خاورمیانه از دیدگاه ترکیه - روند سیاسی مبهم لیبی

 در برنامه های گذشته پیرامون قرارداد سیاسی لیبی که گروه دیالوگ این کشور در رابطه با آن به توافق رسیدند، سخن گفتیم. براساس این قرارداد حکومت توافق ملی از ماه آوریل سال 2016 فعالیتهای خود در ترابلس پایتخت این کشور را آغاز کرد. برغم آغاز عملیات شبه نظامیان حامی حکومت توافق ملی در راستای بیرون راندن سازمان تروریستی داعش از شهر سیرته و تمامی لیبی، این حکومت هنوز هم در زمینه تامین اتوریته خود با مشکلات جدی رو در رو مانده است. در راس این مسائل مجلس نمایندگان در طبرق برغم پایان مدت ماموریتش قرار دارد. ژنرال خلیفه هفتر بعنوان رهبر حکومت وابسته به مجلس نمایندگان و نیروهای نظامی وابسته به این حکومت، مانع بزرگی در مقابل حکومت توافق ملی تشکیل می دهد. حتی هفتر که رفته رفته در شرق کشور قویتر می شود، در صدد تشکیل یک حکومت نظامی در منطقه می باشد.

عنصر مهم دیگری که جستجوی پیدایش وحدت در لیبی را به بن بست رسانده است، عدم توافق بازیگران خارجی در زمینه سیاستهای لیبی پیرامون نشاندن گروههای سیاسی لیبیایی بر سر میز مذاکرات می باشد. امروز امریکا، انگلستان، فرانسه، ایتالیا، مصر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و حتی ترکیه که سعی می کنند در رابطه تحولات واقع در لیبی صاحب حق سخن بشوند، در مورد این کشور سیاستهای متضادی دارند. این وضعیت برغم قبول اتوریته رسمی حکومت مشابه از سوی هر کدام از این کشورها، حمایت از بازیگران لیبیایی متفاوت را بهمراه می آورد. برای همین نیز تکاپوی پیدایش وحدت ملی بشکل جدی ضربه می خورد.

زنرال هفتر برغم تقویت قدرت خود در شرق لیبی، از وضعیت موجود ممنون نمی باشد. یاری آشکار امارات متحده عربی و مصر و حمایت پنهانی فرانسه و عربستان سعودی در سوق هفتر به حل مسئله به دلخواه خود ناکافی می باشد.

هفتر بر این باور است که در صورت تامین مداخله فعال روسیه در مسئله لیبی چنان سوریه، می تواند نقش تغییر دهنده بازی را ایفا بکند. برای همین نیز با هدف تامین حمایت بارز روسیه، ظرف سال جاری برای دومین بار دیداری از این کشور بعمل آورد.

عنصری که آخرین دیدار مذکور را تشویق کرده است، پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری امریکا می باشد. اظهارات ترامپ در مورد سیاست جدید خاورمیانه، مشاهده تمامی مسلمانان در زمره تروریزم و سخنان توافق آمیز در مورد السیسی و پوتین، موجب تقویت روحیه هفتر گردید. هفتر چنین تصور می کند که در دوره اقتدار ترامپ، همکاری جدیدی بین امریکا، مصر و روسیه در رابطه با منطقه خاورمیانه شکل گرفته و این پیمان به ترجیح تشکیل حکومت طبرق منتهی خواهد شد. برای همین نیزهفتر با هدف درخواست یاری نظامی شامل اسلحه و آموزش رهسپار مسکو گردید.

اگر مسکو از یکی از طرفین مسئله لیبی جانبداری بکند، بدون تردید این امر تاثیر تغییردهنده بازی را بهمراه خواهد آورد. حال باید پرسید که آیا  روسیه چنین ترجیحی را قبول خواهد کرد یا خیر؟

روسیه متفاوت از موضع خود در سوریه، تا بامروز از دخیل بودن در مسئله لیبی اجتناب ورزیده و هیچکدام از تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل در رابطه با لیبی را وتو نکرد. علاوه براین از مذاکرات دیالوگ سیاسی لیبی که از دو سال بدین طرف ادامه دارد و همچنین توافق حاصله حمایت بعمل آورد. حتی حکومت توافق ملی را برسمیت شناخت. بهمراه این توجه روسیه به هفتر و حکومت طبرق نیز آشکار می باشد. موقعیت روسیه در مورد مسئله لیبی به فرانسه، مصر و امارات متحده عربی نزدیک می باشد.

هفتر در دیدار با سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه، با هدف جلب یاری نظامی کارت مشترک دشمنی با تروریزم را بکار گرفت. فقط سخنگوی رسمی کرملین تا به حال تحقق چنین یاری را تائید نکرده است. در مقابل، سخنگوی کرملین اعلام داشت، روسیه با محافل سیاسی مختلف مذاکراتی انجام داده و  مذاکره با هفتر نیز جزیی از این روند می باشد. علاوه براین گزارش خبرگزاری رسمی روسیه در رابطه با دیدار لاوروف و هفتر نیز به انجام یاری مورد نظر دلالت نمیکند. لاوروف در خطاب به هفتر گفته بود که روسیه در چهارچوب تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل، از فعالیتهای مربوط به پیدایش توافق ملی در لیبی حمایت می کند.

دونالد ترامپ در خلال کمپین انتخاباتی متمادیا سیاست حکومت اوباما و هیلاری کلینتون در رابطه با لیبی را مورد انتقاد قرار می داد. علاوه براین، ترامپ ضمن ایراد سخنان مثبت در مورد پوتین، می گفت که در دوره اقتدار خود در رابطه با منطقه خاورمیانه با پوتین همکاری خواهد کرد. برای همین نیز طرفداران هفتر، پیروزی ترامپ را از نظر خود تحول خوبی مشاهده کردند. بعقیده آنها ترامپ در مورد موضوع لیبی با السیسی به توافق رسیده، در منطقه با روسیه همکاری کرده و با نقش فعال روسیه در مورد مسئله لیبی مخالفت نخواهد کرد. این نقش فعال نیز شامل یاری نظامی و سیاسی به  حکومت طبرق و هفتر می باشد.

اظهارات رسمی مقامات روسیه نشان می دهد که مسکو از تلاشهای بین المللی با پیشگامی سازمان ملل در راستای تامین توافق ملی در لیبی حمایت می کند. فقط با در نظر گرفتن تحولات در سوریه می دانیم که روسیه از درگیری با جامعه بین المللی احساس نگرانی نمی کند. اگر لازم باشد، از گذاشتن راه حل خود بعنوان یک گزینه در مقابل دیگران اجتناب نخواهد ورزید که تحولات واقع در اوکراین و سوریه نیز به این امر دلالت می کند.

امروزه وضعیت در افریقای شمالی و ضعف کشورهای غربی در زمینه اجرای سیاست همگون، در اصل برای روسیه زمینه مناسبی فراهم می کند. لاکن، روسیه نمی خواهد که در ورای امکانات و قدرت خود فراگیرتر بشود.