سیاست ترکیه در مورد بحران اوکراین

سیاست ترکیه در مورد بحران اوکراین در چهارچوب چهار عامل تعیین شده است. اولین عامل روابط دوستانه دو کشور می‌باشد. روابط استراتژیک میان آنکارا و کی‌یف از دیرباز وجود داشته و به‌همراه روابط سیاسی، امنیتی و اقتصادی، روابط در زمینه صنایع دفاعی نیز در سطح بسیار مطلوبی قرار دارد. اوکراین یکی از بزرگترین شرکای اقتصادی ترکیه است و تجارت دو جانبه دو کشور از مرز 7,4 میلیارد دلار فراتر رفته است. سال گذشته بیش از 2 میلیون اوکراینی به ترکیه مسافرت  کردند. چندی پیش اوکراین با هدف افزایش قدرت بازدارندگی خود در مقابل تهدیدات خارجی، از ترکیه چندین فروند پهپاد خریداری کرد. دو کشور برای طراحی و تولید موتور برخی از سلاح‌های استراتژیک که از نظر ترکیه موضوع حساسی می‌باشد، پروژه مشترکی را آغاز کردند.

دومین عاملی که به موقعیت ترکیه در بحران اوکراین شکل داده، روابط ترکیه با روسیه است.  ترکیه در مقابل روسیه، از سیاست منطقه‌ای پیروی می‌کند. در دوره‌ای که سیاست بسیاری از کشورهای غربی در نقطه‌ای دور از ترکیه قرار دارد، روابط آنکارا با مسکو، علی‌الخصوص در بعضی از موضوعات اهمیت فراوانی دارد. با وجودی که ترکیه و روسیه در بحران‌های سوریه و لیبی نکته نظرات متفاوتی داشتند، اما اجازه ندادند این تفاوت نظر روابط دو کشور را تحت‌تاثیر قرار دهد.

از یک‌سو بین دو کشور قراردادی در زمینه ساخت نیروگاه هسته‌ای به امضا رسید. از سوی دیگر نیز در نتیجه رد فروش یک سیستم دفاعی موثر از سوی کشورهای غربی به آنکارا، ترکیه از روسیه سامانه‌های دفاع هوایی اس-400 خریداری کرد و این موضوع نیز موجب واکنش آمریکا شد. علاوه براین، روسیه یکی از بزرگترین شرکای اقتصادی ترکیه محسوب می‌شود. ترکیه همچنین یکی از خریداران گاز طبیعی روسیه و مقصد گردشگری موردپسند روس‌ها است. یکی از مهم‌ترین اولویت‌های ترکیه در بحران اوکراین، عدم طرد روسیه و باز گذاشتن کانال‌های گفت‌وگو است.

سومین عامل تعیین‌کننده سیاست ترکیه در مورد بحران اوکراین، پیمان دفاعی ناتو است. اگر تمامی دول عضو در مورد مداخله مستقیم ناتو در بحران اوکراین به توافق برسند، آنوقت ترکیه بایستی به‌عنوان یک کشور عضو، از موضعی علیه روسیه تبعیت کند. به وجود آمدن چنین بحرانی برای بسیاری از اعضای ناتو چنان آلمان، برای ترکیه نیز هزینه سنگینی به‌همراه خواهد آورد. به عبارت دیگر، در حالیکه برخی از اعضای ناتو همانند لهستان و کشورهای بالتیک در مقابل تهدیدات روسیه از قدرت تدافعی ضعیفی برخوردار هستند، دیگر اعضای پیمان ناتو مانند ترکیه و آلمان روابط متعهد‌کننده متقابلی با روسیه دارند. گروه اول از ناتو خواستار اتخاذ تدبیر در مقابل روسیه بوده و گروه دوم نیز راه‌حل دیپلماتیک را ترجیح می‌دهد.

عامل چهارم نیز از وضعیت تاتارهای کریمه به‌عنوان ملت ترک بومی شبه جزیره کریمه نشات می‌گیرد. ترکیه نمی‌خواهد تاتارهای کریمه که در نتیجه الحاق خاک‌هایشان از طرف روسیه متضرر شده‌اند، از درگیری‌ها آسیب ببینند. مقامات ترک به‌ خوبی می‌دانند که در صورت وقوع جنگ بین دو کشور، تاتارهای کریمه اولین قربانیان خواهند بود، برای همین در مورد موضوع  کریمه از اوکراین حمایت می‌کنند.

خلاصه کلام، ترکیه به‌دلیل این عوامل در رابطه با بحران اوکراین سیاست بی‌طرفی در پیش گرفته و نقش میانجی را برعهده گرفته است. ترکیه هم با روسیه و هم با اوکراین روابط وابسته‌کننده متقابلی داشته و از اینرو نمی‌خواهد، تنش موجود به جنگ منطقه‌ای گسترده‌ای که بتواند به تمامی کشورهای منطقه آسیب برساند، تبدیل شود. برای همین مقامات ترک مصمم به ادامه فعالیت‌های حل بحران از طرق صلح‌آمیز هستند.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یشئیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه