گفتوگوی معاونین روسای جمهور ترکیه و ازبکستان
جودت ییلماز گفت، ما برای نقش سرزمین اجدادیمان ازبکستان در سازمان کشورهای ترک اهمیت زیادی قائل هستیم