Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης(36-2019)

Κάθε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από την πλευρά της Μειονότητας έχει την δική της ειδική βαρύτητα. Όλες όμως αγγίζουν μεγάλα μειονοτικά θέματα.   

Οι αποφάσεις τους Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έχουν τον ρόλο της γνωμοδότησης και δεν έχουν εφαρμοστική ισχύ με την έννοια της υποχρέωσης και δέσμευσης κάθε κράτους μέλους να τις υιοθετήσει και να τις εφαρμόσει εφόσον διαπιστωθεί παραβίαση. Παρόλα αυτά είναι σίγουρο ότι κανένα κράτος μέλος δεν επιθυμεί να βλέπει τις καταδίκες του να αυξάνονται, πόσω δε μάλλον όταν αυτές αφορούν παραβιάσεις για μειονότητες που διαβιούν στο εσωτερικό του.  

Μπορεί η Μειονότητα να ξεκίνησε σχετικά γρήγορα να υποβάλλει προσφυγές στο Δικαστήριο του Στρασβούργου, αλλά οι εξελίξεις στα μειονοτικά σε ότι αφορά το εσωτερικό της Ελλάδας κινούνταν ανέκαθεν με αργούς ρυθμούς. Η υπόθεση που έφερε σε χρόνο ρεκόρ τα πάνω κάτω δεν ήταν άλλη από την πιο πρόσφατη χρονικά, την υπόθεση Μολλά Σαλή κατά Ελλάδας, αυτήν δηλαδή που άλλαξε τα μέχρι σήμερα δεδομένα στο χώρο της Σαρίας και εν συνεχεία, των Μουφτειών. Σε αυτήν κρίθηκε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 1 του πρωτοκόλλου αρ. 1 (προστασία της περιουσίας). 

Είναι η πρώτη φορά που εισηγείται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το ζήτημα της υποχρεωτικής εφαρμογής της Σαρίας για κληρονομικές διαφορές μελών της Μειονότητας. Η υπόθεση οδήγησε σε καταδίκη της Ελλάδας για την υποχρεωτικότητα εφαρμογής της Σαρίας παρόλο που η χώρα συμμορφώθηκε με σχετικό νόμο (4511/2018) που ψήφισε το 2018.  

Ήταν Νοέμβριος του 2017 όταν ο τότε Πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, επισκέφθηκε την Κομοτηνή. Από το βήμα του 6ου Περιφερειακού Συνεδρίου ο τότε Πρωθυπουργός ανακοίνωσε πέντε (5) επικείμενες αλλαγές στη Σαρία. Ανάμεσα σε αυτές ήταν η κατάργηση της υποχρεωτικής εφαρμογής της. Ανέφερε χαρακτηριστικά ο Αλέξης Τσίπρας «Μετατρέπουμε τα δεσμά σε δικαίωμα. Ένα δικαίωμα, ένα προνόμιο, που βασίζεται στο σεβασμό μας προς την ιδιαίτερη θρησκευτική και πολιτιστική ταυτότητα της μουσουλμανικής μειονότητας».  

Αμέσως μετά την τοποθέτηση του Πρωθυπουργού πολλοί ήταν αυτοί που δεν άργησαν να συνδέσουν τις εξαγγελίες με την υπόθεση Μολλά Σαλή, παρόλο που κάτι τέτοιο δεν ειπώθηκε επίσημα. Aργότερα, όταν δημοσιεύτηκε η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, μια ανακοίνωση του Υπουργείου Δικαιοσύνης συνέδεε τις δύο υποθέσεις.  

Στην ανακοίνωση εκείνη του Δεκεμβρίου 2018 διαβάζουμε «To Δικαστήριο συγχαίρει την Ελληνική Κυβέρνηση για την ψήφιση του ν. 4511/2018 που δίνει τη δυνατότητα στα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας να επιλέξουν μεταξύ της εφαρμογής του Αστικού Κώδικα και της Σαρίας και σημειώνει ρητά ότι ο νέος νόμος δεν καταλαμβάνει την συγκεκριμένη υπόθεση, αφού αυτή κρίθηκε από τα εθνικά δικαστήρια σύμφωνα με το προϊσχύον νομοθετικό πλαίσιο (παρ. 160 της απόφασης)».  

Οι εξελίξεις στη Σαρία συνδέθηκαν εκ των πραγμάτων με τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Δεν ήταν άλλωστε απίθανο το σενάριο μιας νέας καταδίκης ή και ακόμα σωρείας καταδικών, αφού η υπόθεση Μολλά Σαλή ήταν η πρώτη υπόθεση που έφτασε στο Στρασβούργο με ανάλογο αντικείμενο.  

Στην περίπτωση αυτή βέβαια ανοίγει μία μεγάλη συζήτηση η οποία έχει να κάνει με τη σύνδεση ευρωπαϊκού, εθνικού και τοπικού επιπέδου. Το ελληνικό κράτος, υπό την καταδίκη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, προέβη σε ριζικές αλλαγές στη Σαρία. Οι αλλαγές αυτές ωστόσο όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, έγιναν χωρίς να προηγηθεί ουσιαστικός διάλογος με τους μειονοτικούς φορείς. Για αυτό και η Μειονότητα κράτησε στάση αναμονής μέχρι να ξεδιπλωθεί το κουβάρι των πολιτικών πρωτοβουλιών. Τότε εξέφρασε ανοιχτά την αντίδρασή της σε καίρια για την κοινότητα ζητήματα.  

Παρόλο που υπήρχε μία συζήτηση κυρίως στους νομικούς κύκλους ότι η υπόθεση Μολλά Σαλή ενδεχομένως να προκαλέσει πολιτικές εξελίξεις στο χώρο της Σαρίας και κατ’ επέκταση και των Μουφτειών, κανείς δεν γνώριζε ότι η ατζέντα του Πρωθυπουργού τον Νοέμβριο του 2017 περιελάμβανε τόσο ριζικές αλλαγές ως προς την μέχρι τότε εφαρμογή του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου. 

Έκτοτε μεσολάβησε ένα σχετικά μεγάλο διάστημα και υπήρξαν πολλές εξελίξεις στα Μουφτειακά. Μόλις τον Ιούνιο που μας πέρασε δημοσιεύτηκε το Προεδρικό Διάταγμα με τίτλο «Δικονομικοί κανόνες επί υποθέσεων δικαιοδοσίας Μουφτήδων Θράκης – Σύσταση, οργάνωση και λειτουργία Διεύθυνσης Υποθέσεων Δικαιοδοσίας Μουφτή στις Μουφτείες της Θράκης». H έκδοση του διατάγματος συμπλήρωσε ουσιαστικά τις νομοθετικές ενέργειες που απαιτούνταν για να καταστεί προαιρετική η εφαρμογή του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου.  

Υπάρχουν πολλές υποθέσεις που δικαιώθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά σε εθνικό δεν υπήρξε καμία εξέλιξη ή βελτίωση και αυτό δεν αφορά μόνο τις μειονοτικές υποθέσεις. Στους νομικούς κύκλους ωστόσο αποτελεί κοινό μυστικό ότι προϋπήρχε η διάθεση της πολιτείας για κατάργηση της υποχρεωτικότητας της Σαρίας ώστε να ανοίξει η συζήτηση για μία πιθανή μελλοντική εκλογή του Μουφτή. Η πολιτεία ανέκαθεν συνέδεε αυτά τα δύο ζητήματα με το σκεπτικό ότι οι δικαστικές αρμοδιότητες του Μουφτή αποτελούν τροχοπέδη για την εκλογή του. Η υπόθεση της Μολλά Σαλή έδωσε ένα πάτημα στην πολιτεία να επισπεύσει τις αλλαγές. Ήταν αλλαγές ωστόσο οι οποίες αιφνιδίασαν την Μειονότητα και προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις.  

Όπως και να έχει, η προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ευρωπαίου πολίτη και είναι ένα εργαλείο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν όλοι οι πολίτες που αισθάνονται αδικημένοι από το εγχώριο δικαστικό σύστημα. Η Μειονότητα έχει παράδοση προσφυγών στο Δικαστήριο του Στρασβούργου για ζητήματα που παραμένουν ακόμα και σήμερα ψηλά στην μειονοτική ατζέντα. Η σύγκλιση των ευρωπαϊκών γνωμοδοτήσεων με τις θέσεις της πολιτείας και τα αιτήματα της Μειονότητας είναι ένα μεγάλο στοίχημα που ακόμα όπως όλα δείχνουν, δεν φαίνεται να έχει κερδηθεί.