Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας το 2023

Η πολιτική εξισορρόπησης της Τουρκίας στον πόλεμο της Ουκρανίας δεν είναι συγκεκριμένη για τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά αποτελεί μέρος ενός πολύ ευρύτερου στρατηγικού και γεωπολιτικού προσανατολισμού που αποσκοπεί πρωτίστως στην επίτευξη της στρατηγικής της αυτονομίας και δεύτερον στη διαφοροποίηση των γεωπολιτικών της πλεονεκτημάτων. Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση θα συνεχιστούν το 2023 στο πλαίσιο της αναζήτησης πρακτικής συνεργασίας και εξισορρόπησης. Σύμφωνα με τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, η Τουρκία θα πρέπει να αναμένεται να διατηρήσει την τρέχουσα πολιτική της ισορροπίας και ουδετερότητας το 2023. Νέοι γύροι διαπραγματεύσεων ενδέχεται να προκύψουν το 2023 και η Τουρκία θα ηγηθεί αυτών των ευκαιριών και θα αναλάβει την πρωτοβουλία.

Μια ανάλυση του καθηγητή Μουράτ Γιεσίλτας, διευθυντή Ερευνών Ασφαλείας στη SETA.

Ο χαρακτήρας «εμπορικού κράτους» των εξωτερικών σχέσεων της Τουρκίας είναι πιθανό να συνεχιστεί και το 2023 επειδή τα οικονομικά της προβλήματα δεν είναι του τύπου που θα ξεπεραστούν βραχυπρόθεσμα. Επιπλέον, οι οικονομικές ανησυχίες θα είναι κεντρικές για όλες σχεδόν τις χώρες εκτός της Τουρκίας, καθώς η παγκόσμια οικονομία συνεχίζει να επηρεάζεται από το βαρύ κόστος της παγκόσμιας επιδημίας και αναμένεται παγκόσμια ύφεση το 2023. Παράλληλα με αυτήν την οικονομική προοπτική, η συνεχιζόμενη διαδικασία εξομάλυνσης/συμφιλίωσης μεταξύ της Τουρκίας και των εταίρων της αναμένεται να συνεχιστεί και ενδεχομένως να εμβαθύνει το 2023, καθώς οι συνθήκες που θα επιτρέψουν την έναρξη της διαδικασίας θα εξακολουθήσουν να ισχύουν το 2023. Η αμυντική βιομηχανία, η οποία είναι μια σχετικά νέα συνιστώσα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, θα συνεχίσει να αυξάνεται το 2023 χωρίς επιβράδυνση, όπως έγινε το 2022. Η Τουρκία έχει κερδίσει δυναμική στην επέκταση των εξαγωγικών αγορών αμυντικών προϊόντων της, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, η οποία έχει ήδη αναφερθεί ως «διπλωματία μη επανδρωμένων αεροσκαφών» ή «αμυντική διπλωματία». Ο πόλεμος στην Ουκρανία μείωσε σημαντικά την ικανότητα της Ρωσίας να εξάγει αμυντικά προϊόντα σε πολλές χώρες και η ικανότητα της Ρωσίας θα μειωθεί περαιτέρω το 2023 καθώς ο πόλεμος θα παραταθεί το επόμενο έτος. Η Τουρκία ετοιμάζεται να καλύψει το κενό που δημιουργεί η Ρωσία, ειδικά στην Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Το 2023, οι προσπάθειες της Τουρκίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας θα συνεχιστούν τόσο εντός όσο και εκτός Τουρκίας. Το 2022, οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις της Τουρκίας έχουν βαθύνει, ειδικά στο Βόρειο Ιράκ αλλά οι επιχειρησιακοί και στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας δεν έχουν ακόμη επιτευχθεί πλήρως. Είναι πιθανό η Τουρκία να προσπαθήσει να ολοκληρώσει τις συνεχιζόμενες αντιτρομοκρατικές της επιχειρήσεις στο βόρειο Ιράκ καθώς και να συνεχίσει τις ευαίσθητες επιχειρήσεις της εναντίον καθορισμένων δήθεν ηγετών και μελών της YPG στη βόρεια Συρία. Καθώς η απειλή της YPG εξακολουθεί να είναι κινητική για την Τουρκία, όπως αποδείχθηκε από τον βομβαρδισμό στην Ιστάνμπουλ, η διασυνοριακή στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας εναντίον περιοχών που ελέγχονται από την YPG στη βόρεια Συρία φαίνεται πιθανή το 2023. Το πιο σημαντικό θέμα στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ το 2023 θα είναι οι εξαγωγές στην Τουρκία των νέων κιτ πολεμικών αεροσκαφών F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού, τις οποίες μπλόκαρε ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Μπομπ Μενέντεζ. Η διασυνοριακή στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας κατά της YPG στα βόρεια της Συρίας αυξάνει επίσης τον κίνδυνο να επικρατήσει ένταση στις διμερείς σχέσεις. Ανάλογα με την προτιμώμενη πορεία δράσης του Μπάιντεν πριν από τις προεδρικές εκλογές το 2023 στην Τουρκία, μπορεί επίσης να υπάρξει ένταση μεταξύ των δύο χωρών εάν ο Μπάιντεν υιοθετήσει μια ανοιχτά στάση κατά του Ερντογάν, όπως έκανε στις εκλογές στις ΗΠΑ.

Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα κλιμάκωσης και στις σχέσεις Τουρκίας-Ελλάδας στις θαλάσσιες περιοχές στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η διεκδίκηση της θαλάσσιας ζώνης από την Ελλάδα με βάση τους ισχυρισμούς ότι ανήκει στην Κρήτη και η σύγκρουση μεταξύ διμερώς οριοθετημένων αποκλειστικών οικονομικών ζωνών Τουρκίας-Λιβύης μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας το 2023 διότι η Ελλάδα έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες με μεγάλες ενεργειακές εταιρείες για εξερεύνηση στην περιοχή για υδρογονάνθρακες. Με τις εκλογές στην Ελλάδα και την Τουρκία που θα διεξαχθούν στα μέσα του 2023, οι διπλωματικοί και γεωπολιτικοί ελιγμοί για την αποκλιμάκωση της έντασης και παρέμβαση τρίτων θα είναι περιορισμένοι. Επιπλέον, η διμερής ένταση Τουρκίας-Ελλάδας έχει γίνει επίσης δυναμική στις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ. Είναι εμφανές το ενδεχόμενο οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ να επηρεαστούν και από τις εντάσεις που θα επικρατήσουν στις σχέσεις Τουρκίας-Ελλάδας το 2023.

Αναμένεται να αυξηθεί η στρατηγική στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν το 2023. Η Τουρκία θα συνεχίσει να υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν στην ανάπτυξη και σταθεροποίηση της πρόσφατα απελευθερωμένης περιοχής του Καραμπάχ και στη συνέχιση της στρατιωτικής συνεργασίας. Η Τουρκία θα εντείνει επίσης τις προσπάθειές της για να αποτρέψει περαιτέρω στρατιωτικές εντάσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας. Η τροχιά των σχέσεων της Τουρκίας με το Αζερμπαϊτζάν το 2023 θα έχει επίσης ευρύτερες ενεργειακές γεωπολιτικές επιπτώσεις. Είτε πραγματοποιηθεί είτε όχι η πρόταση του Πούτιν να γίνει η Τουρκία ενεργειακός κόμβος, είναι πιθανό ο τρέχων ενεργειακός διάδρομος που εκτείνεται από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας να αυξηθεί με μια πιθανή αγορά από το Τουρκμενιστάν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα συνεχιστεί το 2023 και θα διατηρήσει την κεντρική του θέση στην ατζέντα της Τουρκίας. Χρησιμοποιώντας την επιρροή της τόσο στο Κίεβο όσο και στη Μόσχα, η Τουρκία θα συνεχίσει τις προσπάθειές της για την ανανέωση της Συμφωνίας Σιτηρών σε περιόδους. Η Τουρκία θα προσπαθήσει επίσης να εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία για την επανέναρξη των ειρηνευτικών συνομιλιών και την αποκλιμάκωση μεταξύ των μερών καθ' όλη τη διάρκεια του 2023. Η κυρίαρχη ατζέντα της Μέσης Ανατολής το 2023 θα είναι οι συνεχιζόμενες προσπάθειες ομαλοποίησης/συμφιλίωσης μεταξύ πολλών χωρών. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη συνέχιση των προσπαθειών εξομάλυνσης/συμφιλίωσης στην περιοχή θα είναι η νέα ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία περιλαμβάνει τους πιο ακροδεξιούς. Μια σοβαρή κλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Γάζα μπορεί να δοκιμάσει τόσο τις «Συμφωνίες του Αβραάμ» όσο και τα ίχνη Τουρκίας-Ισραήλ της διαδικασίας ομαλοποίησης/συμφιλίωσης.