خاورمیانه بعد از ترامپ
اینکه سیاست خارجی جدید ایالات متحده آمریکا در دوران پساترامپ در قبال خاورمیانه چگونه خواهد بود، کنجکاوی بسیاری را برانگیخته است.
به دنبال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در 3 نوامبر 2020 میلادی، دونالد ترامپ جمهوریخواه، کرسی ریاست جمهوری خود را به نفع جو بایدن دموکرات از دست داد. اگرچه هنوز نتایج رسمی انتخابات اعلام نشده است، اما بایدن پیروزی خود را اعلام کرده و در این میان ترامپ نیز همچنان بر مخالفت خود با نتایج شمارش آراء اصرار می ورزد. ادعای اصلی ترامپ این است که بی نظمی در انتخابات مشاهده شده است.
این قبیل ادعاها جمهوری خواهان را به دو بخش تقسیم کرده است. در حالی که برخی از آنها رویکرد نرمی را انتخاب کرده اند تا شکست ترامپ را بپذیرند ، بعضی دیگر نیز هستند که از مواضع ترامپ برای ادامه مبارزه، بدون قبول نتایج انتخابات حمایت می‌کنند. البته بعید به نظر می رسد که آغاز روند دادرسی از سوی وکلای ترامپ بتواند نتایج انتخابات را تغییر دهد. به این ترتیب تقریبا قطعی است که بایدن در روز 20 ژانویه 2021 وظایف ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا را بر عهده خواهد گرفت. بایدن با توجه به شمار آراء نامزدهای پیروز در انتخابات برگزار شده در طول قرن گذشته، با بیشترین آرا در انتخابات اخیر پیروز شد. در نگاه اول این به معنای یک پیروزی بزرگ است. با این حال ، بایدن روند بسیار دشواری در پیش دارد.
اکنون به ارزیابی دکتر مراد یئشیل تاش پژوهشگر بخش امنیتی موسسه ستای ترکیه تحت عنوان «خاورمیانه بعد از ترامپ» که توسط دکتر فرزاد صمدلی ترجمه شده است توجه فرمایید.
در راس مسائل چالش برانگیز پیش روی بایدن مقابله با اپیدمی ویروس نوع جدید کرونا قرار دارد. بایدن استراتژی خود را برای نبرد با کرونا در حالی که مبارزات انتخاباتی ادامه داشت اعلام کرده بود. با این حال، در ایالات متحده آمریکا ، موارد ابتلا به کرونا همچنان روز به روز افزایش می یابد. میانگین تعداد افرادی که جان خود را در آمریکا به دلیل ویروس کرونا از دست می دهند بیش از هزار نفر در روز است. این وضعیت بایدن را مجبور می کند تا اولین سال ریاست جمهوری خود را به مبارزه با کرونا اختصاص دهد. مسئله مهم دیگری که بایدن باید همراه با کرونا به مصاف آن برود أوضاع اقتصادی است. اقتصاد آمریکا به دلیل اپیدمی کرونا دچار انقباض شدیدی شده است. عواملی مانند بیکاری فزاینده، بسته‌های حمایتی دولت و رکود در اقتصاد جهانی، فشار بر اقتصاد آمریکا را دوچندان کرده است.
البته موضوعاتی که سال اول بایدن را در پنجه خود نگه خواهد داشت به این موارد محدود نمی شود. بایدن می‌باید قطب‌بندی اجتماعی ناشی از دوران ترامپ را نیز ترمیم کند. در این مرحله ، او نخست بایستی با انبوهی از "خشم سیاهان" روبرو شود. بحث های مبتنی بر نژادپرستی که در جامعه آمریکا با رویدادهای جورج فلوید آغاز شد ، یک چالش کامل و بزرگ برای بایدن است. وی در زمان مبارزات انتخاباتی قول های جدی‌ای داده بود که با این مشکل روبرو شود و برای رفع آن، راه حل هایی پیدا کند. با این حال، حل یکباره این مسئله برای رییس جمهور جدید آمریکا میسر نخواهد بود.
مسئله مهم دیگری که در دوران ریاست جمهوری بایدن کنجکاوی بسیاری برانگیخته نوع سیاست خارجی آمریکا است. بایدن دوران خود را دوران ترمیم قدرت و رهبری آمریکا توصیف کرده است. به عبارت دیگر بایدن سعی خواهد کرد پرستیژ ایالات متحده آمریکا را که به قول وی اعتبار و نفوذ خود را در دوره ترامپ از دست داده ، مجددا بازگرداند و گام هایی بردارد تا در سایه آن تأثیر واشنگتن در سیاست های بین المللی دوباره احساس شود. در این زمینه ، بایدن اعلام کرده است که دولت ایالات متحده به محض تصدی پست ریاست جمهوری از جانب وی، به معاهده تغییرات آب و هوایی پاریس که ترامپ از آن خارج شده بود، بازخواهد گشت. وی همچنین تاکید کرده که علی‌رغم تصمیم ترامپ برای قطع کمکهای آمریکا به سازمان بهداشت جهانی، او به سرعت ترمیم روابط و ارایه کمک مادی به این سازمان را در اولویت سیاست خارجی خود قرار خواهد داد.
اینکه سیاست خارجی جدید ایالات متحده در خاورمیانه چگونه خواهد بود، جای کنجکاوی است. کاملاً واضح است که بایدن از خط مشی سیاست خارجی ترامپ پیروی نخواهد کرد. در واقع ، وی در اظهارات قبلی خود در مورد مسئله هسته ای ایران ، سرنخ هایی از سیاست خارجی خود در قبال این کشور ارائه داد. بازگشت به توافق هسته ای ایران یکی از این گزینه هاست. اما این چه نوع معامله ای خواهد بود؟ در مسئله اسرائیل، احتمال بالایی وجود دارد که بایدن از سیاست ترامپ مبنی بر "ارایه چک سفید به اسرائیل" خودداری کند. لذا به نظر می رسد تحت رهبری بایدن ، فضای مانور اسرائیل به میزان قابل توجهی محدود شود.
کشور دیگری که تحت تأثیر سیاستهای متفاوت بایدن قرار خواهد گرفت ، عربستان سعودی است. می توان گفت که قتل خاشقجی در رویکرد بایدن نسبت به عربستان سعودی موثر خواهد بود. بازیگرانی مانند امارات و مصر نیز ممکن است مجبور به تعدیل مواضع خود شوند. از جمله دیگر اقدامات بایدن ارایه استراتژی جامعی درباره سوریه خواهد بود. در این نکته، روابط بین ایالات متحده و ترکیه به ذهن خطور می کند. بسیاری از تحلیلگران می گویند سیاست خارجی بایدن بحران موجود در روابط ترکیه و آمریکا را عمیق تر خواهد کرد. با این حال بررسی میزان درستی این پیش بینی، هنوز خیلی زود است.
در ژئوپلیتیک منطقه تغییرات اساسی ایجاد شده است. باید صبر کرد و دید که آیا بایدن درصدد تغییر روند موجود در خاورمیانه خواهد بود، ایا این تغییر رویکرد پرستیژ آمریکا را ترمیم خواهد کرد وآیا ایالات متحده را دوباره به یک بازیگر معتبر در خاورمیانه تبدیل خواهد کرد؟! با این حال می توان گفت که کار بایدن به هیچ وجه آسان نخواهد بود.
