نگاهی به جایگاه بورس در اقتصاد ایران

صالح‌آبادی، دبیر شورای عالی بورس و اوراق بهادار ایران با اشاره به وضعیت فعلی بازار سهام اظهارداشت: شاخص کل بورس از ابتدای سال تاکنون از رقم ۷۹۰۱۵ واحد به ۷۲۹۶۹ واحد رسید که نشانگر کاهش ۷/۷ درصدی است.
شاخص کل بورس در پایان معاملات امروز با افت ۲۰۰ واحدی به ۷۲ هزار و ۳۴۰ واحد رسید و ارزش معاملات نیز همچنان در بازه کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان قرار دارد.
این در حالی است که سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن ابراز امیدواری نسبت به آینده بازار سرمایه، وضعیت فعلی بازار را یک فرآیند کوتاه‌مدت خواند و از عملیاتی شدن ابزارهای جدیدی در آینده نزدیک خبر داد که یک محدوده سود را برای سرمایه‌گذاران تضمین می‌کند.
در همین راستا سعید لیلاز کارشناس مسائل اقتصادی در گفت و گو با فرارو گفت: در هیاهو و سر و صدا راجع بورس معمولا فراموش می شود که شاخص بورس در حال حاضر نسبت به پایان سال ۹۱ حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد رشد دارد و متوسط سرعت رشد آن در دو سال گذشته به مراتب بیش از سرعت رشد کل اقتصاد ایران بوده است.
وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه با ایجاد نوسانات فصلی و مقطعی، شاغلین در بورس موفق می‌شوند با وجود کوچک بودن سهم بورس در اقتصاد ایران هیاهو و سر و صداهایی بیش از شایستگی کل بورس ایجاد کنند.
وی افزود: نکته دیگر اینکه در دو سال اخیر روند افزایشی بورس هیچ تناسبی با تغییرات اقتصاد ایران در عالم واقع نداشته است و این موضوع نشان می‌دهد تغییرات شاخص بورس در ایران بیش از آنکه از عوامل اقتصادی تبعیت کند، از عوامل غیراقتصادی همچون عوامل سیاسی، روانی و انتظاری پیروی می‌کند.
این کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: بورس ما هیچ تناسبی با اقتصاد ایران ندارد. در حالی که ایران در سال های ۹۱ و ۹۲ بدترین سقوط آزاد رشد اقتصادی تاریخ خود را تجربه می کرد، شاخص بورس به شدت در حال افزایش بود؛ چون دولت سابق به بورس رانت می‌داد.
لیلاز گفت: نکته دیگر اینکه سهم بورس در بازار سرمایه ایران بسیار کوچک است و لذا از تلاطمات و نوسانات آسیب بیشتری می‌بیند و شاخص آن سریع‌تر افزایش و سریع‌تر هم کاهش پیدا می‌کند.
وی تصریح کرد: لذا علل شرایط کنونی بورس ناشی از کوچک بودن بورس، غیرواقعی بودن بازار بورس در ایران نسبت به سایر کشورها و همچنین دخالت دستگاه‌ها و بنگاه‌های شبه‌دولتی و شبه‌حکومتی در بورس است.
وی افزود: یکی دیگر از دلایل سقوط شاخص بورس قطع رانت‌هایی است که در دولت قبل به برخی نهادها و شرکت‌های شبه‌دولتی در بورس تعلق می گرفت.
این کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: لذا من معتقدم بورس از ابتدا در ایران شایستگی نمایندگی اقتصاد ایران را حتی در سطوح سیاسی و تبلیغاتی نداشته و اکنون که اصلا ندارد.
لیلاز گفت: ما باید از نوساناتی که در بازار بورس روی می دهد نترسیم و اجازه ندهیم این ترس باعث افزایش دخالت دولت در بورس شود؛ چرا که این دخالت باعث بدتر شدن شرایط می شود.
وی افزود: اجازه دهیم بورس هرچه بیشتر آینه تمام نمای اقتصاد ایران و نه آینه تمام نمای سطوح تصمیم گیری - مدیریتی و اجرایی کشور باشد.
لیلاز با بیان اینکه تزریق رانت به بورس کاملا اشتباه است گفت: البته من مخالف حذف یکباره رانت هستم؛ اما مخالف وضعیت ثبات سابق هم هستم. لذا دولت باید آرام آرام رانت را حذف کند.
وی ادامه داد: معنا ندارد دولت سالی ۱۵۰ میلیارد دلار انرژی رایگان به اقتصاد تزریق کند و در عوض ۳۰ میلیارد دلار صادرات داشته باشد. به عبارتی بورس ایران همچون چاهی است که در آن آب بریزیم و دو سوم آن هدر برود و باقی آن را برداشت کنیم. یعنی اگر در این چاه آب نریزیم، آبی نخواهد داشت. پس چرا باید در این چاه آب بریزیم؟