دلتاهای قزل‌ایرماق و یشل‌ایرماق با طبیعت شگفت‌انگیز

رودخانه‌ایی بسیار زیبا و باشکوه در وسط آناتولی جاری‌ست. این رودخانه همانا قزل‌ایرماق است که نامش را از رنگ سرخ بستر رودخانه گرفته است. قزل‌ارماک طولانی‌ترین رودخانه‌ای‌ست که از خاک‌های ترکیه سرچشمه گرفته و باز از این خاک‌ها به دریا سرازیر می‌شود. قزل‌ایرماق پس از طی مسافتی طولانی به خاک‌های که در مسیر عبور آن قرار دارند، جان داده و در شهر سامسون به دریا می‌ریزد. امروز در حین مسافرت با قایق‌مان سیاح در سواحل دریای سیاه مسیر را به‌سوی رودخانه قزل‌ایرماق تغییر خواهیم داد. زیرا می‌خواهیم به شما جایی متفاوتی را نشان بدهیم که به لطف رودخانه قزل‌ایرماق شکل گرفته است. از دریا دور خواهیم شد ولی این‌بار در رودخانه قزل‌ایرماق به گردش‌مان ادامه خواهیم داد.

انسان‌ها از همان اعصار اولیه به اسکان در اطراف رودخانه قزل‌ایرماق شروع کردند. بسیاری از تمدن‌های بشری که اثرات زدوده‌نشدنی از خود در تاریخ تمدن جهانی بجای گذاشته‌اند، در حاشیه و حوضه این رودخانه سکنا گزیدند. هیتی‌ها یکی از این تمدن‌های دیرینه بشری بود که به این رودخانه نام قزل یعنی سرخ و ایرماق یعنی رودخانه را دادند.  نام ترکی قزل ایرماق نیز از این دو کلمه متداول در زبان هیتی‌ها گرفته شده است. قزل ایرماق تا احداث سدهایی روی آن رودخانه ای وحشی و بسیار خروشان بود. این رودخانه شاهد نبردهای سنگین، صلح و آشتی و تعیین مرزهای دولتی گردید. در نتیجه کاووش‌های باستان شناسی در اطراف قزل ایرماق تعداد زیادی از بقایای مراکز مسکونی و تپه های فرهنگی متعلق به دوران مختلف کشف شدند. این رودخانه پر ابهت اثراتی مهمی از تمدن‌های مختلف، گورهای صخره‌ای متعلق به دوران متفاوت، قلعه ها و پل‌های اعصار کهن را تا به امروز منتقل کرده است.

تمدن‌های بشری در طول تاریخ برای اسکان و زندگی حاشیه رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و دریاها را ترجیح دادند ولی این اماکن قبل از انسان‌ها به محیط‌‌ زیست جانداران مختلف تبدیل شدند. قزل‌ایرماق نیز با حوضه وسیع خود از هزاران نوع جاندار میزبانی می‌کند. بزرگی حوضه قزل ایرماق با مساحت 78 هزار متر مربع به وسعت کشور صربستان است. مسیر قایق‌مان سیاح را به سوی دلتای قزل ایرماق که یکی از مهم‌ترین سیستم‌های طبیعی ترکیه است، تغییر می‌دهیم. دلتای قزل‌ایرماق از خاک رسوبی در تلاقی دهانه رودخانه با دریا بوجود آمده است. در این دلتا که به بهشت پرندگان نیز معروف است، نیزارها، مرداب‌ها، دریاچه‌های کوچک و بزرگ و جنگل‌هایی در دل آب  (longoz) وجود دارند. یکی از تشکل‌های جالب این دلتا وجود تپه‌های ماسه‌ای واقع بین دریاچه‌ها و دریاست. این تپه‌ها به صورت نواری در طول ساحل امتداد یافته و ارتفاعی به بلندی یک ساختمان سه طبقه دارند. هر یک از این اماکن محل زندگی جانداران مختلفی‌ست. جاندارانی که در این محوطه طبیعی زیسته و از اهمیت فراوانی برخوردارند، پرندگان هستند. زیرا بهشت پرندگان در دلتای قزل‌ایرماق محل زندگی و تولید و مثل 75 درصد پرندگان ترکیه است. بهشت پرندگان برای برخی پرندگان نقش خانه دایمی و همیشگی داشته و برخی نیز از صدها کیلومتر دور به این دلتا مهاجرت می‌کنند. دلتای قزل‌ایرماق یکی از مهم‌ترین تالاب‌های جهان و در عین‌حال یکی از سه مسیر کوچ پرندگان آبزی در جهان است. گروهی از این پرندگان در این دلتا رفع خستگی کرده و سپس به راه خود ادامه می‌دهند. گروهی نیز در دلتای قزل‌ایرماق آشیانه ساخته و پس از جفت‌گیری تخم‌گذاری کرده و روند بر تخم‌نشینی را تکمیل می‌کنند. رودخانه قزل‌ایرماق به علت این ویژگی‌ها در فهرست موقت جهانی یونسکو جای گرفته است. با پیشروی در دلتای قزل‌ایرماق با پرندگانی  که بال‌های رنگارنگ و منقار بلندی دارند، مواجه می‌شویم . برخی از این پرندگان زیبا در کنار دریاچه شکار می‌کنند، و برخی دیگر روی یک بوته نشسته‌اند.

تالاب‌ها به دلیل تنوع بیولوژیکی غنی یکی از مهم‌ترین اکو سیستم‌های روی زمین هستند. تالاب‌ها در عین‌حال با ذخیره کردن آب‌های سیلابی و کنترل سیلاب‌ها تاثیر مثبتی بر اقلیم داشته و در زمینه‌های ماهی‌گیری، کشاورزی و جهان‌گردی نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند. پس از این تور کوتاه در قزل‌ایرماق به سوی دلتای یشل‌ایرماق که یکی از مهم‌ترین دلتاهای ترکیه است ، حرکت می‌کنیم. این دلتا در نقطه تلاقی رودخانه یشل‌ایرماق با دریا واقع شده است. در دلتای یشل‌ایرماق زیستگاه‌های متفاوت و وسیعی متشکل از دریا، دریاچه، نیزارها و جنگل‌های آبی در یک‌جا وجود دارند.  به همین خاطر نیز یکی از مهم‌ترین محوطه‌های غنی بیولوژیکی ترکیه رابه‌وجود آورده است. در دلتای یشل‌ایرماق می‌توان در سافاری عکس‌برداری و یا تورهای پیاده‌گردی، دوچرخه‌سواری و ماهی‌گیری شرکت کرده و یا انواع پرندگان و حیات وحش در زیستگاه طبیعی آنها را از نزدیک دیده و دنبال کنید.