ترکیه و چشم انداز تمدن جهانی - 46 - روشنفکران مسلمان اروپایی

کنگره روشنفکران مسلمانان اروپایی

در مقاله هفته گذشته، "اسلام اروپایی" را مورد بررسی قرار دادیم. این هفته نیز به توضیحات بیشتر در این مورد خواهیم پرداخت.

هم اکنون توجه شما را به ارزیابی های پروفسور قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بیاضیت در این رابطه جلب میکنیم:

قبلا توضیح دادیم که برخی از نویسندگان و دولتهای غربی، از دیدگاه خودشان به موضوع اسلام اروپایی نگاه کرده و با رویکردی امنیتی با آن برخورد میکنند. آنها با تشکیل سازمان هایی نظیر شواری اسلامی، موضوعاتی که از دیدگاه آنان مسئله تلقی میشود، را مطرح میکنند. اساسا ساختار، اعضا و یا رویکرد های مطرح شده توسط این نوع سازمانها، ممکن است، عناصری نباشد که از سوی مسلمانان به عنوان یک مسئله قلمداد شود. در اینصورت، از مسلمانان انتظار میرود تا بیشتر بر دستور کار خود حاکم بوده و صدای خود را بلند تر از همیشه به گوش همگان برسانند.

بی شک فعالیت های بسیاری وجود دارد که مسلمانان مقیم در غرب، میتوانند برای آگاهی از مسائل خود انجام بدهند. من میخواهم در اینجا به کنگره روشنفکران مسلمان که به نظرم بسیار حائز اهمیت است، اشاره کنم.

کنگره های سالانه

به علت مسائل ناشی از روند جهانی شدن و اهداف امپریالیستی، مهاجرت های فشرده ای (همانند آنچه که در سوریه رخ داد) انجام میشود. در طول این روند، انواع سبک زندگی که در گذشته، به عنوان یک عنصر فولکلوریک سرزمین های دور شناخته میشد، دیگر با یکدیگر ادغام شده است. این ادغام نیز، تا حدی منجر به ابهام، نگرانی و واکنش شده است. در چنین شرایطی، توانایی مهاجرین برای بیان احساسات و خواسته های خود، هم میتواند از آنها در برابر رویدادهای ناخواسته محافظت کرده و هم نگرانی های  ناشی از موجودیت شان در این کشورها را کاهش بدهد. در این چارچوب، روشفکران مسلمان مقیم در اروپا، با تشکیل یک پلاتفورم میتوانند سالانه یک کنگره عادی برگزار کنند. این کنگره ها میتواند همه ساله در یکی از پایتخت های اروپایی نظیر پاریس، لندن، برلین و بروکسل برگزار شود. دستور کار این کنگره ها نیز میتواند از موضوعات مختلفی از نحوه معرفی مسلمانان گرفته تا مسائل مورد مباحثه بشر، تشکیل شود. در همین راستا میتوان به موضوعاتی نظیر تروریسم، نژاد پرستی، اسلام ستیزی، آزادی بیان، آموزش، خانواده، همزیستی مسالمت آمیز، اعتیاد به مواد مخدر، جنایت در مدرسه و جدا کردن کودکان از خانواده هایشان اشاره کرد.

در این کنگره ها حضور روشنفکران مسلمان، چهره های مشهور، روسای محلی و شهرداری های محل برگزاری این کنگره ها و مسئولین سازمان ها و نهادهای مربوطه، از اهمیت فراوانی برخوردار خواهد بود. بدین ترتیب، این کنگره ها تنها بسته به روی مسلمانان نبوده و اگر مسئله  مشترکی وجود داشته باشد، این مسئله با تشریک مساعی و رایزنی اقشار مختلف آن جغرافیا مورد بررسی قرار گرفته و برای حل آن تلاش میشود.

انتشار یک بیانیه سالانه از سوی این کنگره، هم از جنبه تشخیص و شناسایی مسائل و هم از نظر یافتن راه حل برای آن بسیار مفید واقع خواهد شد.

چرا روشنفکران مسلمان؟

بی شک میتوان چنین کنگره هایی را با حضور عالمان مسلمان، نمایندگان نهادهای جامعه مدنی، دولتمردان، سیاستمداران، اقتصاد دانان و چهره های فرهنگی و هنری نیز برگزار کرد. با حضور این عناصر نیز این کنگره ها بسیار مفید خواهد بود. ولی با این حال، روشنفکران در یک جامعه، اقشاری هستند که میتوانند در فضاهای مشترک با دیگر اقشار مختلف جامعه ارتباط برقرار کنند و یا دستکم از آنان این انتظار میرود. از سوی دیگر در این کنگره ها موضوعات دینی، اجتماعی، روحی روانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بسیاری مورد بحث و تبادل نظر قرار میگیرد. از اینرو، بهتر است که این کنگره ها با حضور روشنفکران برگزار شده ولی عالمان دینی، نمایندگان نهادهای جامعه مدنی، کارفرمایان، سیاستمداران و چهره های فرهنگی نیز در نشست های جنبی آن شراکت داشته باشند.

نقش این کنگره

چنین کنگره ای که با حضور روشنفکران مسلمان، مقامات دولتی و طرفین مربوطه برگزار شود، از جنبه های گوناگون میتواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد.

ازجنبه جامعه مسلمانان: متاسفانه روشنفکران مسلمان اغلب در چارچوب پلاتفورم های مشترک گرد هم نمی آیند. آنها بیشتر در پلاتفورم های منطقه ای، کشوری و سازمان های دینی به بیان دیدگاه های خود میپردازند. اگر چه مسائل در اروپا مشترک است، ولی راه حل ها بیشتر در چارچوب سنت های مختلف، تجربیات کشوری و سازمان های محلی  جستجو میشود. این کنگره قبل از هر چیز به روشنفکران فرصت مباحثه پیرامون مسائل را میدهد. مسلمانان از جنبه تعلقات، کشور، ایدئولوژی، نژاد، مذهب، سکولار و ارزش های جماعتی به صورت چند بخشی زندگی میکنند. برخی از آنان تمایل دارند تا راه حل ها، سنت ها و ارزشهای مختص کشورهایی که از آن مهاجرت کرده اند را به اروپا و یا آمریکا انتقال دهند. این نوع کنگره ها، میتواند از جنبه نگاه کلی به مسائل و ایجاد رویکردهای با مفهوم، بسیار حائز اهمیت باشد.

از سوی دیگر چنین کنگره و یا پلاتفورم هایی نقش بسیار مهمی در مطرح کردن چهره هایی دارند که میتوانند به نام مسلمانان سخنرانی کرده و به نمایندگی از آنان مسائل را مطرح کنند. این کنگره ها نه به دیگران بلکه به روشنفکران مسلمان فرصت تشخیص مسائل و یافتن راه حل به آنان را میدهد، از اینرو امکان مباحثه پیرامون راه حلی به غیر از آنچه که آنان پیشنهاد میکنند، وجود نخواهد داشت.

از جنبه دولت های مربوطه: برخی از کشورهایی که مسلمانان بیشتری را در خود جای میدهند، بنا به دلایل مختلفی از جمله عدم درک، تحت تاثیر قرار دادن، آسیمیله کردن و یا هدایت آنان، مسائل مربوط به مسلمانان را در دستور کار خود قرار نمیدهند. برگزاری چنین کنگره ای میتواند به کشورهایی که شاهد مسائل مسلمانان بوده و در کمال حسن نیت خواهان حل آن هستند نیز کمک بزرگی بکند. این کنگره همچنین میتواند در تشخیص آگاهانه و یا  ناآگاهانه مسائل مسلمانان، و تحمیل هر نوع راه حل برای آنان نقش مهمی ایفا کند.

از جنبه جامعه ای که مسلمانان در آن زندگی میکنند: از آنجایی که کشورهای غربی در طول تاریخ شان شاهد همزیستی بین تفاوت ها نبوده و چنین تجربه ای ندارند، بازیگران غیردولتی، نهادهای جامعه مدنی، روشنفکران و اشخاص موجود در این کشورها به طور طبیعی، میتوانند نگرانی هایی در مورد جوامع مسلمان داشته باشند. روشنفکران مسلمانان قادرند تا از طریق این کنگره ها، به بیان دیدگاه ها، مواضع و طرز فکرشان در مورد مسائل روز پرداخته و از این طریق این نگرانی ها را تا حد زیادی از بین ببرند. اگر نگرانی های مربوط به مسلمانان از طریق روشنفکران برطرف نشده و پاسخ لازمه به آن داده نشود، احتمالا از سوی دیگران و قطعا به شیوه ای اشتباه رفع خواهد شد.

این نوع کنگره ها، نه تنها برای اروپا بلکه قادرند روش ها و رویکردهایی را برای مهاجرین مسلمان و کلیه جغرافیاهایی که مسلمانان به عنوان اقلیت در آن زندگی میکنند، ارائه دهند. در این راستا، مسلمانان آفریقا، منطقه بالکان و استرالیا میتواند به فکر برگزاری این نوع کنگره ها باشند. در آمریکا نیز چنین کنگره هایی نه در معنای واقعی بلکه تاحدی، عملکرد مشابهی داشته و نقش بسیار مهمی را ایفا میکنند.

ارزیابی های پروفسور قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بیاضیت را از بخش فارسی رادیو صدای ترکیه به سمعتان رساندیم.