چرا ارتش شوروی در 20 ژانویه 1990 دست به قتل عام مردم آذربایجان زد؟

علی‌رغم گذشت 29 سال، آذربایجانی‌ها یاد قربیانیان 20 ژانویه 1990 که ارتش شوروی بدون در نظر گرفتن زنان و کودکان همه افراد را قتل عام کرد را گرامی داشته و درد آن در قلب همه آذربایجانی‌ها هنوز هم تازه است.

این قتل عام که از آن با عنوان " ژانویه خونین" یاد می‌شود نقطه عطفی در تاریخ آذربایجان است که توانستند پس از 70 سال اسارت شوروی سابق٬ استقلال خود را به دست آورند. مسئله قره باغ در قلب وقایع خونین ژانویه که باعث تسریع روند فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و افزایش احساس استقلال طلبی ملت آذربایجان شد٬ جای گرفته است.

ارمنی‌ها فعالیت خود را برای اشغال قره باغ و تجزیه اش از آذربایجان از سال 1988 افزایش دادند و در دسامبر 1989 شورای عالی ارمنستان تصمیم گرفت تا قره باغ به ارمنستان الحاق شود. این تصمیم در آذربایجان واکنش‌های بسیاری را به همراه داشت و صدها هزار نفر در باکو علیه این تصمیم تظاهرات کردند.

مردم آذربایجان روزهای متوالی برای نشان دادن اعتراضات خود به زیاده خواهی ارمنستان و چشم داشتش به خاک سایر کشورها و همچنین اعتراض به حکومت شوروی در میدان آزادلیق شهر باکو تجمع و مسیرهای ورودی واحدهای نظامی به شهر باکو را مسدود کردند.

به دنبال تظاهرات مداوم مردم آذربایجان٬ حکومت شوروی را نگران کرد و سپس شوروی دستور اعزام ارتش سرخ به باکو را صادر کرد. ارتش شوروی در 19 ژانویه 1990، ابتدا مخزن تامین کننده انرژی تلویزیون آذربایجان توسط نیروهای اداره اطلاعات شوروی منفجر و شب همان روز نیز از پنج سمت مختلف با وسایل نقلیه زرهی وارد باکو شدند.

نیروهای ارتش شوروی با شلیک گلوله‌ها به سوی غیرنظامیان که سعی داشتند از ورود آنها به شهر جلوگیری کنند مقابله کرده و پس از ورود شهر تانکها و خودروهای زرهی سنگین را بر روی مردم راندند. آمبولانسها و اتوبوس‌های مسافربری هدف گلوله ها قرار گرفتند. در آن شب 130 غیرنظامی در باکو جان باختند.

قتل عام ارتش شوروی در استان های دیگر همچون نفت چاله و لنکران نیز ادامه پیدا کرد. حدود 150 غیرنظامی آذربایجان قربانی قتل عام 20 ژانویه شدند. در این حمله 750 نفر دیگر زخمی شدند، حدود 400 نفر نیز توسط ارتش شوروی بازداشت شدند.

علی‌رغم اینکه دولت شوروی در باکو وضعیت اضطراری اعلام کرد و هرچند شهر توسط ارتش شوروی کاملا تحت کنترل بود ولی مردم شجاعانه دوباره به خیابان ها رفتند و برای دفن شهدا دست به کار شدند.

شهدا در پارک داغ اوستو؛ جایی که آذربایجانیهایی که به دلیل حملات ارامنه در تاریخ 31 مارس 1918 نیز در آنجا به خاک سپرده شده بودند و سپس در دوره شوروی تبدیل به یک پارک شده بود دفن شدند.

مراسم تشییع جنازه شهدا در میدان آزادلیق برگزار شد و از این مکان بر روی شانه انسانها به خیابان شهیدلر منتقل شدند و در کنار هم به خاک سپرده شدند. حدود یک میلیون نفر در مراسم خاکسپاری شرکت کردند.

قتل عام خونین ژانویه به طور کامل اعتماد آذربایجانی‌ها به دولت شوروی را از بین برد و روند استقلال این کشور را آغاز شد.

آذربایجانی‌ها در طول 29 سال گذشته، در تاریخ 20 ژانویه هر سال به بنای یادبود شهدا رفته و با نهادن گلهای میخک در آرامگاه این شهدا به شهدای استقلال این کشور ادای احترام می‌کنند.

منبع: خبرگزاری آناتولی