مقتدی صدر چرا از سیاست گناره‌گیری کرد؟

پس از انتخاباتی که در 10 اکتبر 2021 در عراق برگزار شد، مهره‌ها در جای خود قرار نگرفتند. علی‌الخصوص شبه نظامیان مختلف وابسته به حشد شعبی که در انتخابات متحمل شکست سنگینی شدند، با استفاده از قدرت تسلیحاتی، با زور به تکاپوی کسب نتایج سیاسی پرداختند. در این میان، جنبش ملیت‌گرایی عراقِ در حال ظهور، به رهبری مقتدی صدر، علیه این عناصر که وابسته به ایران عمل می‌کردند، بسیج شد. در حالی که مبارزه بر سر قدرت بین صدر و متحدانش با گروه‌های طرفدار ایران در این کشور که ماه‌هاست دولت جدید در آن تشکیل نمی‌شود، به کوچه و خیابان‌ها سرایت کرده و به درگیری‌ها تبدیل شد، صدر بطور غیرمترقبه‌ای اعلام کرد که از سیاست کناره‌گیری کرده است.

بر اساس نتایج انتخابات عمومی زودهنگام عراق در 10 اکتبر 2021، گروه صدر وابسته به مقتدی صدر رهبر شیعه، 73 کرسی به دست آورد. این نتیجه، پیروزی بزرگی برای صدر بود. برخلاف گروه صدر، گروه‌های حامی ایران و در راس انتلاف فتح متحمل شکست بزرگی شدند. حزب تقدم به رهبری محمد حلبوسی رئیس مجلس سابق و ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی یکی از نخست وزیران سابق به ترتیب دوم و سوم شدند. حزب دموکرات کردستان عراق نیز با کسب 34 کرسی مجدداً در برابر مخالفان خود چنان اتحادیه میهنی کردستان عراق و گوران به موفقیت بزرگی دست یافت. پس از این نتایج، صدر خواست که با تشکیل ائتلافی با اهل سنت حزب دموکرات کردستان، دولت جدیدی تشکیل دهد، اما این تلاش به ویژه با دخالت‌های ایران ناکام ماند. پس از آن صدر با انجام اقدام جدیدی، معاونانش را به استعفا واداشته و به جهش‌های مختلفی برای انحلال مجلس و برگزاری مجدد انتخابات تحقق بخشید. از سوی دیگر گروه‌های نزدیک به ایران تحت عنوان چهارچوب هماهنگی، با توسل به گروه‌گرایی، علیه جهش‌های صدر اقدامات جدیدی انجام دادند. صدر در حالی که در پی این بازی سیاسی، متمادیا توده‌های مردمی گسترده‌ای را بسیج می‌کرد، در روزهای اخیر گروه سرایا السلام را نیز که یک بافت شبه‌نظامی وابسته به خود است، وارد میدان کرده و در بسیاری از مناطق چنان بغداد و بصره  با گروه‌های حشد شعبی درگیری‌هایی رخ داد. و در نهایت، جنگ قدرت میان شیعیان نیز به درگیری‌های مستقیم تبدیل شد. در حالی که افراد زیادی در این حوادث جان خود را از دست دادند، صدر بشکل غیرمترقبه‌ای تمامی هواداران خود را به عقب‌نشینی فراخواند. صدر نیز قبلا طی اطلاعیه‌ای اعلام کرده بود که از سیاست کناره‌گیری کرده است. به نظر می رسد بین گفتمان‌های متمادی رهبر پوپولیست عراقی و اقداماتش فاصله وجود دارد.

مقتدی صدر رهبر دینی و سیاسی شیعه طی اطلاعیه‌ای در حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی گفت، اعلام می‌کنم که امور سیاسی را رها کرده‌ و به‌طور کامل از سیاست کناره‌گیری کرده‌ام. تصمیم گرفته‌ام همه موسسات به جز مقبره پدرم، موسسه آثار تاریخی و موزه خانواده صدر را ببندم.  صدر در اطلاعیه خود ضمن انتقاد از آیت‌الله کاظم الحایری، یکی از مراجع تقلید شیعه عراقی مقیم ایران که از مرجعیت تقلید شیعیان انصراف داد، انتقاد کرده و اعلام نمود که حایری تصمیم انصراف از مرجعیت را با اراده خود اتخاذ نکرده است. به نظر می‌رسد اظهارات حایری یکی از چهره‌های مهم شیعیان نجف در باب طرفداری از ایران در پی انصراف از مرجعیت، صدر را به انجام اقدام متقابل سوق داد. وی در نهایت می‌تواند با آخرین اقداماتش، خود را به عنوان مرجع تقلید جدید معرفی کرده و از اعمال نفوذ ایران بر حامیانش جلوگیری کند. در حال حاضر صدر و  متحدانش که خود را بعنوان نماینده ملیت‌گرایی عراق معرفی می‌کنند، به مبارزه با گروه‌های طرفدار ایران ادامه می دهند.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه