نقش سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه در مبارزه با تروریزم

سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه (میت) که با عملیات‌های موفقیت‌آمیز سال‌های اخیر در عراق و سوریه، خود را در سطح جهان مطرح کرده است ، می‌تواند با توان انسانی و فنی خود که سرویس‌های اطلاعاتی معدود جهان بدان دسترسی دارند، عملیات هم‌زمانی در بسیاری از مناطق جهان ترتیب دهد. علی‌الخصوص در اجرای استراتژی ترکیه در مورد از بین بردن تهدیدات متوجه به امنیت ملی خود در منشاء، در چهارچوب دکترین امنیتی جدیدی که در سال‌های 2015-2016 تشکیل داد، نقش یکی از نهادهای کلیدی را ایفا می‌کند.

ترکیه یک قدرت منطقه‌ای در حال رشد است که سعی می‌کند در حلقه‌ای از آتش در یک جغرافیای سخت حضور داشته باشد. ترکیه صاحب منطقه داخلی وسیعی از خاورمیانه گرفته تا آفریقا و از بالکان تا آسیای میانه بوده و بازیگری است که تلاش می‌کند در این منطقه، خواه با عناصر قدرت اعتدال‌آمیز و خواه با قدرت نظامی قوی موثر واقع شده و همچنین صاحب حق سخن باشد. مضافا براین کشوری است که به ویژه با صنایع دفاعی و سیستم‌های پهپاد پیشرفته خود، در ایجاد تأثیر جهانی موفق بوده است. علیرغم این، ترکیه نیز با چالش‌های بزرگ برخاسته از جغرافیای خود مواجه است. البته در راس اینها خلاء اتوریته و تروریزم در کشورهای همسایه قرار دارد. در نهایت، هر چند که ترکیه سال‌هاست با سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک مبارزه می‌کند، علی‌الخصوص حوادث واقع در عراق و سوریه، ماهیت تروریزم و شکل پاسخ بدان را تغییر داده است. ترکیه پس از کودتای نافرجام 15 ژوئیه 2016، در مقابل تهدیدهای تروریستی متوجه به امنیت ملی خود، استراتژی را برای از بین بردن این تهدیدات در منشاء اتخاذ کرد. این استراتژی جدید به معنای عملیات نظامی بزرگ فرامرزی بود. عملیات‌های بزرگی مانند سپر فرات، شاخه زیتون و عملیات قاطعیت اجرا شد. فقط، ترکیه علاوه بر رویکردهای نظامی متعارف، سرمایه‌گذاری هنگفتی در سازمان اطلاعات و امنیت ملی "میت" انجام داده و این سازمان را به ساختاری با قابلیت انجام عملیات در سراسر جهان تبدیل کرد.

الحاق فرماندهی سیستم‌های الکترونیکی ستاد کل به میت در سال 2012 و انجام تنظیمات حقوقی در قانون میت مؤثر واقع شد. بدین ترتیب، هدف از این اقدام، افزایش تاثیرگذاری میت، توام با توسعه دادن زیرساخت‌های حقوقی، فنی، سایبری و ظرفیت انسانی در مقابل شرایط متغیر جهانی و تهدیدات امنیتی بود. در حالی که دیدگاه شخصی و رهبری هاکان فیدان رئیس سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه "میت" ، به عنوان یک عامل مهم مطرح شد، البته اراده سیاسی و قاطعیت رجب طیب اردوغان رئیس جمهور کشورمان تعیین‌کننده بود. اردوغان با آگاهی از ضرورت وجود یک سرویس اطلاعاتی قوی برای ترکیه قوی عمل کرد.

بدین ترتیب، میت که ظرفیت آن در تمامی حوزه‌های مربوطه افزایش یافته بود، عملیات بسیار مهمی را علیه سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک و زیرمجموعه‌های آن به ویژه در ساحه عراق و سوریه آغاز کرد. هدف از این عملیات، پاکسازی کادرهای رهبری سازمان، تضعیف ساختار فرماندهی و کنترل و فروپاشی انگیزه روانی بود و موفقیت‌های بزرگی در این زمینه حاصل شد. از سال 2016، بیش از 400 نام در عراق و سوریه در سایه واحدهای عملیاتی میت از قدرت عمل ساقط شدند. در حالی که افراد کلیدی این سازمان، از دیار گاریپ یکی از اعضای کمیته اجرایی مرکزی پ‌ک‌ک/کاج‌کا گرفته تا مقامات سنجار چنان شنگالی، یکی پس از دیگری از بین رفتند، برخی عملیات‌ها در عمق 275 کیلومتری خط مرزی ترکیه ترتیب یافت. این عملیات‌ها که در آنها پهپاد‌های مسلح و غیرمسلح به طور بسیار مؤثری مورد استفاده قرار می‌گیرند، از سوی جاسوسان در ساحه مدیریت می‌شوند. علی‌الخصوص در ماه‌های اخیر، عناصر سازمان به جای کشته شدن، بطور زنده دستگیر و به ترکیه آورده شدند. در نتیجه برخی از عملیات‌ها که به صورت بصری به اشتراک گذاشته شدند، مشاهده می‌شود که اختلاف‌نظرات جدی در داخل پ‌ک‌ک وجود دارد. این نیز به افزایش فضای ترس و وحشت در درون سازمان، تجزیه سازمانی و فروپاشی روانی تسریع می‌بخشد.

در نهایت، در حالی که ترکیه از یک‌سو عملیات نظامی متعارف ترتیب می‌دهد، از سوی دیگر، با ترتیب عملیات‌های همزمان در بسیاری از کشورها به اتفاق میت که امکانات و قابلیت‌های خود را به تمام معنا بهبود بخشیده و صاحب یک ماموریت استراتژیک جدید شده است، عناصرتهدید علیه امنیت ملی خود را از بین می‌برد. در حالیکه میت با دسترسی به ظرفیتی که تنها چند سرویس اطلاعاتی جهان به آن دست یافته‌اند، به صورت یک سازمان رو به توسعه در عرصه جهانی مطرح شده، از نظر ترکیه نیز به یک ضریب بسیار مهم قدرت تبدیل شده است.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه