رقابت روسیه و آمریکا بر سر استفاده ابزاری از پ.ک.ک . ی.پ.گ

ترکیه از سویی درگیر رفتار و موضع غیر دموکراتیک برخی از کشورهای اروپایی است و از سوی دیگر نیز با شور و هیجان تمام آماده برگزاری رفراندوم می شود. در عین حال در شمال سوریه نیز شاهد تحولات بسیار مهمی هستیم. بنابراین در برنامه امروز به ارزیابی تحولات سوریه از زبان جمیل دوغاچ ایپک عضو هیات علمی رشته روابط بین الملل دانشگاه آتاترک خواهیم پرداخت.

ارتش آزاد سوریه توانست با کمک و پشتیبانی ترکیه، داعش را شکست داده و کنترل الباب را بدست گیرد. بدین ترتیب در منطقه توجه ها بر روی عملیات سپر فرات متمرکز شد. ترکیه اعلام کرد که هدفش در طولانی مدت آزادسازی رقه و در کوتاه مدت آزادسازی منبچ است. هدف از این استراتژی نیز پاک سازی شمال سوریه از عناصر داعش می باشد. بدین ترتیب منطقه ای امن نیز پدید خواهد آمد تا کسانی که بدلیل جنگ از خانه و کاشانه خود آواره شده اند، بتوانند به خانه های خود بازگردند. در حالی که ارتش آزاد سوریه اولین گامها را به سوی منبچ برداشته بود، ناگهان تابلوی موجود تغییر کرد. نیروهای پ.ک.ک و پ.ی.د مستقر در خط مرزی منبچ شروع به ترک منطقه کردند و جای آنها را نیروهای اسد گرفتند. بدین ترتیب نیروهای اسد و برخی از سربازان روسیه وارد منبچ شدند. ایالات متحده آمریکا نیز با اتخاذ سکوت به این امر رضایت داد. پس از منبچ در عفرین نیز سربازان روسیه شروع به دفاع از ی.پ.گ کردند. بدین ترتیب سعی کردند با از بین بردن مرز میان ترکیه و داعش، احتمال مورد هدف قرار گرفتن ی.پ.گ از سوی ترکیه را از بین ببرند. از سوی دیگر بین آمریکا و روسیه بر سر کنترل پ.ک.ک و پ.ی.د و نیز استفاده از آن رقابت آغاز گردید.

سیاست حکومت ترامپ در مورد سوریه هنوز واضح و قطعی نیست. اما پنتاگون هنوز بر سر استفاده از نیروهای پ.ک.ک و پ.ی.د و ی.پ.گ در مبارزه با داعش اصرار می کند. موضوع رقه نیز از پتانسیل تبدیل شدن به بحران بین دو کشور برخوردار است. تاسیس شراکت با پ.ک.ک از سوی فرماندهی نیروهای مرکزی ایالات متحده آمریکا نیز می تواند در میان مدت و بلند مدت موجب ایجاد دردسر برای این کشور شود. اگر آمریکا، حساسیت های ترکیه را مد نظر قرار ندهد، احتمال موفقیت خود در سوریه را کاهش می دهد. حتی اگر موفق هم شود، نمی تواند ثبات در سوریه را برقرار نماید.

از سوی دیگر روسیه نیز سعی دارد با دادن وعده های خودمختاری به کردها، تحت پوشش حکومت بشار اسد، موافقت آنها را جلب نماید. حمایت روسیه از پ.ک.ک و.ی.پ.گ در سوریه، پدیده جدیدی نیست. روابط روسیه با پ.ک.ک که پ.ی.د و ی.پ.گ نیز از شاخه های فرعی آن می باشند، از سابقه ای 40 ساله برخوردار است. روسیه در محاصره حلب همراه با رژیم اسد و نیروهای پ.ی.د حرکت کرد. امروز نیز روسیه نمی خواهد که پ.ک.ک و پ.ی.د تحت تاثیر آمریکا و یا هر کشور دیگری باشند. ورود به رقه به همراهی پ.ک.ک و پ.ی.د و ی.پ.گ و دادن سلطه منبچ به پ.ی.د از نقطه نظر آمریکا و روسیه اقدامی خطرناک می باشد. دادن رقه که اکثریت جمعیت آن را عرب ها و ترکمن های سنی تشکیل می دهند، به پ.ی.د مارکسیست و استالینیست می تواند آغازگر جنگ های قومی در این منطقه بوده و سبب بوجود آمدن جرایم جنگی شود.

همچنین عملیات ترتیب یافته از سوی مخالفین سوری در دمشق و حلب، عملیاتی ساده نیست. احتمال وقوع درگیریهای جدید در لاذقیه و حلب غربی طی روزهای آتی بسیار محتمل است. از سوی دیگر نباید توان  ترکیه در همکاری با نیروهای محلی مستقر در عراق و سوریه و قدرت تاثیرگذاری آن را نادیده گرفت. ترکیه توانسته است در سایه مبارزه با داعش، خط مرزی خود را از وجود این سازمان تروریستی پاکسازی کند. اولویت ترکیه در این مرحله مبارزه با داعش نیست، بلکه مبارزه با پ.ک.ک است. در مرحله کنونی تمرکز ترکیه بر ساختاربندی پ.ک.ک که تهدید جدی و مستقیم علیه امنیت مرزی کشور می باشد، بسیار طبیعی است.

در نهایت می توان گفت که پ.ک.ک و پ.ی.د یک سازمان تروریستی هستند. این سازمان تروریستی از سوی بر این ادعاست که دارای ایدئولوژی استالینیست می باشد و از سوی دیگر نیز در دامنه گستره ای از رژیم بشار اسد گرفته تا آمریکا و آلمان برای خود متفقینی دارد. پ.ک.ک و پ.ی.د هم اکنون در خیال تاسیس دولتی مستقل در شمال سوریه برای خود می باشد. اندکی قبل نیز با حفر خندق در داخل خاک ترکیه در خیال واهی اعلام خودمختاری بودند. اما علیرغم حمایت بازیگران خارجی از این سازمان تروریستی، در مدت زمانی کوتاه در خندق های خود دفن شدند. تاریخ خاورمیانه پر است از قصه پایان تلخ ماشه هایی که فکر می کردند با پروژه های طراحی شده از سوی دیگران می توانند به اهداف خود در منطقه دست یابند.

بطور خلاصه می توان گفت که پ.ک.ک و پ.ی.د نمی تواند با حمایت دوره ای آمریکا و روسیه از ترکیه در امان باشد. در دوره های اخیر توسعه همکاریهای ترکیه – روسیه می تواند در تغییر توازن برقرا شده در سوریه موثر باشد. بدین منظور ترکیه از سویی سعی در نمایش قدرت خود در منطقه دارد، از سوی دیگر نیز به تلاشهای دیپلماتیک خود با آمریکا و روسیه ادامه می دهد.  

در واقع، هم اکنون تمامی بازیگران جهانی موثر در سوریه، منتظر نتایج رفراندوم 16 آوریل در ترکیه هستند. حتی ترامپ که علیرغم اصرار پنتاگون از اتخاذ تصمیم همکاری کامل با پ.ی.د امتناع کرده است، تصمیم نهایی خود را با توجه به نتیجه رفراندوم ترکیه اعلام خواهد کرد.  

نویسنده: جمیل دوغاچ ایپک عضو هیات علمی رشته روابط بین الملل دانشگاه آتاترک