جنگ اوکراین و بحران جهانی غذا

در حالیکه اشغال اوکراین توسط روسیه ادامه دارد، به همراه تاثیر بسیار مهم ژئوپلیتیکی ناشی از جنگ، امنیت غذایی جهانی بصورت یک تهدید درآمده است. روسیه و اوکراین دو تولیدکننده بزرگ‌ غلات و بذر در جهان، به دلیل جنگ و تحریم‌ها نتوانستند محصولات کافی به بازارها عرضه کنند. این امر موجب افزایش سریع قیمت مواد غذایی و همچنین ایجاد مشکلات غذایی جدی به ویژه برای کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه گردید. در این میان، ترکیه دیپلماسی فشرده‌ای برای جلوگیری از بحران جهانی غذا به پیش می‌برد. ترکیه سعی می‌کند که با گشایش یک کریدور امن در دریای سیاه، غلات منتظر در بنادر منطقه به بازارهای جهان رسانده شود.

ترکیه برای حل بحران جهانی غذا که به دلیل جنگ روسیه و اوکراین پدید آمده است، دیپلماسی فشرده‌ای انجام می‌دهد. ترکیه که از آغاز جنگ روسیه و اوکراین دیپلماسی چندجانبه‌ای برای صلح به پیش می‌برد، برای حل مشکل تامین غذای جهانی ناشی از جنگ وارد عمل شد. ترکیه سعی می‌کند که برای انتقال امن ذخایر غلات اوکراین به بازارهای جهانی مکانیزمی تشکیل دهد. در حالی که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور بارها این موضوع را با همتای خود ولادیمیر پوتین گفت‌وگو کرده است، هیئت‌های ترکیه و روسیه نیز مذاکرات مختلفی انجام می دهند. ترکیه اعلام کرده است که آماده استفاده از ابزارهای فنی خود برای پاکسازی مین و گشودن یک کریدور امن، غلی‌الخصوص در اطراف بندر اودسا  می‌باشد.

به طور کلی، در حالی که جنگ اوکراین ادامه دارد، به نظر می‌رسد جهان با یک بحران جهانی امنیت غذایی مواجه است. در نهایت، 26 کشور جهان حداقل نیمی از واردات گندم خود را از روسیه و اوکراین انجام می‌دهند. اوکراین و روسیه کشورهای مرکز قدرت کشاورزی هستند که سهم بسیار مهمی از صادرات گندم، ذرت، دانه‌های روغنی و کودهای شیمیایی جهان را تشکیل می دهند. این دو کشور با 34.1 درصد گندم، 26.8 درصد جو، 23.9 درصد آفتابگردان و 17.4 درصد ذرت در بین پنج صادرکننده جهانی غلات و دانه‌های روغنی جای دارند. اوکراین همچنین منبع مهم روغن دانه آفتابگردان بوده و حدود 49.6 درصد از بازار جهانی را تامین می‌کند. با علاوه‌کرد روسیه، این رقم به 72.7 درصد افزایش می‌یابد.

بسیاری از کشورهای واردکننده به این محصولات که از اوکراین و روسیه می‌آیند، وابسته هستند. شمال آفریقا و خاورمیانه بیش از 50 درصد غلات مورد نیاز خود و بخش بزرگ گندم و جو را از اوکراین و روسیه وارد می‌کنند. اوکراین تامین‌کننده مهم بسیاری از بازارهای شمال آفریقا از جمله مصر و لیبی و همچنین اتحادیه اروپا و چین است. فقط در حال حاضر مشکل جدی عرضه محصول وجود داشته و قیمت مواد غذایی افزایش یافته است.

در حالی که بزرگترین بندرهای اوکراین در منطقه اودسا قرار دارند، این بنادر در حال حاضر به دلیل ادامه جنگ و مین‌های دریایی بسته شده‌اند. در بنادر اودسای اوکراین در دریای سیاه که از اهمیت حساسی برخوردارند، میلیون‌ها تن غلات در انتظار صادرات هستند.

 ترکیه در تلاش است با روسیه و اوکراین توافق کند تا غلات موجود در این بنادر به بازارهای جهانی برسد و محصولات جدید از طریق کریدورهای امن مشابه صادر شوند. فقط، تاکنون هیچ پیشرفت جدی حاصل نشده است. روس‌ها برای پایه‌ریزی زمینه چنین توافقی، ‌ لغو تحریمات  مورد اجرا علیه خود را مطرح می‌کنند. واضح است که این رویکرد چندان واقع بینانه نیست.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه