Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (05-2020)

            Σε ρεπορτάζ του TRT World τον Νοέμβριο του 2019, ο εκλεγμένος Μουφτής Ξάνθης, Αχμέτ Μετέ, ανέφερε ότι στην Ξάνθη «Υπάρχουν τρεις Μουφτήδες. Ένας εξ αυτών είναι ο εκλεγμένος Μουφτής που είμαι εγώ, ο δεύτερος είναι ο Μουφτής που διορίστηκε από το κράτος τον οποίο κανένας δεν αναγνωρίζει ή παραδέχεται, και μετά υπάρχει επίσης ένας Μουφτής που διορίστηκε και αργότερα απολύθηκε από την ελληνική κυβέρνηση. Επί του παρόντος οδήγησε το κράτος στα δικαστήρια και πιθανόν να επιστρέψει με απόφαση του δικαστηρίου». 

            Σε πολλούς η συγκεκριμένη δήλωση ακούγεται κάπως παράξενη, σε άλλους ίσως προκαλέσει γέλιο. Περιγράφει το τραγελαφικό της όλης κατάστασης. Η διττή φύση του θεσμού του Μουφτή και η διττή φύση πολλών μειονοτικών θεσμών πολλές φορές εξυπηρετούν εθνικές πολιτικές που η Μειονότητα θεωρεί ότι αντιβαίνουν με τα δικαιώματά της.

Μετά από όλα όσα έλαβαν χώρα στα Μουφτειακά και σχολιάσαμε στις δύο προηγούμενες εκπομπές τίθεται το ερώτημα αν και κατά πόσο η πολιτεία σκοπεύει να συνεχίσει τις πολιτικές παρεμβάσεις ή απλά αρκέστηκε σε αυτές που προφανώς σχεδίαζε επί χρόνια και υλοποίησε το 2018, δηλαδή την κατάργηση της υποχρεωτικής εφαρμογής της Σαρίας, την θέσπιση ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης των διορισμένων Μουφτήδων, την τοποθέτηση νέων τοποτηρητών Μουφτήδων.

            Σε αυτό μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε και εικασίες.

            Σε ότι αφορά τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας του 2019 με τις οποίες το δικαστήριο απέρριψε ομόφωνα τις αιτήσεις ακυρώσεως που είχαν καταθέσει οι δυο διορισμένοι Μουφτήδες Ξάνθης και Κομοτηνής, θα είχε ενδιαφέρον να δούμε αν θα υπάρξει συνέχεια.

            Η στιγμή ήταν κάπως περίεργη διότι συνέπεσε με τον θάνατο του πρώην διορισμένου Μουφτή Κομοτηνής, Μέτσο Τζεμαλή. Παρόλα αυτά, ο έτερος πρώην διορισμένος Μουφτής Ξάνθης, Μεχμέτ Εμίν Σινίκογλου, δεν γνωρίζουμε αν θα δώσει συνέχεια σε αυτήν την ιστορία και ζητήσει την γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

            Τα ελληνικά δικαστήρια τοποθετήθηκαν σε θέματα θρησκευτικής ελευθερίας, επικαλούμενα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση. Σε αυτήν την συζήτηση θα ήταν χρήσιμη μία τοποθέτηση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στα ίδια ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας που έθεσαν οι δύο διορισμένοι Μουφτήδες με τις αιτήσεις ακυρώσεως της απόφασης του Υπουργού Παιδείας που τους έπαυσε από τα καθήκοντά τους.

            Ένα δεύτερο πολύ σημαντικό στοιχείο είναι το ζήτημα ανάδειξης του ανώτερου θρησκευτικού λειτουργού. Πολλοί είναι αυτοί που έσπευσαν στις αναλύσεις και το σχολιασμό των δύο αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας να εξάγουν το συμπέρασμα ότι με τις αποφάσεις κλείνει οποιαδήποτε συζήτηση για εκλογή Μουφτή.

            Το δικαστήριο ωστόσο δεν κλήθηκε να αποφασίσει για τον τρόπο ανάδειξης του ανώτερου θρησκευτικού λειτουργού της Μειονότητας. Παρόλα αυτά, η επίκληση της διττής φύσης του θεσμού, δηλαδή οι θρησκευτικές και δικαστικές αρμοδιότητες, αιτιολόγησαν σύμφωνα με το σκεπτικό του Συμβουλίου της Επικρατείας την θέσπιση ορίου ηλικίας για την συνταξιοδότηση των Μουφτήδων. Βάσει της ίδιας λογικής, δεν διαπιστώθηκε παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας διότι ο νόμος διασφάλισε ουσιαστικά το δημόσιο συμφέρον.

            Σε πολλές αναλύσεις που συνόδευσαν την είδηση δημοσίευσης των αποφάσεων διαβάσαμε ότι η επίκληση στις δικαστικές αρμοδιότητες του Μουφτή συνεπάγεται τον αποκλεισμό πιθανής εκλογής του ανώτερου θρησκευτικού λειτουργού. Κάτι τέτοιο δεν προκύπτει από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας κι αυτό διότι το δικαστήριο δεν άγγιξε το ζήτημα πιθανής εκλογής του Μουφτή διότι δεν κλήθηκε να αποφασίσει για αυτό στις συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Σε πολιτικό επίπεδο τίθεται εύλογα το ερώτημα τι εξυπηρετούσε το 2018 η αντικατάσταση των μέχρι πρότινος διορισμένων Μουφτήδων, αν όχι το να αλλάξει ο τρόπος ανάδειξης των ανώτερων θρησκευτικών λειτουργών της Μειονότητας. Μέχρι στιγμής δεν διαφάνηκε κάποια πολιτική βούληση για αλλαγή, αλλά και πάλι η πολιτεία κρατάει καλά κλεισμένα τα χαρτιά της και τους σχεδιασμούς της σε αυτόν τον τομέα, αν όντως υπάρχουν περαιτέρω σχεδιασμοί.  

Η διττή φύση θεσμών όπως ο Μουφτής είναι πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολο να αποφευχθεί σε περιπτώσεις κοινοτήτων όπως η Μειονότητα της Θράκης. Κι αυτό γιατί από τη φύση της μία Μειονότητα έχει ζητήματα που απασχολούν τον κάθε πολίτη του κράτους στο οποίο ζει, έχει όμως και την ιδιαίτερη μειονοτική της ταυτότητα. Σίγουρα όμως αυτός ο διττός χαρακτήρας πρέπει να προσλαμβάνεται και να αποδεικνύεται στην πράξη ότι αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα για τη χορήγηση περισσότερων ελευθεριών, για την κατοχύρωση περισσότερων δικαιωμάτων. Δυστυχώς μέχρι σήμερα, πολλές φορές αξιοποιούνταν για να υλοποιήσει εθνικές πολιτικές, πολλές εκ των οποίων έρχονται σε αντίθεση με τις διεκδικήσεις της ίδιας της κοινότητας.

Ο Μουφτής λοιπόν για την ελληνική πολιτεία δεν μπορεί να εκλεγεί διότι διατηρεί δικαστικές αρμοδιότητες και οι δικαστές δεν είναι δυνατόν να εκλέγονται προκειμένου να αποφευχθούν οι πελατειακές σχέσεις μεταξύ του θρησκευτικού ηγέτη και του εκλεκτορικού σώματος. Η Μειονότητα διεκδικεί διαχρονικά την ανάδειξη Μουφτή μέσω εκλογών. Δεν υπήρξε ποτέ ουσιαστικός διάλογος μεταξύ των δύο πλευρών για αυτό το τόσο σημαντικό για την κοινότητα θέμα.

Σε κάθε περίπτωση οι πολιτικές που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται πρέπει να προσεγγίζουν τον διττό χαρακτήρα των μειονοτικών θεσμών ως συγκριτικό πλεονέκτημα και όχι ως αποτρεπτικό παράγοντα για τη χορήγηση ελευθεριών και δικαιωμάτων.