عملیات صلح قبرس و نقش ترکیه در بازگشت آرامش به جزیره

جزیره قبرس در دریای مدیترانه و در جنوب بندر مرسین ترکیه، بمانند قطعه ای از بهشت جای گرفته است. در افسانه ها می گویند که این جزیره نخستین جایی است که آفردویت، الهه زیبایی، پس از تولد به آنجا قدم گذاشته است. زیبایی این جزیره زبانزد جهانیان است و همگان بر دل انگیز بودن مناظر آن معترف. 

امروز در ۲۰ جولای، در حال گرامیداشت عملیات صلح قبرس از سوی ترکیه هستیم که بعد از بروز وحشت و خشونت در این جزیره توسط سربازان ترک مجددا به آرامش دست یافت.

جزیره قبرس در شمال شرقی دریای مدیترانه قرار دارد. این جزیره بر سر راه تجارت دریایی کشورهای ترکیه، یونان، لبنان، سوریه، اسراییل، فلسطین و مصر قرار دارد و همین امر سبب شده تا قبرس در طول تاریخ همواره مورد توجه قدرتهای اروپایی قرار گیرد.
امپراطوری عثمانی نیز توانست در دوران سلطان سلیم دوم و در سال ۱۵۷۳ با شکست دادن نیروی ونیز قبرس را تسخیر کند. به دنبال حاکمیت عثمانیان، حکومت استانبول به رومیان ساکن در این جزیره اختیارات وسیع داد و به آنها اجازه استفاده از دین و زبان و اصول حقوقی شان داده شد.
پس از فتح قبرس ترکهای مسلمان ساکن در آناتولی به تدریج در این جزیره ساکن شدند. اما در سال ۱۸۷۸ به دنبال بروز جنگ میان روسیه و عثمانی، با توجه به حمایت لندن از استانبول، عثمانی تصمیم گرفت که قبرس را به مدت ۱۵۰ سال به حکومت بریتانیا اجاره دهد. به این ترتیب حاکمیت مسیحیان پس از جنگهای صلیبی مجددا بر جزیره شکل گرفت.
در خلال جنگ جهانی اول به دنبال اعلام جنگ عثمانی علیه بریتانیا، قبرس به عنوان بخشی از خاک بریتانیا در نظر گرفته شد و دولت لندن برای این جزیره استاندار تعیین نمود.
پس از جنگ کبیر رهایی بخش ملی در ترکیه، آنکارا با پذیرش قرار داد لوزان، حاکمیت بریتانیا بر قبرس را پذیرفت و به این جزیره کنسول خود را اعزام نمود. اما رومیان قبرس برای دستیابی به استقلال و سپس الحاق به یونان علیه حاکمیت بریتانیا در جزیره وارد مبارزه شدند. انگلیسیها برای مهار حرکتهای استقلال طلبانه دستور دادند که از این پس تعلیم تاریخ ملتهای ترک و یونان و استفاده از تصاویر قهرمانان این ملتها در جزیره ممنوع است.
در سال ۱۹۵۵ گروه مسلح EOKA از سوی یونانیان قبرس تاسیس و به مبارزه مسلحانه علیه انگلیسیها پرداخت. در همین اثنا میان ترکها و یونانیها نیز درگیریهایی صورت می گرفت. به این ترتیب در سال ۱۹۶۰ ترکها و رومیها موفق به تشکیل یک حکومت مشترک و مستقلی با نام جمهوری مستقل قبرس گردیدند.
بر اساس قانون اساسی قبرس، رییس جمهور از میان یونانیان و معاون رییس جمهور نیز از میان ترکان انتخاب می شد و وزیران موجود در شورای وزیران نیز با توجه به میزان جمعیت ترکها و یونانیها تعیین می گردید. سه کشور ترکیه، یونان و انگلستان به عنوان کشورهای ضامن ثبات یا به اصطلاح قارانتور، جمهوری مستقل قبرس را به رسمیت شناختند.
در سال ۱۹۶۳ حملات یونانیان به ترکهای جزیره به شدت افزایش یافت. این وضعیت سبب شد تا نیروی هوایی ترکیه برای بیان حمایت خود از ترک تباران بر فراز جزیره قبرس پرواز و قدرت خود را نشان دهد.
ترکیه برای دفاع از جان و مال و ناموس ترکهای قبرس در برابر رومیان درصدد پیاده کردن نیرو در جزیره بود. اما نامه جانسون رییس جمهوری وقت آمریکا به دولت آنکارا مانع از تحقق این اقدام نظامی شد. چراکه آمریکا مایل نبود تا اسلحه ارسالی این کشور به ترکیه و یونان که هر دو عضو ناتو بودند مورد استفاده قرار گیرد.
ترکیه نیز به دلیل در اختیار نداشتن کشتی به تعداد کافی قادر به ارسال نیروی به قبرس نگردید. اما ارسال سلاح به ترکهای قبرس برای دفاع از خود و نیز ارایه تعلیم نظامی مدافعان در حال انجام بود. در این دوره تبلیغات گسترده متقابلی در حال انجام بود. حتی رادیوی یونانیها برای تحقیر ترکها به دفعات اقدام به پخش ترانه "منتظرت شدم و نیامدی" نمود. این در حالی است که طرف ترک نیز با ترانه "یک شب غافلگیرت خواهم کرد" به طرف یونانی پاسخ می داد.
به این ترتیب بیش از یک دهه توام با خون و آتش گذشت و سال ۱۹۷۴ فرا رسید. در آن سال کودتایی نظامی در یونان اتفاق افتاد و رویای "انوسیس" به مورد اجرا گذاشته شد. اما ترکیه از سال ۱۹۶۳ در حال آماده شدن برای آن روز بزرگ بود.
بولنت اجویت و شریک ائتلافی اش نجم الدین اربکان تصمیم به دخالت در نظامی در جزیره گرفتند. کوشیده شد تا اعتراضات انگلستان که دارای یک پایگاه نظامی در قبرس بود رفع گردد. به این ترتیب در روز ۲۰ جولای سال ۱۹۷۴ ارتش ترکیه از دریا و و هوا وارد قبرس شد.
از یکسو نیروی دریایی ترکیه وارد سواحل گیرنه شد و از سوی دیگر چتربازان ترک در میانه جزیره فرود آمدند. نبرد تا روز ۱۴ اوت ادامه یافت و با پیروزی دولت و ملت ترکیه به پایان رسید. به این ترتیب ترکیه با یهره گیری از حق ضمانت خود وارد قبرس شد و در حدود نیمی از جزیره را آزاد کرد و بار دیگر آرامش را با خود برگرداند.
حکومت سرهنگان در یونان که به رغم تمامی تلاشهایش شکست سنگینی متحمل شد جای خود را به یک حکومت دمکراتیک در آتن داد.
بی تردید جایگاه قبرس که حقوق ترک تباران آن برای ترکیه به عنوان یک مبارزه ملی مشاهده می شود تا به امروز از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.

ترجمه: فرزاد صمدلی