ستارگان درخشان در تاریخ و فرهنگ ملت ترک: یونس امره

یونس امره به عنوان یکی از درخشانترین ستارگان تاریخ و فرهنگ ملت ترک، براساس منابع موجود تاریخی، در خلال سالهای 1240 الی 1322 میلادی زندگی می کرده است. با توجه به اشعار و سخنان یونس امره که یکی از عیاران روزگار خود است، مشخص می شود که وی بصورت عمیقی از علوم قرانی و علم حدیث آگاه بوده و برای مدتی نیز شغل قضاوت را بر عهده داشته است. تاپدوق امره، استاد وی نیز فرد دانشمند و حکیمی بوده است.

یونس امره هم عصر با دوران استیلای مغول بر سرزمین آناتولی است. در این دوران آناتولی در تنگناهای شدید اقتصادی، امنیتی و اجتماعی قرار داشت. گفته می شود که یونس امره مدتی در میان قبایل مسلمان ترکمن سفر کرده و آنها را به صبر دعوت می کرده است.

نخستین آموزه وی برخورداری از نگرشی رحیمانه، مهربانانه و حتی عاشقانه به کائنات و بخصوص به انسان است.

بیش از20 بیگ نشین در آناتولی آنزمان جزء سرزمینهایی هستند که گمان می رود یونس امره در یکی از آنان متولد شده باشد. در همین راستا و براساس منابع موجود، حضور وی در منطقه ساکاریا در اناتولی قطعی می باشد.

 کتاب رساله نسخیه که به صورت مثنوی نوشته شده است اثر یونس امره است که نمایانگر دنیای درون و افکار وی می باشد.

در مورد یونس امره مطالب متعددی در کتب دوران عثمانی نوشته شده است. همچنین در آرشیو اداره اوقاف و اسناد ترکیه که از دوران عثمانی باقی مانده است می توان برخی اسناد در مورد یونس امره را مشاهده کرد.

گفته می شود که به احتمال قوی مزار شریف وی در روستای ساری کوی از توابع شهر میخالیچیک در استان اسکی شهیر ترکیه قرار دارد. اگرچه باید گفت که همانند محل تولد یونس امره ، بر سر اینکه مقبره وی در کدام شهر قرار دارد نظرات مختلفی ابراز شده است. بگونه ایکه در شهرهای متعددی چون کارامان، بورسا، کولا، ارزروم، اسپارتا، کیچی بورلو، آکسارای، ساندیکلی، اونیه و سیواس مقابری به نام یونس امره وجود دارد.

همانگونه که گفتیم در بسیاری از شهرهای ترکیه و حتی در فراسوی مرزها، برای یونس امره مقبره های متعددی بنا شده و مردم آن دیار بر این باورند که وی در شهرهای آنها دفن شده است. این موضوع نشان می دهد که یونس امره تا چه اندازه در قلوب و فرهنگ مردم ترک و انسانهایی که با اشعار وی اشنا هستند حضور و ظهور دارد.

یونس امره به مدت 40 سال در نزد تاپدوق امره استاد و حکیم دوران خود تلمذ کرده است. وی از توانایی بالایی برای ترجمه و تفسیر قران کریم و احادیث شریف برخوردار بوده و به زبانی ساده و روان برای مردم تشریح و تبیین می کرده است.

همین امر سبب شده تا یونس امره زبانزد مردم و نسلهای دیروز و امروز شود و به عنوان یک صوفی اعظم هرگز فراموش نشود و بی تردید فراموش نیز نخواهد گردید.

پژوهشگران بر این باورند که یونس امره نیز در نحله صوفیانی چون تاپدوق امره، حاجی بکتاش ولی و حضرت مولانا قرار دارد.

اشعار یونس بیشتر از حالتی هجایی برخوردار است. اشعار وی از سبکی برخوردار است که با عنوان "الهیه" شناخته می شود و در نزد مردم  بسیار محبوب است.

اشعار وی به حدی غنی و قوی است که بسیاری از محققین در کتب متعدد سعی در توضیح و تبیین سروده هایش کرده اند. همین ویژگی سبب شده تا یونس امره به عنوان یک اندیشمند بزرگ تاریخ ادبیات ترک معرفی شود.

مهمترین اثر یونس امره دیوان است. این اثر نیز مانند کتاب دیوان حکمت که نوشته احمد یسوی است کتابی حکیمانه می باشد.  به نظر می رسد که کتاب دیوان بعد از یونس امره نوشته شده و حاوی 12 هزار مصراع می باشد. البته گفته می شود که وی غیر از مصراعات این کتاب نیز دارای اشعار دیگری است.

کتاب دیوان دارای نسخ گوناگو.نی است.

اما مهمترین ویژگی دیگر  یونس امره آن است که وی به عنوان حکیمی کم نظیر، زبان ترکی را بگونه ای بسیار زیبا مورد استفاده قرار داده و در استحکام پایه های ادبی آن سهم بسیار بزرگی را به خود اختصاص داده است.

نوشته گورآی کیرپیک

ترجمه فرزاد صمدلی