تغییر محور و رویکرد آمریکا

همراهان عزیز هفته گذشته اشاره کردیم که دوران جنگ سرد پس از کنفرانس یالتا در حال فروپاشی است اما هنوز نظام جدیدی ایجاد نشده است. در جستجوی یک نظام جهانی جدید، از محورهای  ایالات متحده آمریکا، روسیه و چین سخن گفته و به نیاز به نظام جدیدی بر مبنای عدالت اشاره کرده بودیم.

ارزیابی های پروفسور دکتر قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بایزید آنکارا را تقدیم حضورتان می کنیم.

پس از ارزیابی های کلی، از جایی که مانده ایم ادامه داده و نیازهای امنیتی ترکیه را مورد ارزیابی قرار خواهیم داد.

نیازهای امنیتی ترکیه

جمهوری ترکیه که پس از دولت عثمانی که بخش اعظمی از خاکهای خود را در جنگ جهانی اول از دست داده بود، در جغرافیایی محدودتر به موجودیت خود ادامه داده است. به موازات سیاست اتحاد جماهیر شوروی در راستای دستیابی به آبهای آزاد در دهه 1940، ترکیه به بلوک غرب بیشتر نزدیک شد. ترکیه در سال 1952 به عضویت ناتو درآمد. ترکیه در زمینه سیاست بلوک غرب در احاطه روسیه به وظایف خود عمل کرد. ناتو نیز در برابر تهدید آشکار اتحاد جماهیر شوروی سابق علیه ترکیه، در تامین نیازهای امنیتی ترکیه سهیم شد.

روسیه در پی جنگ سرد که تابلویی کلی از آن ترسیم کردیم، از حالت عنصر تهدیدآمیز اول برای غرب خارج شد. ترکیه در داخل بلوک غرب، تمام مسئولیت های خود به عنوان یک عضو ناتو را بجای می آورد. ولی در برابر این موضع، شاهد رویکردی مشابه از سوی کشورهای غربی نیست. ترکیه با میزبانی از میلیون ها پناهجوی سوری، در حال کمک به دموکراسی و ثبات غربی و جلوگیری از سقوط کشورهای غربی به دامان فاشیسم و نازیسم است. در مقابل، ترکیه در برابر تهدیدات امنیتی متولد از سوریه تنها مانده است. حتی فراتر از آن، ترکیه علیرغم اینکه در حال حاضر یکی از اعضای ناتو است، در معرض تهدید آشکار و واضح سیاست های آمریکایی قرار دارد. تمایل به خرید پاتریوت های مورد نیاز ترکیه، از سوی ایالات متحده  رد شده و پاتریوت هایی که از سوی آمریکا و آلمان آورده شده بود، در اواسط جنگ، عقب کشیده شده بود.

از سوی دیگر همکاری بین آمریکا و سازمان تروریستی پ ک ک و شاخه سوری آن پ ی د که در طول چندین دهه سبب مرگ 50 هزار انسان در ترکیه شده است، به هیچ وجه از سوی ترکیه قابل قبول نبوده و به عنوان تلاش برای تشکیل دولت ترور در مرزهایش محسوب می شود. ترکیه به تجهیز سازمان تروریستی پ ی د با 7 هزار تریلی به شدیدترین شکل ممکن واکنش نشان داد.

در حالی که نیازهای امنیتی ترکیه نادیده گرفته شده و تجهیزات لازمه داده نمی شود، همکاری ترکیه با هدف دفاع از خود با کشورهای دیگر چون روسیه و چین اجتناب ناپذیر است. صرف نظر از حزبی که در اقتدار است، هیچ حزبی که به آینده کشوری می اندیشد، در صورت عدم دریافت کمک و حمایت از سوی کشورهای غربی، نمی تواند بدون فکر کردن به راه حلی دیگر دست روی دست بگذارد.

تغییر محور آمریکا

امروزه کشورهایی چون آلمان، ژاپن و کره شمالی در زیر چتر امنیتی ایالات متحده آمریکا قرار دارند. این کشورها در زیر همین چتر آمریکا به ثبات و رشد خود ادامه می دهند. در دوران جنگ سرد برای ترکیه نیز چتری در نظر گرفته شده بود. اما در این نقطه، در دوره پس از جنگ سرد نه تنها چتر امنیتی برای ترکیه در نظر گرفته  نشد بلکه امنیت ترکیه در معرض تهدید قرار گرفت. (سیاست های علیه ترکیه در شرق مدیترانه، بحران سوریه، سازمان تروریستی فتو، مسئله F 35 و S 400 ها)

ترکیه نقش خود را با بیش از ده سال در محور غرب در ناتو انجام داده است، حتی بیش از آنکه دریافت کرده از خودگذشتگی داشته است. امروزه هیچ تغییری در رویکرد ترکیه وجود ندارد. از اینرو برعکس تاکیدات غربیون و طرفداران غرب، تغییر محور نه برای ترکیه بلکه برای غرب به ویژه آمریکا مطرح می باشد.

تغییر محور ترکیه تنها برای ترکیه نیست. کشورهای همسایه آمریکا نظیر مکزیک، کانادا و کشورهای اتحادیه اروپا نیز با نتایج این تغییر محور روبرو شدند. کذا اینکه تنش های موجود با ایران، کره شمالی، آمریکای لاتین، روسیه و چین را نیز می توان در این راستا ارزیابی کرد.

علل تغییر در محور آمریکا را می توان در برنامه هایی دیگر مورد بررسی قرار داد. این دلایل تنها در میان اولویت هایی که پس از جنگ جهانی سرد تغییر یافتند قرار ندارد، بلکه می توان در عدم کسب منفعت آمریکا و کشورهای غربی از روند فرایند جهانی شدن و تغییر سیاست های آشکار و رقابتی آمریکا و پیروی از رویکردی کاملا متضاد ارزیابی کرد.

تفاوت رویکردهای ناتو و آمریکا

در نامه ای که از سوی پاتریک شاناهان معاون وزیر دفاع آمریکا به خلوصی آکار وزیر دفاع ملی ترکیه ارسال کرد، به عقیده وی در رابطه با اینکه در صورت خرید سیستم پدافند هوایی S-400 ترکیه از روسیه،  به همکاری آمریکا و ناتو  صدمه وارد شده و اهداف اقتصادی و تجاری و رشد تجارت بین المللی متضرر خواهد شد اشاره شده است. شاناهان افزود: "در صورت تحویل سیستم های S-400 به ترکیه، این کشور نخواهد توانست F-35 ها را خریداری کند.

حتی این نامه به تنهایی نشان می دهد که ترکیه نیازهای امنیتی خود را به هیچ محوری تحویل نخواهد داد. ترکیه از برنامه F-35 ها که بسیاری از کشورها قبلا نیز حضور داشتند و در تولید آن اشتراک داشته است، تهدید به اخراج تک طرفه می شود.

عدم متضرر شدن روابط ترکیه و ناتو در صورت خرید سیستم های S-400 در خلال سفر دبیر کل ناتو به ترکیه از سوی خود وی بر زبان آورده شده بود. ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو گفته بود که کشورهای عضو ناتو حق دفاع از خود را دارند.

می توان گفت ترکیه در مقایسه با کشورهای غربی و آمریکا کمترین تغییر در رویکرد را داشته است. ترکیه در جستجوی راهی برای پایان دادن به اتحادهای تاریخی اش نیست. تغییر محور و یا تغییر موضع، از سوی کشورهای غربی و به ویژه آمریکا که با نادیده گرفتن امنیت ترکیه و با همکاری با سازمان های تروریستی در پی تشکیل دولت ترور در مرز این کشور هستند، مشاهده می شود. با وجود چنین وضعیتی ترکیه به چه دلیلی و چرا باید از سیستم های S-400 و یا مشابه آن که برای تامین امنیت اش ضروری است، منصرف شود؟