Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (46-2020)

Ο Οκτώβριος άφησε πολύ σκληρό αποτύπωμα σε Ελλάδα και Τουρκία. Στον απόηχο του καταστροφικού σεισμού στην περιοχή της Σμύρνης και της Σάμου που στοίχισε ανθρώπινες ζωές και στις δύο πλευρές, αλλά και της πανδημίας του κορονοϊού που μετράει καθημερινά θύματα, η Ελλάδα βρίσκεται για δεύτερη φορά σε γενικό lockdown ενόψει του κινδύνου το δημόσιο σύστημα υγείας να μην μπορέσει να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες.

Σε θρησκευτικό-κοινωνικό επίπεδο, η είδηση που ξεχώρισε αφορά το Ισλαμικό Τέμενος της Αθήνας. Το πρώτο τζαμί άνοιξε επίσημα τις πύλες του στις 2 Νοεμβρίου και η Αθήνα έπαψε να είναι η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα χωρίς ισλαμικό τέμενος. Πέρασαν 16 χρόνια από την ψήφιση του νόμου για την κατασκευή του, ωστόσο το άνοιγμα και η λειτουργία του είναι αναμφισβήτητα μία σημαντική κατάκτηση στον τομέα της θρησκευτικής ελευθερίας.

Είναι πολλές οι λεπτομέρειες στις οποίες μπορεί να εστιάσει κανείς στη συζήτηση για το τέμενος. Σε δηλώσεις του ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γιώργος Καλαντζής, στην Καθημερινή ανέφερε «Η Ελλάδα στέλνει ένα σαφές μήνυμα εντός και εκτός χώρας. Είναι ένα μήνυμα δημοκρατίας, θρησκευτικής ελευθερίας και σεβασμού».

Σε ότι αφορά τώρα την κατάσταση των τεμενών στην Θράκη, η πιο πρόσφατη είδηση αφορά μία απόφαση του Ιουλίου για χορήγηση άδειας ανέγερσης τεμένους στον οικισμό Ζουμπούλι στην Ξάνθη. Η άδεια σε πρώτο στάδιο αφορά την κατασκευή, ενώ πρέπει να ακολουθήσει δεύτερη άδεια ίδρυσης και λειτουργίας από την Γενική Γραμματεία του αρμόδιου Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.    

Στη Θράκη λειτουργούν περισσότερα από 260 τζαμιά. Οι υποθέσεις που ανακύπτουν δεν απασχολούν συχνά τα μέσα, με την έννοια ότι δεν υπάρχουν εντάσεις σε αυτόν τον χώρο, τέτοιες που να λάβουνε έκταση και ευρεία διάσταση. Υπ’ αυτήν την έννοια, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η πολιτεία τα έχει πάει καλά με τη διαχείριση αυτού του θέματος.

Παρόλα αυτά, τα μέλη της κοινότητας που εμπλέκονται με την λειτουργία, την επισκευή και την συντήρηση των τεμενών συναντούν δυσκολίες στην διεκπεραίωση εργασιών που αφορούν το κομμάτι της επισκευής, της κατασκευής μιναρέδων ή προσθηκών τμημάτων σε ήδη υπάρχοντα τεμένη. Οι δυσκολίες μπορεί να σχετίζονται με γραφειοκρατικές διαδικασίες, ή ακόμα και με καταγγελίες.

Στο παρελθόν, οι όποιες πολεοδομικές εργασίες ερχόταν αντιμέτωπες με το «τέρας της πολεοδομίας» που έθετε πολλές φορές ανυπέρβλητες δυσκολίες με τις ευλογίες φυσικά άτυπα του Υπουργείου Εξωτερικών και των κατά τόπους Γραφείων Πολιτικών Υποθέσεων, τα οποία εκείνα τα χρόνια τιτλοφορούνταν ως Γραφεία Πολιτιστικών Υποθέσεων.

Για την ιστορία, μέχρι το 2006 βρισκόταν σε ισχύ η μεταξική νομοθετική ρύθμιση 1369/1938. Σύμφωνα με το άρθρο 41, για την ανέγερση ναού οποιουδήποτε δόγματος απαιτούνταν η άδεια του οικείου Μητροπολίτη. Από το 1938 μέχρι το 2006 λοιπόν, η Μειονότητα στις συναλλαγές της για τα τεμένη είχε να κάνει με τον Μητροπολίτη, με τον θρησκευτικό ηγέτη ενός άλλου δόγματος σε μία περιοχή όπου ήταν κυρίαρχες οι προκαταλήψεις και στεγανά που ήθελαν το ύψος του μιναρέ να ανταγωνίζεται διαχρονικά το ύψος του καμπαναριού της εκκλησίας.

Αυτό διαμόρφωνε ένα ιδιότυπο καθεστώς και ίσως πρωτότυπο σε παγκόσμια κλίμακα όπου ένα μέλος της Μειονότητας και συγχρόνως μέλος βακουφικής επιτροπής εμπλέκονταν στις συναλλαγές του βάσει νόμου με την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία με την οποία δεν είχε καμία σχέση εκ των πραγμάτων. Κι αν αυτό φάνταζε στα μάτια πολλών ως η ορθή τάξη πραγμάτων, σκεφτείτε τις αντιδράσεις αν η έγκριση για οτιδήποτε συνέβαινε στο χώρο των εκκλησιών της Θράκης έπρεπε να λάβει τη σύμφωνη γνώμη του οικείου Μουφτή.

Υπήρξαν και περιπτώσεις που έφτασαν στις δικαστικές αίθουσες. 18 κάτοικοι από το χωριό Κιμμέρια της Ξάνθης, συμπεριλαμβανομένου και του ιμάμη του χωριού, καταδικάστηκαν τον Ιούνιο του 1997 σε ποινές φυλάκισης από δύο μήνες έως είκοσι ημέρες επειδή συμμετείχαν σε εργασίες επέκτασης του τεμένους του χωριού. Η υπόθεση έγινε ευρέως γνωστή μέσω ερωτήσεων στη Βουλή, διαμαρτυριών των κατοίκων λόγω του ότι είχε ανακληθεί η άδεια βάσει της οποίας θα γινόταν επέκταση του τζαμιού και η ανέγερση μιναρέ. Προηγήθηκε η σύλληψη όσων συμμετείχαν στις εργασίες επέκτασης.

Τα τελευταία χρόνια τα περισσότερα προβλήματα ανακύπτουν στην απλούστευση διαδικασιών για τις απαραίτητες οικοδομικές άδειες με έμφαση στις άδειες ανέγερσης μιναρέδων. Δύο νομοθετικές πρωτοβουλίες θεσπίστηκαν για την απλούστευση των πολεοδομικών διαδικασιών για την επισκευή και κατασκευή τεμένους σε βακουφικό ακίνητο στη Θράκη, ο πρώτος το 2012 και ο δεύτερος το 2013 που αφορούσε περιοχές εντός νομίμως υφισταμένων οικισμών, αλλά χωρίς ρυμοτομικό σχέδιο. Το πρόβλημα άγγιζε ένα μεγάλο μέρος τεμενών που βρισκόταν κυρίως σε περιοχές όπως ο ορεινός όγκος όπου έλειπαν οι τίτλοι ιδιοκτησίας, ένα πρόβλημα που άγγιζε και τα τζαμιά λόγω της μακρόχρονης παρουσίας τους στην περιοχή.

Δεν λείπουν και οι καταγγελίες ιδιωτών σε ζητήματα τζαμιών. Τέτοια για παράδειγμα είναι η καταγγελία ιδιώτη για το τζαμί στο ορεινό χωριό Νυμφαία της Ροδόπης, έναν οικισμό 30 κατοίκων στο σύνολό τους υπερήλικοι, οι οποίοι τον Απρίλιο του 2019 απέσπασαν οικοδομική άδεια για υπερύψωση-αντικατάσταση στέγης και επισκευές στο τέμενος. Η άδεια ανακλήθηκε μετά από καταγγελία τον Μάρτιο του 2020.

Πολλά από τα τζαμιά στη Θράκη έχουν ιστορία που μετράει ακόμα και αιώνες σε βάθος χρόνου. Πολλά από αυτά έχουν ξεπεράσει σε φήμη τα σύνορα της περιοχής. Είναι μνημεία ύψιστης θρησκευτικής, αρχιτεκτονικής, πολιτιστικής και ιστορικής αξίας και ως τέτοια, είναι χρέος της πολιτείας και όλων όσων εμπλέκονται να τα διαφυλάξουν, να προστατεύσουν μία παράδοση μοναδική και να την μεταφέρουν αναλλοίωτη στις επόμενες γενιές.