Ευρωπαϊκή προοπτική (2015-24)

Είμαστε πάλι μαζί με την ευρωπαϊκή προοπτική. Πριν από είκοσι χρόνια δηλαδή μετά από την ολοκλήρωση της Τελωνειακής Ένωσης ενισχύθηκε ο εμπορικός δεσμός μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης και σημειώθηκε μια σημαντική πρόοδος στο δρόμο για την πλήρη ένταξη. Ωστόσο, οι νέες εμπορικές πρωτοβουλίες της ΕΕ τα τελευταία χρόνια κατέφεραν να φέρουν την Τουρκία σε μειονεκτική θέση. Επιπλέον, επιβραδύνθηκαν τα μέτρα που ελήφθησαν για την πλήρη ένταξη. Η Τουρκία και η ΕΕ συμφώνησαν για την ανανέωση της Τελωνειακής Ένωσης προκειμένου να βελτιωθεί η αρνητική εικόνα αυτή που προκλήθηκε και η οποία επηρέασε την Τουρκία. Στη σημερινή μας εκπομπή θα αναλύσουμε τις αιτίες της ανανέωσης και τις επιπτώσεις της στο μέλλον της Τουρκίας και της ΕΕ.

Η Τελωνειακή Ένωση η οποία ολοκληρώθηκε το 1995, θεωρήθηκε εκείνη την περίοδο ως μια από τις σημαντικότερες συμφωνίες που υπέγραψε η ΕΕ με μια χώρα που δεν είναι μέλος της Ένωσης. Αλλά μετά από τις συμφωνίες που υπέγραψε η ΕΕ για να αναπτύξει νέες εμπορικές σχέσεις με τις τρίτες χώρες, το περιεχόμενο και η εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης άρχισε να αποδυναμώνει την ανταγωνιστικότητα της Τουρκίας. Ο σημαντικότερος λόγος για την αύξηση των ανησυχιών της Τουρκίας, ήταν οι διαβουλεύσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ για τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ). Αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2016 ή το 2017 το αργότερο οι συνομιλίες για τη Συμφωνία που ξεκίνησαν στις αρχές του Ιουλίου του 2013. Ο στόχος της Διατλαντικής Συμφωνίας Εμπορίου και Επενδύσεων είναι η ίδρυση μιας αγοράς που θα περιέχει έναν πληθυσμό 800 εκατομμυρίων με την άρση των τελωνειακών φραγμών. Η Τελωνειακή Ένωση μπορεί να είναι δεσμευτική μόνο σε μία πλευρά όταν τεθεί σε ισχύ η Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων. Διότι η Τελωνειακή Ένωση προσφέρει στα αμερικανικά εμπορεύματα να εισέρχονται στην τουρκική αγορά χωρίς δασμούς όμως δεν αναγκάζει την Αμερική να μηδενίζει τα τελωνειακά δασμολόγια για τα τουρκικά προϊόντα. Και στο σημείο αυτό δυστυχώς η Τουρκία δεν μπορεί να κάνει τίποτε.

Η ανισορροπία αυτή που ως αποτέλεσμα της εισαγωγής των τρίτων χωρών, προκαλείται από την Τελωνειακή Ένωση Τουρκίας και ΕΕ, αποτελεί μια αρνητική εικόνα για την Τουρκία. Διότι σε περίπτωση που τεθεί σε ισχύ η Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων στις ισχύουσες συνθήκες, η Τουρκία δεν θα αντιμετωπίσει απώλεια εισοδήματος μόνο σε σχέση με τις τιμές που επιβάλλονται στα αμερικανικά εμπορεύματα αλλά και θα δυσκολευτεί να προστατεύσει την οικονομία και τη βιομηχανία της από το κύμα αφορολογήτων εμπορευμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ενώ αυξάνονται οι φθηνές εισαγωγές, οι τουρκικές εξαγωγές θα αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις. Πολλοί Τούρκοι επιχειρηματίες θα αναγκαστούν να μειώσουν την ικανότητα, κάτι που θα παγιώσει την ανεργία. Αυτή η αλυσίδα θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας και το σημερινό πρόβλημα του δημοσιονομικού ελλείμματος. Λόγω των καταστροφικών σεναρίων αυτών η Τουρκία από τη μια προσπαθεί να δημιουργήσει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ και από την άλλη προσπαθεί να πείσει την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες να συμπεριληφθεί στις διαπραγματεύσεις για την Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων.

Η προσδοκία της Τουρκίας για την ανανέωση της τελωνειακής ένωσης που έχει μείζονα σημασία, αφορά τις συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών που έχει υπογράψει η ΕΕ με τρίτες χώρες. Οι τρίτες χώρες που υπέγραψαν τις συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών με την Ένωση, αποκτούν άμεσα προνόμια στην τουρκική αγορά λόγω της τελωνειακής ένωσης. Γι’ αυτό η Τουρκία επιθυμεί να αλλάξει την ανισορροπία αυτή. Για να γίνει αυτό, απαιτεί να προστεθεί ένα άρθρο που θα προσφέρει τη δυνατότητα στην Τουρκία να επωφεληθεί άμεσα από τις συμφωνίες της ΕΕ χωρίς να αναγκάσει την υπογραφή μιας νέας συμφωνίας και βάσει της αρχής της αμοιβαιότητας.

Ενώ μια άλλη περίπτωση που προκαλεί την ανάγκη για την ανανέωση, πηγάζει ακόμα από το γεγονός ότι το περιεχόμενο της τελωνειακής ένωσης βρίσκεται ακόμα μακριά από τον πρώτο στόχο. Διότι το Πρόσθετο Πρωτόκολλο που αποτελεί τη βάση της Τελωνειακής Ένωσης και το οποίο έχει ως στόχο μια συνολική οικονομική ενσωμάτωση, προβλέπει τη διασφάλιση της προτεραιότητας στα βιομηχανικά προϊόντα, αλλά και την επέκταση των όρων με τον καιρό από την άποψη των γεωργικών προϊόντων, κεφαλαίων, εργατικού δυναμικού και υπηρεσιών. Στην έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας του 2014, κινείται η προσοχή στο ότι η διεύρυνση της Τελωνειακής Ένωσης με έναν τρόπου που θα συμπεριλάβει τα γεωργικά προϊόντα, τις υπηρεσίες, και τις δημόσιες συμβάσεις θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της Τουρκίας. Όταν διευρύνεται η Τελωνειακή Ένωση, πρέπει επίσης να επιλυθούν όσο το δυνατόν περισσότερο οι ενισχυμένες δομικές ασυμμετρίες. Διότι η Τουρκία δεν έχει το δικαίωμα λόγου σε αλλαγές στους κανόνες της κοινής αγοράς της ΕΕ στην οποία δεν έχει ακόμα ενταχθεί. Ωστόσο, κρίσιμη σημασία έχει η συμμετοχή της Τουρκίας η οποία χάρη στην Τελωνειακή Ένωση έχει περισσότερους εμπορικούς και οικονομικούς δεσμούς με την ΕΕ σε σύγκριση με άλλες υποψήφιες χώρες, σε μηχανισμούς ανταλλαγής πληροφοριών και διαβούλευσης. Η ΕΕ δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν τίθεται θέμα να δοθεί το δικαίωμα ψήφου στην Τουρκία. Αλλά στις συνομιλίες για την ανανέωση της τελωνειακής ένωσης τονίζεται πως μπορεί να επιτρέπει στην Τουρκία να συμμετέχει ως παρατηρήτρια στις συνεδριάσεις των επιτροπών της ΕΕ και να ενισχυθεί η άτυπη ανταλλαγή πληροφοριών.

Η κύρια ανησυχία της Τουρκίας σχετικά με τη διαδικασία ανανέωσης, αφορά την πλήρη ένταξη. Γιατί η Τουρκία τονίζει πάντα ότι όλα τα μειονεκτήματα που συζητούνται, θα εξαφανιστούν με την πλήρη ένταξη. Η Τουρκία τηρεί επιφυλακτική προσέγγιση για τη διαδικασία ανανέωσης επειδή η Τελωνειακή Ένωση που ιδρύθηκε με μεγάλες ελπίδες, δεν συνέβαλε στην προοπτική πλήρους ένταξης όπως αναμενόταν. Σε μια πολιτική ατμόσφαιρα στην οποία είναι πολύ εύθραυστες η βούληση και η επιθυμία, ανησυχεί ότι η τελωνειακή ένωση θα θεωρηθεί ως τελευταία στάση στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ, υποστηρίζει ότι η ανανέωση της Τελωνειακής Ένωσης είναι στενά συνδεδεμένη με τα συμφέροντα της ΕΕ. Υπογραμμίζει πως είναι σημαντική η προστασία της εγγύτητας της Τουρκίας με την οικονομία της ΕΕ η οποία είναι μια μεγάλη και αναπτυσσόμενη αγορά ως εκ τούτου, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι οικονομικές και δημοσιονομικές προσδοκίες της Τουρκίας. Σημειωτέων ότι στις δηλώσεις αυτές δεν γίνεται έμφαση στις πολιτικές προσδοκίες. Ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα υποστηρίζει ότι ο σκοπός της ΕΕ και της Τουρκίας πρέπει να είναι η εξασφάλιση της περισσότερης ενσωμάτωσης αντί να είναι η επίτευξη μιας τέλειας Τελωνειακής Ένωσης. Η Τουρκία η οποία αποδίδει μεγάλη σημασία στην αξιολόγηση αυτή, ελπίζει να ενισχύσει η ανανέωση της Τελωνειακής Ένωσης τα οικονομικά οφέλη και πέρα από αυτό να συμβάλει σημαντικά στην πορεία για πλήρη ένταξη. Οι διαπραγματεύσεις που αναμένεται να ξεκινήσουν στα μέσα του 2016 για την ανανέωση της τελωνειακής ένωσης, αποτελεί ένα παράδειγμα για το δυναμισμό των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και Τουρκίας που ξεπερνούν μισό αιώνα. Οι διαπραγματεύσεις για την πλήρη ένταξη που πραγματοποιούνται παράλληλα με αυτές και οι συζητήσεις για το μέλλον της ΕΕ αποτελούν σημαντικές ενδείξεις για το πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις.