رزمایش نظامی مشترک ارمنستان و آمریکا به چه معناست؟
اعلام اخیر ایروان مبنی بر اینکه روند عادی سازی روابط با ترکیه به مذاکرات با آذربایجان بستگی نخواهد داشت، نشان می‌دهد که یک تغییر پارادایم جدی در ارمنستان صورت گرفته است.
پروفسور یلدیز دوجی بوزکوش، عضو هیئت علمی دانشگاه آنکارا در مقاله‌ای در قالب سه سوال و پاسخ برای خبرگزاری آنادولو به تشریح ابعاد مختلف رزمایش نظامی مشترک ارمنستان و آمریکا، نگرش روسیه نسبت به این رزمایش و اینکه آیا تنش بین آذربایجان و ارمنستان به جنگ جدیدی منجر می‌شود یا خیر، پرداخت.
- رزمایش نظامی مشترک ارمنستان و آمریکا به چه معناست؟
با پایان جنگ سرد، آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا به قفقاز جنوبی روی آوردند. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جهان غرب به سیاست محاصره روسیه از طریق انقلاب رنگی و مشکلات راکد در قفقاز ادامه داد.
این روند با حوادث گرجستان و جنگ روسیه-اوکراین تاثیر قابل توجهی بر کشورهای منطقه بر جای گذاشت و مشکلات جدیدی را به وجود آورد. زیرا تحولاتی که با جنگ روسیه و اوکراین رخ داد، بر قفقاز و همچنین کل جهان تأثیر گذاشت.
مسئله مذکور اهمیت استراتژیک این منطقه را بیش از پیش افزایش داد. علاوه بر اهمیت تاریخی، فرهنگی و انرژی قفقاز جنوبی، موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیکی آن باعث شده تا این منطقه به ستاره‌ای درخشان تبدیل شود.
منطقه قفقاز جنوبی چه در سطح بین‌المللی و چه در عرصه منطقه‌ای از نظر سیاست خارجی، انرژی و سیاست‌های امنیتی، مانند گذشته مورد توجه جهان غرب است.
قفقاز جنوبی همچنین مورد توجه بازیگران غیر منطقه‌ای قرار دارد، به ویژه سیاست‌های چین و هند در قبال منطقه مهمترین شاخص این امر است.
از سوی دیگر، ایران به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای، موازنه‌ها را در قفقاز جنوبی از نزدیک دنبال می‌کند. به همین دلیل می‌توان گفت که قفقاز جنوبی از طریق چنین مسائلی به ویژه قره باغ به عرصه جدیدی از مبارزه بین قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است.
به همین دلیل رزمایش مشترک آمریکا با ارمنستان توجه افکار عمومی بین‌المللی را برانگیخته است. این مانور توسط بسیاری از کشورها به ویژه روسیه به عنوان اقدامی که صلح و ثبات منطقه را دچار مخاطره می‌کند، ارزیابی می‌شود.
موضوع مهم دیگر این است که ارمنستان برای اولین بار وابستگی خود به روسیه را یک «خطای استراتژیک» ارزیابی کرد. ارمنستان امروز نیز مانند گذشته از اعتماد به روسیه ناامید شده است. نباید فراموش کرد که طی این روند، تصور عمومی زیادی وجود داشت که آمریکا در پی تحولات اوکراین در تلاش است مشکلی مشابه در ارمنستان ایجاد کند.
اظهارات گونتر فلینگر، رئیس کمیته اروپایی برای گسترش ناتو در خصوص پیوستن ارمنستان به ناتو را می‌توان با هدف تحریک روسیه ارزیابی کرد. همچنین شایان ذکر است که جست‌وجوی انرژی‌های جایگزین در جهان غرب، مبنای این اقدام آمریکاست.
- موضع روسیه در مورد این رزمایش نظامی چیست؟
روسیه نزدیک شدن ارمنستان به آمریکا و رزمایش نظامی مشترک آن را یک وضعیت "نگران کننده" می‌داند.
نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، علاوه بر رزمایش مشترک، با بیان اینکه «وابستگی به روسیه یک اشتباه استراتژیک است» اعلام کرد که روی خود را به سمت غرب برگردانده است.
می‌توان گفت روسیه در این شرایط فعلا سکوت و فقط ناراحتی خود را ابراز می‌کند. از آنجایی که جنگ روسیه و اوکراین به اندازه کافی روسیه را فرسوده کرده، مسکو نمی‌خواهد در حال حاضر در جبهه‌های بیشتری بجنگد. روسیه پیام‌هایی را از طریق حضور نیروهای صلح‌بان روس در منطقه به ارمنستان منتقل خواهد کرد.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد ایران و روسیه از تلاش‌های آمریکا برای گسترش نفوذ در منطقه از طریق ناتو آشفته شده‌اند.
ایران که نشان می‌دهد در بسیاری از مشکلات منطقه بر اساس پیوندهای تاریخی در کنار ارمنستان ایستاده، خود را در کنار روسیه و در عین حال به عنوان متحد ارمنستان در برابر غرب قرار می‌دهد.
از آنجایی که ایران هر اقدامی که غرب در منطقه انجام می‌دهد را به عنوان یک تهدید تلقی می‌کند، در رابطه با آخرین تحولات خود را در کنار روسیه اعلام کرده است.
- آیا تنش بین آذربایجان و ارمنستان به جنگ جدیدی منجر می‌شود؟
اگرچه تنش بین آذربایجان و ارمنستان زیاد است، اما احتمال تبدیل آن به یک درگیری طولانی مدت یا روندی مانند جنگ دوم قره‌باغ در سال 2020 پایین است؛ زیرا ارمنستان قبلا در جنگ 44 روزه متحمل خسارات جدی شد و پاشینیان مورد انتقاد بسیاری از محافل قرار گرفته بود.
در این مرحله، برداشتن گامی مشابه تأثیرات منطقه‌ای و جهانی خواهد داشت، بنابراین حتی در صورت وقوع درگیری‌ها، انتظار می‌رود که درگیری‌ها در سطح پایین باقی بماند.
اگرچه روند جنگ روسیه و اوکراین سهم مهمی در این امر داشت، اما تحولات جهانی نیز تعیین کننده خواهد بود.
از سوی دیگر، درگیری احتمالی آذربایجان و ارمنستان اثرات منفی بر عادی‌سازی روابط ترکیه و ارمنستان خواهد داشت. همانطور که می دانیم، روابط ترکیه و آذربایجان با شعار "یک ملت، دو دولت" شکل می‌گیرد. پس از جنگ دوم قره‌باغ، روابط دو کشور با بیانیه شوشا به سطح اتحاد استراتژیک رسید.
روند عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان با هماهنگی آذربایجان انجام خواهد گرفت. در حالی که این موضوع پیش از این بارها از سوی ارمنستان تایید شده است، اعلام اخیر ایروان مبنی بر اینکه روند عادی سازی روابط با ترکیه به مذاکرات با آذربایجان بستگی نخواهد داشت، نشان می‌دهد که یک تغییر پارادایم جدی در ارمنستان صورت گرفته است.
