تغییر موازنه قدرت در لیبی

در تاریخ اخیر سیاست خارجی ترکیه ، مورد دیگری شبیه به لیبی وجود ندارد. ترکیه با استفاده از نیروی نظامی در لیبی موفقیتی به دست آورد که هرگز قادر به دستیابی به آن بر سر میز مذاکره نبود. بسیار مفید است که به آنچه اتفاق افتاده است به صورتی مرحله ای نگاهی بیفکنیم. حفتر کودتاچی در ماه آوریل با براه انداختن یک کودتا عیله دولت وفاق ملی لیبی، تا محله های داخلی طرابلوس پیشروی کرده بود. به این ترتیب ترکیه مجبور به مداخله در لیبی شد، زیرا در غیر اینصورت ژنرال کودتاچی می توانست تمام محلات طرابلوس را فتح کند و دولت مشروع لیبی را از بین ببرد. در صورت سقوط طرابلوس، ترکیه در حوزه مدیترانه ، به احتمال قوی، تبدیل به کشوری تنها و با موقعیتی دفاعی در رقابت های ژئوپلیتیکی میشد.

ترکیه برای جلوگیری از بروز این وضعیت ، یک استراتژی دو ستونی را دنبال کرد. اول اینکه یک استراتژی جامع نظامی را ارائه داد که به دولت مشروع لیبی امکان می داد تا در جبهه های نبرد از خود دفاع کند. بدین ترتیب، نیروهای دولت مشروع لیبی که دائماً در جبهه های جنگ در برابر حفتر شکست می خوردند ، با موفقیت سازماندهی شدند و توانستند مواضع دفاعی خود را تقویت کنند. ثانیا ، با حمایت از دولت مشروع لیبی، ترکیه توانست آنچنان قدرتی به آنها دهد که بتوانند در مواجهه با حفتر ، اقدام به حمله کنند. در واقع ، پهپادهای شناسایی و مسلح ترکیه به همراه وسایل نقلیه زرهی کشورمان ، تحرک، قدرت و سرعتی کم نظیر به نیروهای دولت وفاق ملی ارزانی داشتند و به انها اجازه دادند که بر مزدوران وابسته به حفتر مسلط شوند. در ادامه این روند، نیروهای دولت مشروع لیبی امیدوار بودند که بتوانند حفتر را متوقف کنند و ان را پس برانند. در حقیقت ، حفتر ابتدا مناطقی را در جنوب طرابلوس از دست داد و سپس مجبور به عقب نشینی شد.

با آزاد شدن وطیه از اشغال نیروهای حفتر، فشار عملیاتی کودتاگران بر طرابلوس کاهش یافت و به نیروهای دولت وفاق ملی اجازه داد تا عملیات متنوعی را علیه مزدوران حفتر راه اندازی کنند. به این ترتیب ترحونه نیز آزاد شد و شهر سرت در محاصره نیروهای دولت مشروع لیبی قرار گرفت. از این پس ، تبدیل این دستاوردها به اهداف استراتژیک گامی بسیار مهمتر خواهد بود. در واقع  در همین امتداد،  مقامات ترکیه در تاریخ 17 ژوئن در قالب یک هیات بسیار بلندپایه سیاسی و نظامی و امنیتی به طرابلس سفر کردند.

هدف از این دیدار کاملاً واضح است: تاسیس یکپارچگی و ثبات در لیبی. در صورت موفقیت ترکیه ، در مقیاس مدیترانه ای اولویتهای آنکارا با قوت بیشتری مطرح خواهد شد و ترکیه به بازیگری قوی تر تبدیل خواهد شد. دستیابی به این هداف تنها با حفظ موفقیت در بسترهای دیپلماتیک امکان پذیر خواهد بود. در این مرحله لازم است به چند مورد اشاره شود:

یکی از اولین نکات این است که مسئله لیبی یک مسئله ذیربط با حوزه عربستان سعودی-امارات متحده عربی و مصر است. این وضعیت به طور قابل توجهی فضای مانور ترکیه را تنگ می کند. ترکیه هم از نظر مسائل دو جانبه و هم از نظر دید جهانی با هر سه کشور تفاوت های چشمگیری دارد. موقعیت ترکیه در لیبی این اتحاد سه جانبه را خشمگین کرده است. با این حال ، برای رسیدن به راه حل سیاسی نهایی در لیبی ، لازم است بدانیم که این کشورها نیز به نوعی باید در جریان روند مذاکرات قرار گیرند. به همین منظور ، نگه داشتن این کشورها در زمین دیپلماتیک بسیار حائز اهمیت است.

دقیقاً به همین دلیل سازش بین روسیه و ترکیه در لیبی  امری بسیار مهم است. به نظر می رسد روسیه نمی تواند وزن نظامی خود را در لیبی ، همانند سوریه ، به طور کامل نشان دهد. از سوی دیگر ، این یک واقعیت است که ایالات متحده آمریکا به طور فزاینده ای از اقدامات روسیه در لیبی ناراحت است. به همین دلیل ، لازم است تا بستر یک راه حل سیاسی در لیبی فراهم شود بدون آنکه روسیه سعی کند تا وزن نظامی خود را در لیبی افزایش دهد. به این ترتیب توانایی عملیاتی کشورهای مصر و سعودی و امارات ممکن است به حداقل کاهش یابد.

اگرچه ایالات متحده آمریکا مستقیماً وارد معادله لیبی نخواهد شد ، اما این یک واقعیت است که این کشور لیبی را از نظر استراتژی های مدیترانه ای خود مهم می داند. بنابراین ، ترکیه می تواند با استفاده از موقعیت ضد آمریکایی روسیه در لیبی تعادل ایجاد کند .مهمترین بخش استراتژی ترکیه تقویت جایگاه دولت مشروع لیبی است. برای دستیابی به این مهم ، تقویت بنیه سیاسی ، اجتماعی و جامعه شناختی لیبی در روند انتقال سیاسی این کشور  از اهمیتی حیاتی برخوردار خواهد بود.