دیدار اردوغان از قاهره و نزدیکی ترکیه-مصر
ترکیه و مصر در سال‌های اخیر، اراده جدیدی از خود نشان داده و برداشتن گام‌هایی برای عادی‌سازی روابط را آغاز کردند
در حالی که روابط دو ترکیه و مصر با واکنش تند آنکارا به کودتای نظامی مصر در سال 2013 به نقطه انقطاع رسید، رویارویی جدی بر سر موضوعاتی مانند مدیترانه شرقی و لیبی نیز مورد بحث شد. فقط، در سال‌های اخیر، طرفین اراده جدیدی از خود نشان داده و برداشتن گام‌هایی برای عادی‌سازی روابط را آغاز کردند. پس از اولین دیدار رجب طیب اردوغان و عبدالفتاح السیسی روسای جمهور ترکیه و مصر در قطر، اکنون اردوغان در حال انجام دیدارهای در قاهره است. با بازگشت روابط دو کشور به مسیر خود، بسیاری از چالش‌ها و منافع مشترک مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
کودتا در مصر، روابط ترکیه و مصر را به شدت متزلزل کرد. ترکیه تحت رهبری رئیس جمهور اردوغان، به عنوان کشوری ظاهر شد که شاید شدیدترین واکنش در جهان را به کودتای نظامی در مصر نشان داد. در حالی که روابط دو کشور به شدت رو به افول بود، بر سر بسیاری از مسائل مهم با یکدیگر رو در رو شدند. گویی بین طرفین کلاف باخت – باخت شکل گرفته بود. مشاهده ردپای این تنش در بسیاری از نقاط مانند مدیترانه شرقی و لیبی امکان‌پذیر است. با این حال، در حالی که هر دو کشور با چالش‌ها و تهدیدات منطقه‌ای مواجه بودند، تصمیم گرفتند که دیگر به این تنش ادامه ندهند. در اصل، ترکیه در چند سال اخیر با پارادایم عادی‌سازی منطقه‌ای شروع به بهبود روابط با بسیاری از کشورهایی که با آنها مشکل داشت، کرده است، عربستان سعودی و امارات رهبری این روابط را بر عهده داشته و به نظر می‌رسد این پیشرفت‌ها روابط ترکیه و مصر را تسهیل کرده است. هیئت هایی برای انجام مذاکرات فنی بین ترکیه و مصر تشکیل یافته و سپس اردوغان و سیسی با دیپلماسی فوتبال در قطر گرد هم آمده و برای اولین بار دست دادند و اکنون اردوغان با هیئتی بزرگ به قاهره سفر کرده است.
وقتی از منظر مصر به آن نگاه می کنیم، می‌بینیم که بحران اقتصادی که وارد آن شده‌اند، چالش بزرگی است. ابتدا همه‌گیری و سپس جنگ اوکراین و روسیه تأثیر منفی جدی بر مصر گذاشته و سپس حملات اسرائیل به غزه و تأثیرات احتمالی آن نیز اقتصاد مصر را عمیقاً متزلزل کرده است. بسته شدن دریای سرخ توسط حوثی‌ها، این وضعیت را بیشتر تقویت کرد. اقتصاد مصر که در اصل تحت حاکمیت ارتش بسیار شکننده است، با بحران پرداخت بدهی خارجی جدی مواجه می‌باشد. مذاکرات استند بای با صندوق بین المللی پول نیز خوب پیش نمی‌رود. اکثر مردم مصر با بیچارگی محض رو در رو مانده‌اند. مصر از سوی دیگر نیز با درگیری‌های داخلی در آفریقا دست و پنجه نرم کرده و سودان در راس این کشورها قرار دارد. موقعیت متجاوزانه اتیوپی نیز امنیت آبی مصر را از طریق سد رنسانس (نهضا) تهدید می‌کند. در حالی که نیت اسرائیل نسبت به غزه آشکار است، تهجیر مردم غزه به سینا، امنیت ملی مصر را در معرض تهدید قرار داده است.
در چنین شرایطی می‌توان گفت که مصر به شدت به دوستی و مشارکت استراتژیک ترکیه نیاز دارد. مصر نیز یک شریک مهم برای ترکیه است. این کشور از پتانسیل دربی باز به آفریقا و متحد بزرگی برای سیاست خود در شرق مدیترانه و لیبی برخوردار است. هر دو کشور در واقع در مقیاس وسیعی از نظر منافع تجاری و ژئوپلیتیکی متمم یکدیگر هستند.
بنابراین می‌توان مشاهده کرد که پیوندهای تاریخی، همدلی بین مردم و منافع مشترک، کاتالیزور مهمی برای انتقال مجدد روابط دو کشور به سطح مشارکت راهبردی خواهد بود. به نظر می‌رسد که سفر اردوغان به قاهره این پارادایم را ملموس‌تر خواهد کرد.
نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه
