گرامیداشت شصت و هشتمین سالگرد درگذشت محمد امین رسول‌زاده در آذربایجان

گرامیداشت سالگرد درگذشت محمد امین رسول‌زاده؛ بنیانگذار نخستین جمهوری دموکراتیک شرق
امروز شصت و هشتمین سالگرد درگذشت بنیانگذار نخستین جمهوری دموکراتیک شرق مسلمان در آذربایجان گرامی داشته میشود.

شصت و هشتمین سالگرد درگذشت محمد امین رسول زاده، بنیانگذار جمهوری آذربایجان در 28 مه 1918 به عنوان اولین جمهوری دموکراتیک شرق مسلمان، گرامی داشته میشود.

وی نقش مهمی در شکل گیری هویت ملی مدرن آذربایجانی داشته و با فعالیتهای مطبوعاتی و سیاسی خود زمینه روشنگری و استقلال کشورش را فراهم کرد. اکنون جمله معروف وی «پرچمی یک یکبار به اهتراز دربیاد، دیگر پایین نمی‌آید» نماد استقلال آذربایجانی‌ها محسوب میشود.

رسول زاده که در 31 ژانویه 1884 در باکو به دنیا آمد، از سنین جوانی در جنبشهای سیاسی مختلف برای خودمختاری و استقلال کشورش شرکت و علیه رژیم تزاری مبارزه کرد. او همچنین با نوشتن مقالات در روزنامه‌ها و مجلات گوناگون کوشید تا ایده‌های خود را به گوش مردم برساند.

وی با فشار رژیم تزاری روسیه در سال 1909 به ایران مهاجرت کرده و به فعالیت‌های روزنامه‌نگاری‌اش ادامه داد. با از بین رفتن نظام مشروطه در ایران در سال 1911 به ترکیه مهاجرت کرد. رسول‌زاده سپس به باکو بازگشته و عضو حزب مساوات در این کشور شد. او در سال 1917 به جایگاه ریاست این حزب رسید.

- اعلام تاسیس جمهوری آذربایجان توسط شورای ملی

رسول زاده در ادامه در سال 1918 رئیس شورای ملی که از روشنفکران و صاحب‌نظران آذربایجان تشکیل شده بود، انتخاب شد و 28 مه 1918 تاسیس جمهوری آذربایجان را به طور رسمی اعلام کرد.

او در 4 ژوئن 1918 به عنوان نماینده آذربایجان بر پای برگه صلح و همکاری امپراتوری عثمانی و روسیه تزاری امضا زد.

رسول زاده در 18 ژوئن 1918 در راس هیئتی برای مشارکت در کنفرانس معرفی کشور تازه تاسیس قفقازی وارد استانبول شد. در تاریخ 15 سپتامبر، انور پاشا، وزیر دفاع وقت عثمانی از تشکیل «ارتش اسلامی قفقاز» و آزادسازی باکو از اشغال گروهک‌های ارامنی و بلشویک به رسول زاده خبر داد.

رسول زاده پس از بازگشت به باکو به رغم عدم حضور در دولت به عنوان رئیس حزب مساوات در ادامه فعالیت‌های سیاسی دولت آذربایجان را هدایت کرد.

- مهاجرت رسول زاده به ترکیه و اخذ تابعیت ترک

پس از اشغال آذربایجان توسط بلشویک‌ها، او به مسکو منتقل شد. علی رغم اصرارهای جوزف استالین، رهبر اتحادیه جماهیر شوروی هرگز با آن ها همکاری نکرد. او سرانجام شوروی را ترک کرد.

رسول‌زاده پس از مدتی زندگی در فرانسه، فنلاند، لهستان، آلمان، مطالبی در علیه شوروری منتشر و برای اعلام اشغال شدن جمهوری آذربایجان به جهانیان تلاش کرد.

وی در سال 1947 به ترکیه آمده و با تصمیم هیئت دولت تابعیت ترک را دریافت کرد.

بنیانگذار جمهوری آذربایجان در سال 1949 موسسه فرهنگی آذربایجان را تاسیس کرد. این موسسه هم اکنون در ترکیه به فعالیت‌هایش ادامه می‌دهد.

رسول زاده در 6 مارس 1955 در آنکارا درگذشت و در قبرستان Cebeci Asri به خاک سپرده شد. نام او به کوچه، خیابان‌های اکثر شهرها و روستاهای ترکیه گذاشته شده و یاد و خاطره وی همچنان گرامی داشته می‌شود.

- "دلش همیشه برای آذربایجان می تپید"

دیلغم احمد، مورخ و مدیرمسئول مجله چاپار که در مورد زندگی و فعالیتهای رسول زاده تحقیق کرده در گفتگو با خبرگزاری آناتولی گفت اعلام کرد: وی تا آخر عمر برای استقلال کشورش تلاش و سعی کرد این موضوع که آذربایجان زمانی مستقل بوده، از یادها نرود.

وی با بیان اینکه رسول زاده بخش قابل توجهی از زندگی خود را در استانبول و آنکارا گذرانده است، افزود: او برای اولین بار در دوره روسیه تزاری به استانبول آمد و با مجله‌های «تورک اوجاقلاری» و «تورک یوردو» آشنا شد. وی در ژوئن 1918 به عنوان رئیس کمیته اجرایی آذربایجان در استانبول بود و سعی کرد روابط خوبی با امپراتوری عثمانی برقرار کند.

دیلغم احمد تصریح کرد: از اشغال آذربایجان، رسول زاده به مدت دو سال در روسیه نگهداری شد، سپس راهی برای فرار یافت و در اواخر سال 1922 به استانبول آمد. او کمیته استقلال آذربایجان را در استانبول تأسیس و مجلات و کتابهایی را منتشر کرد.

رسول زاده که در بین سالهای 1930-1947 در اروپا بود، در سال 1947 به ترکیه بازگشت. او در آنکارا انجمن فرهنگی آذربایجان را تاسیس و در کتابخانه ملی کار فعالیت می‌کرد. در همه این مدت که در خارج از وطن بود، همیشه دلش برای آذربایجان می تپید. پیکر او نیز اکنون در آنکارا پیش برادران خود محفوظ است.