نبرد عظیم چاناک قلعه مهمترین واقعه سال ۱۹۱۵است

واکنش برخی از کشورها در قبال صدمین سالگرد نبرد عظیم چاناک قلعه، صحنه های اخلاقی عجیبی را به نمایش گذاشت.

اگر یادتان باشد در سال ۱۹۶۶ میلادی فیلمی با نام "خوب، بد، زشت" به کارگردانی سیرگیو لئون و با بازی کلینت ایستوود، الی والاچ و لی وان کلیف بر پرده سینماها اکران شد که در خصوص زندگی سه کابوی آمریکایی در ایام جنگهای داخلی این کشور ساخته شده و در این فیلم هر سه بازیگر بصورتی خصمانه در صدد کشف محل گنجی هستند که جای آنرا بخوبی نمی دانند.
شاید بتوانیم بگوییم که در صحنه روابط بین المللی نیز بعضا شاهد چنین اوضاعی هستیم. فراموش نکنیم که روابط بین المللی برخلاف آنچه که تصور می شود صرفا صحنه مبارزه برای کسب منفعت نیست بلکه برای خود دارای معیارهای اخلاقی نیز می باشد. در همین رابطه می توان واکنش دولتها را به برگزاری یادمان صدمین سالگرد جنگهای سرنوشت ساز چاناک قلعه در ترکیه مورد ارزیابی قرار داد.

جنگهای چاناک قلعه که در سال ۱۹۱۵ آغاز شد و به مدت یک سال طول کشید همانند تمامی جنگهای دیگر در برگیرنده خوبیها، بدیها و زشتیها است. در این نبردها، تلاش انگلیسیها و فرانسوی ها اشغال استانبول و رساندن یاری به روسیه تزاری بود. روسیه مترصد بود تا با پیروزی در این جنگ استانبول را اشغال کند و خود را رهبر جهان ارتودوکس معرفی نماید و از سوی دیگر در شرق ترکیه یک دولت ارمنی تاسیس کند. روسیه و متحدانش برای دسترسی به این هدف تاکتیک زشتی را به کار گرفتند. انها کوشیدند تا ارامنه تبعه عثمانی را متشکل و در قالب گروههای شورشی و یا ارتش روسیه وارد جنگ با دولت استانبول کنند.
در برابر این شیوه چرکین عثمانی خواه ناخواه وارد عرصه مقابله و مبارزه شد.

دولتمردان عثمانی که مشاهده می کردند کشور از هر سو با حمله نیروهای دشمن روبرو شده برای ممانعت از بروز جنگ داخلی در شرق، مجبور به اتخاذ تمهیدات ویژه ای گردیدند. این تدابیر از نظر سیاست واقع بینانه، امری درست و کاملا اخلاقی بود. یکی از این تدابیر موضوع تهجیر ارامنه بود. متاسفانه در خلال این اتفاق، ارامنه، یونانی تبارها، کردها، ترکها و عربها که برای صدها سال در کنار هم زندگی کرده بودند علیه همدیگر دست به اسلحه شدند.

اکنون به ارزیابیهای پروفسور دکتر رمضان گوزن استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه مارمارای ترکیه توجه فرمایید...
صد سال بعد مشابه حوادث تاسف آور چاناک قلعه، در روزهای ۲۳ و۲۴ آوریل سال ۲۰۱۵ مشاهده شد. بی تردید این مراسم ویژه صدمین سالگرد گرامیداشت چاناک قلعه و اجلاس عالی صلح در استانبول، اقداماتی بسیار به جا و تحسین آمیز بود. حضور نوادگان کسانی که از کشورهای استرالیا و زلاند نو در چاناک قلعه جنگیده بودند نیز امری زیبا و آرامش بخش بود که سبب نزدیکی بیش از پیش ملتهای این کشورها با ملت ترکیه گردید.فراموش نکنیم که در طی جنگ جهانی اول میلیونها نفر کشته شدند. بسیاری از این قربانیان مسلمانان بودند که متاسفانه در گرامیداشت یاد و مظلومیت آنان اقدام بزرگی صورت نگرفته است.

اما آنچه که بسیار زشت بود اقدام کسانی است که نه در این اجلاس شرکت کردند و نه رویه ای غیر سیاسی در خصوص وقایع سال ۱۹۱۵ پیشه کردند. در این میان اظهارات پاپ فرانسیس رهبر کاتولیکهای جهان و سخنان ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه و رهبران چند کشور اروپایی دیگر، در خصوص رنجهای ارامنه در صدمین سالگرد وقایع سال ۱۹۱۵، بدون در نظر گرفتن رنجها و دردهای ملل مسلمان، اقدامی بسیار زشت بود. تلاش پاپ برای اتحاد جهان مسیحیت، کوشش اتحادیه اروپا برای جلب توجه لابی ارمنی و رقابت روسیه و فرانسه برای حضور بیشتر در ارمنستان نیز مناظر زشت دیگری بودند. در واقع همانند فیلم خوب، بد، زشت، تلاش بازیگران بین المللی دسترسی به همان منافع غیر انسانی است که ماهیت آنرا نیز به خوبی نمی دانند.

امروزه نیز در حالیکه بخش مهمی از انسانها با مصائب بزرگی روبرو هستند و مثلا در سوریه و عراق وقایع تراژیک متعددی رخ می دهد هنوز نیز برخیها هستند که در صدمین سالگرد وقایع سال ۱۹۱۵ به دنبال منافع سیاسی و شخصی هستند. بنابراین اقدامات تبلیغی صورت گرفته در راستای نسل کشی ارامنه در هر ۲۴ آوریل کاری بد، تلاش برای دسترسی به منافع شخصی و سیاسی امری زشت و رویکرد جستجوی راه حلهای صلح آمیز در این راستا اقدامی زیبا است.
مترجم: فرزاد صمدلی