پروژه خط لوله گاز طبیعی جریان ترک بعد از ترکیه از کدام کشورها عبور خواهد کرد؟

بخش دریایی پروژه جریان ترک که در سال 2019 وارد فعالیت خواهد شد، به اتمام رسید و روز دوشنبه 19 دسامبر با حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین همتای روس وی افتتاح شد. در این مراسم که به مناسبت اتمام بخش دریایی این پروژه برگزار شد، روابط اقتصادی و همکاری های دو کشور در زمینه های انرژی از گذشته تا به امروز و ادامه این همکاریها در سالهای آتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. رهبران دو کشور نیز بر ادامه این همکاریها تاکید کردند. این پروژه گام بسیار مهمی در راستای تبدیل ترکیه به مرکز انرژی می باشد. چنانچه این پروژه به همراه پروژه تاناب که گاز آذربایجان را به ترکیه و از آنجا نیز به اروپا حمل خواهد کرد و نیز پروژه خط نفت جیحان که نفت عراق را به جهان منتقل خواهد کرد، باعث تحکیم موقعیت ترکیه در زمینه سیاست انرژی و تنوع منابع تامین انرژی خواهد شد.

پروژه جریان ترک که در دسامبر 2014 توسط ولادیمیرپوتین رئیس جمهور روسیه پیشنهاد شد، از شهر آناپا در روسیه آغاز شد و با عبور از دریای سیاه در مسافتی به طول 930 کیلومتر وارد "Kıyıköy" در غرب استانبول می شود. پروژه جریان ترک که از سوی رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نامگذاری شده است، 1100 کیلومتر طول دارد و از 2 خط جداگانه ای که در موازات یکدیگر هستند، تشکیل شده است. خط اول با  ظرفیت حمل گاز طبیعی به مقدار 15.75 میلیارد متر مکعب در سال، انتظار می رود نیاز ترکیه به انرژی را برآورده نماید. خط دوم نیز گاز روسیه را به اروپا منتقل خواهد کرد. به این ترتیب در نظر است سالانه 31.5 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از طریق این دو خط لوله انتقال یابد.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین با تاکید بر اینکه در نظر دارند برخی دیگر از کشورها را نیز وارد جریان ترک نمایند، گفت: این خط لوله گاز طبیعی می تواند از 5 شاخه مختلف به 5 کشور مختلف اروپایی گاز طبیعی منتقل نماید. به عنوان مثال، آنتیچ وزیر انرژی صربستان اعلام کرد که در صورت عبور جریان ترک از خاک صربستان، این کشور می تواند امنیت انرژی اروپا را تامین کند. آنتیچ با تاکید بر اینکه احتمال انتقال 10 الی 15 میلیارد متر مکعب گاز روسیه از طریق ترکیه به بلغارستان، صربستان، مجارستان و در نهایت اتریش، یک فرصت جدی از نظر تامین امنیت انرژی است، افزود: این پروژه، امکان توسعه تجارت گاز و اقتصاد مبتنی بر آن را فراهم می کند، کشورهای موضوع بحث با اتصال به خط لوله جریان گاز ترک، از انتقال گاز سود سرشاری را عاید خود خواهند کرد.

از سوی دیگر مسیر بعدی جریان ترک و اینکه پس از ورود به ترکیه از چه گذرگاهی گاز روسیه را به اروپا منتقل خواهد کرد، هنوز مشخص نیست. در این زمینه بین یونان و بلغارستان رقابت خاصی وجود دارد. الکسیس چیپراس نخست وزیر یونان با بیان اینکه خواهان عبور خط لوله جریان ترک از خاک یونان است، گفت: "برای عبور خط لوله جریان ترک از خاک یونان در بروکسل فعالیتهای دیپلماتیک بسیاری را به پیش می بریم".

خط لوله جریان ترک در حالی که از سویی ترکیه را در جهت تبدیل شدن به مرکز انرژی به پیش می برد، از سوی دیگر نیز امکان صادرات مستقیم گاز طبیعی از ترکیه به کشورهای بالکان را فراهم خواهد کرد. روابط بین دو کشور ترکیه و روسیه در حوزه های بسیاری توسعه یافته است. رجب طیب اردوغان رئيس جمهور ترکیه با تاکید بر افزایش همکاریهای اقتصادی بین دو کشور اظهار داشت که هدف رساندن حجم مبادلات تجاری دو کشور به 100 میلیارد دلار را دنبال می کنند. مطبوعات روسیه نیز با اشاره به تعدد دیدارهای بین پوتین و اردوغان بر تقویت روابط بین دو کشور جلب توجه می کنند.

بطور خلاصه می توان گفت که اگر چه روابط بین ترکیه و روسیه در زمینه های بسیاری منجمله سیاست انرژی روز بروز در حال تقویت است، اما در برخی ابعاد روابط دوجانبه مشکلات قابل توجهی نیز بین دو کشور وجود دارد. الحاق کریمه به خاک روسیه، جنگ و کشمکش موجود بین این کشور و اوکراین، مواضع و رفتارهای این کشور در قبال تاتارهای کریمه و موضع متفاوت روسیه در قبال سوریه جزو مسائلی هستند که باید در روابط دوجانبه بین ترکیه و روسیه به آنها پرداخت شود. بویژه در مورد موضوع سوریه، اگر چه دو کشور سعی می کنند در چارچوب روند آستانه و توافق سوچی سیاستی هماهنگ با یکدیگر داشته باشند، اما در برخی از رویکردهای اساسی، تفاوت بارزی با یکدیگر دارند که این امر می تواند ایجاد مشکل نماید.

نویسنده: جان آجون نویسنده و محقق بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی