Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (43-2019)

            Το τέμενος Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο είναι ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτισμικής και θρησκευτικής κληρονομιάς. Αποτελεί το πρώτο μουσουλμανικό θρησκευτικό τέμενος στην Ευρώπη και χρονολογείται από το 1420.

            Η 22^α Μαρτίου 2017 είναι μία μελανή σελίδα στην ιστορία του τεμένους. Τα ξημερώματα εκείνης της ημέρας ξέσπασε μεγάλη πυρκαγιά που προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στην ολοσχερή καταστροφή της ξύλινης στέγης η οποία αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα ξύλινα μνημεία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Υπήρξε μεγάλη κινητοποίηση της πυροσβεστικής, χωρίς να αποτρέψει το μοιραίο. Η τραγική ειρωνεία στην ιστορία είναι ότι η καταστροφή έλαβε χώρα το διάστημα που ήταν σε εξέλιξη εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης του τεμένους. Το πόρισμα της Πυροσβεστικής απέδιδε την φωτιά σε αμέλεια των συνεργείων που είχαν αναλάβει τις εργασίες. Η υπόθεση ακολούθησε την δικαστική οδό. Σήμερα, 2 ½ χρόνια μετά, δεν έχει ολοκληρωθεί η διοικητική και δικαστική διερεύνηση που προκάλεσε την πυρκαγιά της 22^ας Μαρτίου 2017.

            Τόσο μεγάλη είναι η σπουδαιότητα του τεμένους που η είδηση για την καταστροφή του διαδόθηκε ταχύτατα σε όλα τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία. Το μνημείο αποτελούσε πόλο έλξης τουριστών στην περιοχή. Η παρουσία του ωστόσο στο χώρο προσέδιδε ένα ιδιαίτερο κύρος μιας παλιάς εποχής και η διατήρησή του ανά τους αιώνες κατέστησε το τέμενος Βαγιαζήτ σύμβολο φιλίας και ειρήνης. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό που βρίσκεται σε μία περιοχή όπου κατοικεί και η Μειονότητα.

            Είναι αδύνατον να αποτιμηθεί η καταστροφή αποκλειστικά με οικονομικούς όρους. Η 22^α Μαρτίου 2017 έχει σημαδέψει την περιοχή, και έκανε όχι μόνο την Θράκη, αλλά και ολόκληρη την χώρα πιο φτωχή πολιτισμικά.

            Οι τοπικές αρχές από την επόμενη ημέρα κινητοποιήθηκαν προκειμένου να αποδοθούν ευθύνες και να ενεργήσουν τα δέοντα για την αποκατάσταση και αναστήλωση του μνημείου. Τίθεται εύλογα το ερώτημα σε τι στάδιο βρίσκονται σήμερα οι εργασίες αποκατάστασης.

            Η πιο επίσημη ενημέρωση φέρει την υπογραφή της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνας Μενδώνη, σε ερώτηση που κατέθεσε ο βουλευτής Ροδόπης, Ιλχάν Αχμέτ. Τα ερωτήματα που έθεσε ο βουλευτής στην Υπουργό αφορούν το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης των εργασιών αποκατάστασης, την επιβλέπουσα αρχή που συντονίζει τις εργασίες, τα χρηματοδοτικά εργαλεία, την τεχνική μέθοδο αποκατάστασης που έχει επιλεγεί ώστε να παραμείνει κατά το δυνατόν αναλλοίωτη η πρωτότυπη αρχιτεκτονική του μορφή και ιδιαίτερα η μνημειώδης πυραμιδοειδής ξύλινη στέγη, τα μέτρα που έλαβε το Υπουργείο για να χυθεί άπλετο φως στις συνθήκες καταστροφής και να υπάρξει απόδοση ευθυνών.

            Ρώτησε ακόμα ο Ιλχάν Αχμέτ για το χρονοδιάγραμμα ώστε να καταστεί επισκέψιμο το τέμενος και η πόλη του Διδυμοτείχου να συνεχίσει να αποτελεί σημείο αναφοράς, επισκεψιμότητας και τουριστικού ενδιαφέροντος από όλο τον κόσμο προς όφελος των κατοίκων του, της μεγάλης ιστορικής του κληρονομιάς και της οικονομίας του.  

            Η Υπουργός στην απάντησή της ενημέρωσε ότι μετά την έγκριση σχετικής μελέτης το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης 2014-2020 με τίτλο «Αποκατάσταση τεμένους Βαγιαζήτ Διδυμοτείχου – Φάση Β». Το έργο θα στοιχίσει 3.428.876€ και θα διαρκέσει συνολικά 63 μήνες. Η προβλεπόμενη ημερομηνία λήξης των εργασιών όπως το υπολόγισε το Υπουργείο θα είναι η 29^η Δεκεμβρίου 2023.

            Για το έργο θα δαπανηθούν και εθνικοί πόροι από το σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων λόγω της πολυπλοκότητας και του ιδιαίτερου χαρακτήρα του.

            Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Έβρου είναι η επιβλέπουσα αρχή που συντονίζει τις εργασίες αποκατάστασης. Για τις μελέτες και το σύνολο του έργου έχουν εμπλακεί όλοι οι τοπικοί, αλλά και εθνικοί φορείς. Σημαντική είναι και η συμβολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην εκπόνηση ερευνητικού προγράμματος με αντικείμενο την τεκμηρίωση του φορέα και της μορφής της τετράρριχτης δρύινης στέγης του τεμένους, τη διατύπωση πρότασης ανακατασκευής της, καθώς και τη διερεύνηση της φέρουσας ικανότητας της τοιχοποιίας και πρότασης αποκατάστασής της.

            Για όλα αυτά τα στάδια και τη διαδικασία εκτέλεσης των εργασιών, θα λειτουργήσει ιστοσελίδα με πληροφοριακό υλικό στο πλαίσιο της δημοσιοποίησης του υλοποιούμενου έργου.

Οι καταστροφές που συμβαίνουν σε μνημεία παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς όπως είναι άλλωστε και το τέμενος Βαγιαζήτ, αποτελούν πλήγμα για την ιστορία όχι μόνο του τόπου που τα φιλοξενεί, αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η τεράστια αξία, οι συμβολισμοί, η πορεία τους στο χρόνο τα έχει καταστήσει σύμβολα πανανθρώπινων αξιών.

            Το τέμενος Βαγιαζήτ από το 1402 μέχρι το 2017, επί 615 χρόνια αποτελούσε σημείο αναφοράς για το Διδυμότειχο, ένα μνημείο τεράστιας αξίας που άλλαξε μεν χρήση με το πέρασμα των αιώνων, παρέμεινε ωστόσο πάντα πόλος έλξης προσκυνητών, περιηγητών, τουριστών, μελετητών και άλλων. Ιδιαίτερη μνεία έχει γίνει για το τέμενος στην παγκόσμια πολιτισμική, θρησκευτική, ισλαμική βιβλιογραφία. Ο Εβλιγιά Τσελεμπί το 1666 το χαρακτήρισε ulu, δηλαδή μεγαλοπρεπή υπόστυλη αίθουσα. Με την ολοκλήρωση των εργασιών αναμένεται να διατηρήσει το κύρος και την μεγαλοπρέπεια που το έχει καταστήσει σημείο αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο.