Ευρωπαϊκή Προοπτική (2015-19)

Η κατάκτηση της Ιστάνμπουλ το 1453 από τον Οθωμανό Σουλτάνο, Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ, τερμάτισε μια εποχή και ξεκίνησε μια νέα εποχή. Η Ευρώπη η οποία αφυπνίστηκε από τις σκοτεινές ημέρες του Μεσαίωνα, φωτίστηκε με την Αναγέννηση και σημειώθηκαν ριζικές αλλαγές σε κάθε τομέα της ζωής. Η Οθωμανική Έκθεση της Ανατολής στην Τέχνη της Αναγέννησης σκοπεύει να αποδείξει την επιρροή του οθωμανικού και ανατολικού πολιτισμού στους Ευρωπαίους καλλιτέχνες και τις επιπτώσεις του ισλαμικού κόσμου στην ιδέα της Αναγέννησης. Η έκθεση υλοποιείται ως μια από τις εκδηλώσεις ενός προγράμματος της ΕΕ που ονομάζεται ως Οθωμανοί και Ευρωπαίοι. 

Το σχέδιο «Οθωμανοί και Ευρωπαίοι, αντανάκλαση των πολιτιστικών σχέσεων των πέντε αιώνων» που ξεκίνησε με την πρόταση για την επανεξέταση της αντίληψης των λαών και των καλλιτεχνών στην Ευρώπη και στην Τουρκία, πραγματοποιείται με την υποστήριξη του πολιτιστικού προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σχέδιο σκοπεύει επίσης την αύξηση της συνειδητοποίησης για την κατάσταση της πολιτιστικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των Ευρωπαίων και Τούρκων στην οθωμανική περίοδο. Με τις εκθέσεις, τα συνέδρια και τις εκδηλώσεις, προβλέπεται να ταξιδέψουν οι συμμετέχοντες σε μια κοινή πολιτιστική ιστορία πεντακοσίων χρονών. Προσφέρονται ευκαιρίες για τη συνάντηση των Ευρωπαίων και Τούρκων καλλιτεχνών και την έναρξη διάλογου για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας καθώς και ο στόχος είναι η κινητοποίηση της δημιουργικής δύναμης των νέων καλλιτεχνών. Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων δημιουργούνται ευκαιρίες για τις συζητήσεις μεταξύ των δύο πλευρών προκειμένου να αναζητήσουν τους τρόπους για να περπατήσουν μαζί προς το κοινό μέλλον.

Το σχέδιο περιλαμβάνει ένα αρκετά φορτωμένο πρόγραμμα από το Φεβρουάριο του 2015 μέχρι τον Απρίλιο του 2016. Υπάρχουν τρεις βασικές εκδηλώσεις. Η πιο ολοκληρωμένη από αυτές έχει το εξής θέμα: «Η ανακάλυψη και η έκθεση της Ευρωπαϊκής-οθωμανικής πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω των εικαστικών τεχνών». Στο πλαίσιο αυτό, η γενική ονομασία της έκθεσης είναι «Η Οθωμανική και Ανατολική έκθεση στην τέχνη της Αναγέννησης». Το Κέντρο Καλών Τεχνών των Βρυξελλών «Μποζάρ» φιλοξενεί την πρώτη έκθεση που ονομάζεται ως «Ο Κόσμος του Σουλτάνου». Η έκθεση που ξεκίνησε στις 27 Φεβρουαρίου, θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι τις 31 Μαΐου του 2015. Η ίδια έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 26 Ιουνίου με όνομα «Οθωμανία» στην Κρακοβία της Πολωνίας και θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου. Η έκθεση που διοργανώνεται προκειμένου να δοθούν παραδείγματα για την αντίληψη της Δύσης για τους Οθωμανούς που κατέκτησαν τρεις ηπείρους, περιέχει τα έργα που κατασκεύασαν οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες για την οθωμανική και ανατολική εικόνα. Εκτίθενται τα έργα των πολλών σημαντικών καλλιτεχνών, όπως Μπελίνι, Ντουρέ, Τιτσιάνο, Memling, Tintoretto και Veronese. 

Η κατάκτηση της Ιστάνμπουλ στις 29 Μαΐου του 1453 από τους Οθωμανούς, προκάλεσε μεγάλη απήχηση σε όλη την Ευρώπη. Η προέλευση των Οθωμανών στην Ευρώπη, προκάλεσε ανησυχίες με τον ιδιαίτερα ανεπτυγμένο πολιτισμό και την επιστήμη τους καθώς και έναν πραγματικό θαυμασμό. Οι καλλιτέχνες από κάθε γωνία της Ευρώπης ταξίδεψαν στις ακτές του Βοσπόρου. Οι πολιτιστικές ανταλλαγές που αναζωογόνησαν με το εμπόριο, αύξησαν ραγδαία τον αριθμό των καλλιτεχνικών έργων που περιγράφουν την διαπολιτισμική δυναμική αυτή. «Η Οθωμανική και Ανατολική έκθεση στην τέχνη της Αναγέννησης» αποδεικνύει πόσο ενέπνευσαν οι Δυτικοί καλλιτέχνες από τους Οθωμανούς κατά την περίοδο αυτή και κινεί την προσοχή στην έναρξη της επιρροής της Ανατολής στην ευρωπαϊκή τέχνη. Οι αγώνες για τη δύναμη και οι συγκρούσεις μεταξύ Οθωμανών και Ευρωπαίων επισφράγισαν στην περίοδο που ξεκίνησε με την κατάκτηση της Ιστάνμπουλ και έληξε με τη Συμφωνία Zitvatorok. Προηγήθηκαν οι διαφορές μεταξύ της Ισλαμικής Ανατολής και της χριστιανικής Δύσης. Η έκθεση της οποίας την επιμέλεια ανέλαβαν οι Robert Born, Guido Messling και Michał Dziewułski, σκοπεύει να τερματίσει την εχθρότητα αυτή. Είναι κατανοητό ότι τα έργα που εκτίθενται, έχουν διαφορετικές απόψεις των Ευρωπαίων. Ακόμη και φαίνεται ότι υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για την Ανατολή κατά τη διάρκεια των περιόδων οπότε οι Οθωμανοί προέλαυσαν μέχρι τις πόρτες της Βιέννης και της Βενετίας. Και το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης που είναι ένας από τους συνεταίρους του σχεδίου και το οποίο δάνεισε σημαντικά έργα στις εκθέσεις σε Βρυξέλλες και Κρακοβία, διοργανώνει μια ειδική έκθεση για τα έργα της μόνιμης συλλογής που έχει. Η έκθεση «Δύση και Μισοφέγγαρο» που ξεκίνησε στις 5 Μαΐου και η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 26 Οκτωβρίου, προβλέπει μια θεματική ξενάγηση στα έργα τα οποία δεν μπορούν να μετακινηθούν λόγω της ευαισθησίας ή σημασίας τους. Το θέμα και στην έκθεση αυτή, επικεντρώνεται στην επιρροή των Οθωμανών στην τέχνη της Αναγέννησης. 

Μια άλλη εκδήλωση που θα διοργανωθεί στο πλαίσιο του σχεδίου είναι μια σειρά συνεδριών που έχουν ως θέμα «Συζητήσεις για πέντε αιώνων πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρώπης». Το πρώτο από τα συνεδρία πραγματοποιήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας. Κατά το συνέδριο συζητήθηκαν οι αστάθειες, οι αφυπνίσεις και οι γεωπολιτικές αλλαγές που σημειώθηκαν πριν από δύο αιώνες στις περιοχές όπου κυριαρχούσαν η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Αυστρο-ουγγρική Αυτοκρατορία. Στο επιστημονικό συνέδριο «Οι Οθωμανοί και η Ανατολή στην τέχνη της Αναγέννησης» που θα γίνει μεταξύ 26-27 Ιουνίου στο Εθνικό Μουσείο της Κρακοβίας, οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να ακούσουν τους σημαντικούς επιστήμονες από την Τουρκία, την Πολωνία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ουγγαρία. Ένα άλλο συνέδριο θα φιλοξενηθεί στις 22 Φεβρουαρίου του 2016 από το Ίδρυμα Πολιτισμού και Τέχνης (İKSV) στην Ιστάνμπουλ. Εδώ και πολλά χρόνια εκτίθενται πολυάριθμες συλλογές της παλιάς τουρκικής και οθωμανικής τέχνης σε σημαντικά μουσεία στην Τουρκία, στην Ευρώπη καθώς και στη Βόρεια Αμερική. Οι εκδηλώσεις θα επικεντρωθούν επίσης στο πώς τα μουσεία αυτά είχαν πρόσβαση στις συλλογές αυτές και ποια στάση τηρούσαν όταν εξέθεσαν τα έργα αυτά. Το σχέδιο θα λήξει με ένα συνέδριο που θα διοργανωθεί στις 27 Απριλίου στο Κέντρο Καλών Τεχνών των Βρυξελλών «Μποζάρ».

Στο τελευταίο στάδιο των εκδηλώσεων του προγράμματος θα πραγματοποιηθούν συναντήσεις μεταξύ των νεαρών καλλιτεχνών προκειμένου να έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν και να μοιραστούν τις απόψεις τους. Σχεδιάζεται να γίνει η πρώτη συνάντηση τον Ιούλιο του 2015 στην Ιταλία ενώ το Ίδρυμα Πολιτισμού και Τέχνης (İKSV) θα φιλοξενήσει το Φεβρουάριο του 2016 στην Ιστάνμπουλ. Σκοπεύεται να δημιουργηθεί ένα έδαφος για τον αγώνα που θα δώσουν οι Ευρωπαίοι και Τούρκοι καλλιτέχνες για τη διαπολιτισμική προσέγγιση με βασικά θέματα όπως η μετανάστευση, ο σχηματισμός της ταυτότητας και ο ρόλος του καλλιτέχνη. Η Τούρκισσα συγγραφέα, Ελίφ Σαφάκ η οποία ανέλαβε το ρόλο της πρέσβειρας του σχεδίου, κινεί την προσοχή η προκατάληψη και οι ελάχιστες γνώσεις προκαλούν φόβο και αυτό παγιώνει την αντίληψη «άλλος». «Από πού αρχίζει η Ανατολή και πού λήγει η Δύση;», ρωτά η Ελίφ Σαφάκ και τονίζει πως η απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών δεν είναι φυσική αλλά ψυχική. Το σχέδιο «Οθωμανοί και Ευρωπαίοι, αντανάκλαση των πολιτιστικών σχέσεων των πέντε αιώνων», αναλαμβάνει έναν μικρό όμως σημαντικό ρόλο για να σπάσει το καλούπι στο νου.