Ευρωπαϊκή Προοπτική (2015-12)

Η Τουρκία αντιμετωπίζει πολύ συχνά παράνομες μεταναστευτικές ροές εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης και επειδή αποτελεί γέφυρα ανάμεσα σε ηπείρους Ασία, Αφρική και Ευρώπη. Η μεταναστευτική κινητικότητα που προκαλείται από τα «οργανωμένα δίκτυα», προκαλεί εκτεταμένα προβλήματα τα οποία δεν μπορεί να λύσει μόνη της καμία χώρα. Παρόλο που η Τουρκία συνεχίζει με αποφασιστικότητα τον αγώνα κατά της λαθρομετανάστευσης, αναμένει να κινηθεί η διεθνής κοινότητα με ευθύνη, αλληλεγγύη και ενότητα.

Ας κάνουμε σύντομη αναφορά τα σύνορα, τις γείτονες και τα συνοριακά περάσματα της Τουρκίας για να καταλάβουμε καλύτερα γιατί η Τουρκία βρίσκεται στο δρόμο της μετανάστευσης. Η Τουρκία έχει χερσαία σύνορα συνολικά 2.875 χιλιόμετρων και θαλάσσια σύνορα 8.333 χλμ. με τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν, το Ναχιτσεβάν, την Αρμενία και τη Γεωργία. Κάθε χρόνο πολλοί αλλοδαποί μπαίνουν και βγαίνουν από τις 130 συνοριακές πύλες της Τουρκίας. Από τη δεκαετία του 90’, η Τουρκία αντιμετωπίζει την παράνομη μετανάστευση από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Πακιστάν, το Ιράν και το Μπαγκλαντές προς τη Δυτική Ευρώπη. Ενώ τα τελευταία η μετανάστευση έχει αυξηθεί κυρίως από τη Συρία. Η παράνομη μετανάστευση μέσω της Τουρκίας πραγματοποιείται με τη χρήση πλαστών διαβατηρίων, θεωρήσεων και ταυτοτήτων, με προέλευση στις μεθοριακές περιοχές.

Οι δρόμοι που χρησιμοποιούν οι παράνομοι μετανάστες ανάμεσα σε Τουρκία και Ελλάδα, είναι οι πιο κίνδυνοι που τείνει προς την Ευρώπη. Σύμφωνα με τα δεδομένα που ανακοίνωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τον έλεγχο των συνόρων, FRONTEX ανακοίνωσε ότι ένας από κάθε τέσσερις μετανάστες που προσπαθούν να πάνε στην Ευρώπη, χάνουν τη ζωή τους χωρίς να φτάσουν στην Ευρώπη. Οι λαθρομετανάστες χάνουν τη ζωή τους λόγω των άσχημων καιρικών συνθήκων ή όταν ναυαγεί το σκάφος στο οποίο επιβαίνουν. Η Τουρκική Ακτοφυλακή που σταμάτησε πέρσι περισσότεροι από δώδεκα χιλιάδες λαθρομετανάστες στο Αιγαίο, καταβάλλει έντονες προσπάθειες για την παρεμπόδιση της παράνομης διακίνησης μεταναστών. Η Ακτοφυλακή σώζει πρώτα μετανάστες για τους οποίους παίρνει πληροφορίες στις εγκλήσεις και τους παραδίδει στις μονάδες της Χωροφυλακής. Η Ακτοφυλακή παίζει σημαντικό ρόλο στον εντοπισμό των μεταναστών.

Η Τουρκία παίρνει σημαντικά μέτρα κατά της λαθρομετανάστευσης σε εθνικό επίπεδο και υλοποιεί τις απαραίτητες νομικές ρυθμίσεις για να είναι αποτρεπτικές οι κυρώσεις. Από την άλλη, συμμετέχει ενεργά στον κοινό αγώνα και τη συνεργασία για την ανταλλαγή πληροφοριών και τον προσδιορισμό των προβλημάτων. Η Τουρκία έχει επιταχύνει πρόσφατα τις εργασίες της για να προσαρμοστούν οι σχετικοί νόμοι με τα διεθνή πρότυπα και κανόνες. Η Τουρκία υπέγραψε το 2000 τη Σύμβαση του ΟΗΕ κατά του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος και της παράνομης διακίνησης μεταναστών και τα πρόσθετα πρωτόκολλα για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων και της Λαθρομετανάστευσης. Το 2004 εντάχθηκε στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και ανάπτυξε συνεργασία με τον Οργανισμό για την καταπολέμηση της μετανάστευσης και εμπορίας ανθρώπων. Τον Απρίλιο του 2013 χαιρέτισε το Νόμο περί Αλλοδαπών και Διεθνούς Προστασίας και έτσι απέκτησε ένα αποτελεσματικό νομικό μέσο για τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Άρχισε να καταβάλλει πιο συντονιστικές προσπάθειες αφού δημιουργήθηκε η Συντονιστική Επιτροπή για τον Αγώνα κατά της Λαθρομετανάστευσης προκειμένου να αξιολογηθούν οι συνέπειες στις σχέσεις με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και η διεθνής διάσταση της παράνομης μετανάστευσης. Αύξησε επίσης την ανταλλαγή πληροφοριών με τις χώρες που αντιμετωπίζουν μεταναστευτική ροή. Σημειωτόν ότι υπέγραψε από το 2001 μέχρι σήμερα διμερή συμφωνία επανεισδοχής με τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, το Κιργιστάν, τη Μολδαβία, τη Νιγηρία, το Πακιστάν, τη Ρουμανία, τη Ρωσία, τη Συρία, την Τουρκία, την Υεμένη και την Ελλάδα για να ενθαρρύνει τη λήψη μέτρων κατά της παράνομης μετανάστευσης.

Η συμφωνία επανεισδοχής που υπεγράφη στις 16 Δεκεμβρίου του 2013 από την Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορεί να θεωρηθεί ένα από τα σημαντικότερα βήματα που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης. Σύμφωνα με τη συμφωνία αυτή, η Τουρκία αποδέχθηκε να πάρει πίσω τους Τούρκους πολίτες και τους πολίτες των τρίτων χωρών που ταξιδεύουν παράνομα στις χώρες μέλη της ΕΕ. Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου του 2014 όμως μια μεταβατική περίοδος τριών χρονών για την έναρξη ισχύος του σχετικού τμήματος των υπηκόων τρίτων χωρών. Για να εφαρμοστούν αποτελεσματικά οι όροι της συμφωνίας, πρέπει να αυξηθεί ο έλεγχος διέλευσης από τα σύνορα της Τουρκίας, να φιλοξενηθούν οι παράνομοι μετανάστες στην Τουρκία μέχρι τον επαναπατρισμό τους, να αναπτυχθεί η ικανότητα να εμποδιστεί η παράνομη διέλευση. Παρατηρείται σημαντική μείωση στον αριθμό των μεταναστών ως αποτέλεσμα των μέτρων που άρχισε να λαμβάνει η Τουρκία και τα οποία παίρνονται από την ΕΕ για την ενίσχυση των χερσαίων συνόρων της Τουρκίας με την Ελλάδα. Ωστόσο, οι μετανάστες που έχουν ως στόχο να φθάσουν στην Ευρώπη, παρά τις αποτυχημένες τους προσπάθειες, όλα τα είδη των δυσκολιών, προσπαθούν επανειλημμένα νέες μεθόδους. Και αυτό αυξάνει τα τελευταία την μεταναστευτική ροή και δημιουργεί νέες διαδρομές μέσω Αιγαίου και Μαύρης Θάλασσας προς τις ευρωπαϊκές χώρες.

Αν και η παράνομη μετανάστευση γίνεται καμία φορά με προσωπική πρωτοβουλία, συνήθως λαμβάνει χώρα με τη βοήθεια των οργανωμένων εγκληματικών δικτύων. Το γεγονός που η λαθρεμπορία θεωρείται σε κάποιες περιοχές ως ένα επάγγελμα και μέθοδο για την απόκτηση χρήματος πολύ εύκολα, τα πολυεθνικά δίκτυα και η επαφή των μεταναστών στο ελάχιστο επίπεδο με αυτούς που τους βοηθούν, είναι μερικοί από τους παράγοντες που καθιστούν δύσκολο τον αγώνα σε αυτό το θέμα. Οι χώρες που αντιμετωπίζουν την μεταναστευτική κρίση θέλουν να αυξηθεί η υποστήριξη που τους παρέχεται. Ως εκ τούτου, εκφράζεται πολύ συχνά ότι πρέπει να επανεξεταστούν τα όργανα της ΕΕ όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και οι λύσεις όπως η επανεισδοχή, οι συσσωρευμένοι αιτούντες άσυλο ή πρέπει να ηγείται η Ένωση στα καινοτόμα σχέδια για τα θέματα όπως η καταπολέμηση της εχθρικής στάσης προς τους πρόσφυγες και μετανάστες. Είναι πολύ σημαντικό να αναπτύξει η Ευρώπη μια νέα στάση που θα βασίζεται στην κοινή ευθύνη για την καταπολέμηση της κρίσης των προσφύγων.