آب انبار تاریخی باسیلیکا در استانبول

مسافران عزیز قایق‌مان "سیاح" که در سفر به مناطق دیدنی ترکیه ما را تنها نمی گذارید، از اینکه دوباره همراه ما هستید بسیار خرسندیم. در ادامه این سفر از شبه جزیره تاریخی، قلب استانبول که هر گوشه آن شایسته کاوش و گردش است، دیدن می‌کنیم. این هفته از یک مکان تاریخی بسیار ویژه و اسرارانگیز یعنی "آب انبار باسیلیکا" دیدن می‌کنیم.

آب یکی از عناصر حیاتی و غیرقابل انصراف برای کلیه جانداران است. بشر برای دستیابی راحت و آسان به آب از همان اعصار اولیه سازه‌های آبی مختلفی احداث کرد که آب انبارها یکی از آنها هستند. آب انبارها در اصل سازه‌های بسیار مهمی برای جمع‌آوری و ذخیره شدن آب باران و برف هستند. آب انبارها برای استانبول که از اولین روز تاسیس با مشکل کمبود آب مواجه بوده است، از جایگاه به‌خصوصی برخوردار هستند. به بازدید از آب انبارهای استانبول از آب انبار باسیلیکا شروع می‌کنیم. ولی قبلا می‌خواهیم تا سنگ میلیون را مقابل این آب انبار قرار دارد، به شما نشان دهیم. این سازه سنگی که با گذشت زمان فرسایش یافته است، زمانی نقطه صفر استانبول و جهان شناخته می‌شد. این سنگ به‌دستور اولین امپراطور بیزانس برای محاسبه فاصله سایر شهرهای جهان با استانبول ساخته شد. از این سازه که در زمان ساخت بسیار پراحتشام و باشکوه بوده و سمبل  منتهی شدن کلیه راه‌‌ها به استانبول بود، امروزه تنها یک قطعه ستون پا برجا مانده است. در مورد تاثیرات ویران‌گر زمان سخنان زیادی برای گفتن وجود دارد ولی ما بهتر است تا از آب انبار باسیلیکا که با وجود گذشت زمان همچنان به‌طور سالم پابرجاست، دیدن کنیم. وقتی از پله‌های سنگی پایین می‌رویم تا این آب انبار باشکوه سرپوشیده را ببینیم، دنیای دیگری در برابر ما ظاهر می‌شود. اینجا مکانی جادویی است، با ستون‌های مرمرین که از سطح انبار تا سقف آن امتداد می‌یابند، محیطی مرطوب و کم نور، و  سر ستون وارونه هیولا مدوسا..

وقتی از این سازه باشکوه دیدن می‌کنید، احساس می‌کنید از دنیای واقعی جدا شده و به زمانی دیگر، سرزمینی دیگر تعلق دارید. همیشه جای بسی شگفتی است که چگونه مردم صدها سال پیش چنین سازه‌های باشکوهی را ساخته‌اند. آب انبار باسیلیکا با بیش از سیصد ستون‌ مرمرین و چشم‌انداز پراحتشام از سوی مردم به کاخ باسیلیکا معروف شده است. با دیدن این سازه تاریخی و پراحتشام در می‌یابیم که شهرت آن به کاخ بی‌جا نبوده است. زیرا حقیقتا به‌مثابه کاخی زیر زمین است. به‌سمت ستونی که وسط آب انبار است، حرکت می‌کنیم. این ستون از سایر ستون‌ها فرق دارد زیرا همیشه مرطوب است. به‌همین خاطر به‌عنوان ستون گریه و یا ستون گریان نیز شناخته می‌شود. باور بر این است که اگر انگشت خود را توی سوراخ این ستون مزین به نقوش شبیه شاخه و برگ درختان بکنید، آرزوهایتان بر آورد می‌شود. به‌همین خاطر به این ستون نام ستون آرزو نیز داده شده است. آیا مایل هستید تا مجسمه سر وارونه هیولا مدوسا به‌عنوان مهمترین نمادهای این سازه را که اسرار زیادی را در خود پنهان داشته است، از نزدیک ببینیم. بر اساس برخی روایات مدوسا که یک نقش میتولوژیک در افسانه‌های مختلف است، کسانی را که مستقیما به او نگاه می‌کنند، به سنگ تبدیل می‌کند. سر ستون مدوسا در آب انبار باسیلیکا وارانه نصب شده و به‌عنوان بدنه ستون مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از بازدیدکنندگان از این آب انبار تحت تاثیر روایات و افسانه‌ها از نگاه کردن مستقیم به چشمان هیولا مدوسا دوری می‌کنند. آب انبار باسیلیکا که در قرن ششم و به‌دستور ژوستینیانوس اول امپراطور بیزانس برای تامین آب کاخ و اطراف آن ساخت شده، از ویژگی بزرگترین مخزن آب سر پوشیده استانبول برخوردار است. این آب انبار به‌دلیل ستون‌های مرمرین عظیم الجثه متعدد که گویی از زیر آب بیرون آمده اند، در بین مردم به یره باتان سارایی و در زبان لاتین نیز به آب انبار باسیلیکا معروف است.

این آب انبار از ظرفیت گنجایش 80000 تن آب برخوردار بوده و در یک محوطه هزار متری واقع شده است. طول آن 140 متر و عرض آن 70 متر بوده و سازه مستطیلی شکل غول آسایی است. آب انبار باسیلکیا که در دوره عثمانی دو بار مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت، پس از اعلام جمهوریت نیز در بین سازه‌های معروف استانبول جای گرفته و برای حفاظت از آن چندین بار مورد بازسازی قرار گرفت. (آب انبار Sloksenus)، که در مسافت پنج دقیقه‌ای با آب انبار باسیلیکا قرار دارد، دومین آب انبار بزرگ استانبول با بیش از دویست ستون است. یکی دیگر از آنها آب انبار شرفیه است. اگرچه کمی کوچک‌تر از دیگر آب انبارها است، اما این سازه آب نیز بسیار چشمگیر است. آب انبارهایی با اندازه های مختلف که بسیار نزدیک به هم قرار گرفته اند، به طرز چشمگیری میزان نیاز آب مردم استانبول در دوره رومی و بیزانسی را نشان می دهند. پس از فتح استانبول از سوی سلطان محمد فاتح آب انبارها در استانبول برای مدتی دیگر مورد استفاده قرار گرفتند. ولی عثمانیان بجای آب راکد آب روان و جاری را ترجیح داده و تاسیسات آبی مختص به‌خود را ساختند. امروزه آب انبارها از فعالیت‌ها و برنامه‌های هنری مختلف میزبانی کرده و به‌عنوان موزه احتشام دوران گذشته را منکعس می‌کنند. این سازه‌های قدیمی با ساختار، مصالح مورد استفاده در ساخت آن‌ها و فضای منحصر به‌فرد خود بازدیدکنندگان را شیفته خود می‌سازند.