Ευρωπαϊκή Προοπτική (2015-10)

Τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Ύπατη Αρμοστεία του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) για τον Οκτώβριο του 2014, δείχνουν πως τους 165 χιλιάδες ξεπέρασε ο αριθμός των μεταναστών που τους πρώτους εννέα μήνες του 2014 επιχείρησαν να περάσουν στην Ευρώπη μέσω της Μεσογείου. Εκτιμάται πως οι τρεις χιλιάδες από αυτούς χάθηκαν στην θάλασσα. Ενώ όσοι καταφέρνουν να βγουν, με ασφάλεια στην ξηρά αντιμετωπίζουν άλλες νέες δυσκολίες στα εδάφη της Ευρώπης.

Οι μετανάστες που προέρχονται από την Αφρική και Ασία, προσπαθούν να φτάσουν στα νότια σύνορα της Ευρώπης. Το κύμα μαζικής μετανάστευσης επηρεάζει περισσότερο την Ιταλία όπου φτάνουν μέσω της Κεντρικής Μεσογείου. Οι εκθέσεις που εξεδόθη από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, δείχνουν πως η Ιταλία φιλοξένησε πέρσι περισσότερους από 140 χιλιάδες πρόσφυγες. Προβλέπεται να παραμείνουν οι πρόσφυγες μέχρι τις 78 ώρες στο ιταλικό νησί Λαμπεντούζα που βρίσκεται στο κέντρο της Μεσογείου. Αλλά το έντονο προσφυγικό κύμα και οι δυσκολίες στην αποκάλυψη των ανθρώπων δυσκολεύουν την ολοκλήρωση των πρώτων εργασιών στο νησί. Οι πρόσφυγες αναγκάζονται να μείνουν επί μήνες σε χώρους που κατασκευάζονται για παραμονή μερικών μερών. Δηλαδή βιώνουν ένα είδος ζωής σαν στις φυλακές έως ότου καθοριστούν τα νομικά καθεστώτα τους στη χώρα. Κατά τη διαδικασία των εργασιών αυτών, αποφασίζεται το μέλλον των προσφυγών που φτάνουν παράνομα στα ευρωπαϊκά εδάφη δηλαδή αποφασίζεται το εάν θα μείνουν στη χώρα ή όχι. Όσοι δεν θα μείνουν στη χώρα, απελαύνονται ενώ αυτοί που θα υποβάλουν αίτηση για την χορήγηση ασύλου, στέλνονται στη Σικελία ή σε άλλες περιοχές για να ολοκληρωθεί μια ολοκληρωμένη διαδικασία για τη διαμονή τους στη χώρα. Επίσης και καταβάλλονται προσπάθειες για την αποκάλυψη των ταυτοτήτων όσων θα κάνουν αίτηση για την χορήγηση καθεστώτος πολιτικού πρόσφυγα όμως δεν έχουν ταυτότητα ή διαβατήριο μαζί τους. Κατά τη διαδικασία αυτή οι πρόσφυγες το περισσότερο δεκαοχτώ μήνες μένουν στις εγκαταστάσεις που είναι γνωστές ως «Κέντρα αποκάλυψη ταυτότητας και απέλασης». Αλλά οι ιταλικές αρχές δέχονται έντονες κριτικές εξαιτίας των συνθήκων στις εγκαταστάσεις αυτές. 

Οι πρόσφυγες από τη Συρία και Ερυθραία κατευθύνονται στην Ιταλία, ενώ αυτοί που εγκαταλείπουν τις χώρες της Δυτικής Αφρικής, προσανατολίζονται στη Δυτική Ευρώπη για να περάσουν στην Ισπανία. Η Ισπανία έχει στενή συνεργασία με το Μαρόκο και την Αλγερία για να μπορέσει να ελέγχει τους πρόσφυγες. Αλλά έχει παρατηρηθεί μια μεγάλη αύξηση στον αριθμό των προσφύγων που προσπαθούν να πάνε παράνομα στην Ευρώπη από την Θέουτα και τη Μελίγια, εδάφη της Ισπανίας στην Αφρική. Για παράδειγμα, τον περασμένο Αύγουστο χιλιάδες άνθρωποι διατρέχοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους επιχείρησαν να περάσουν τα σύνορα από τη Μελίγια αφού κατεδαφίστηκαν οι σκηνές τους και κάηκαν τα αντικείμενα τους λόγω των επιχειρήσεων που εξαπολύθηκαν από τους αξιωματούχους του Μαρόκου. Μόνο ογδόντα από τους χιλιάδες ανθρώπους κατάφεραν να μπουν στην Ισπανία ενώ οι υπόλοιποι επέστρεψαν στο Μαρόκο. Γι’ αυτόν το λόγο οι δυνάμεις της ισπανικής χωροφυλακής δέχθηκαν έντονες κριτικές ότι παρενέβησαν παράνομα στους πρόσφυγες που προσπάθησαν να περάσουν στη χώρα. Ο ισπανικός νόμος για τη μετανάστευση, προβλέπει τη μεταφορά των προσφυγών που μπαίνουν παράνομα στη χώρα, στο αστυνομικό τμήμα με τη συνοδεία των δυνάμεων της χωροφυλακής για τον καθορισμό των ταυτοτήτων τους και για την απέλασή τους. Οι πρόσφυγες αυτοί μπορούν να πάρουν βοήθεια από τους μεταφραστές και τους δικηγόρους σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, προκειμένου να επωφεληθούν από τις δυνατότητες για τη διεθνή προστασία. Αλλά οι εφαρμογές της Ισπανίας αφορά την απέλαση των προσφυγών σαν δεν μπήκαν καθόλου στη χώρα. Ένα από τα θέματα που προκαλούν αντιδράσεις, είναι σχετικά με την υπερβολική χρήση βίας στην οποία προχωρούν οι δυνάμεις ασφαλείας της χώρας για να αποτρέψουν τους πρόσφυγες που προσπαθούν να ξεπεράσουν τα συρματοπλέγματα στα σύνορα της Ισπανίας και του Μαρόκου. Πολλοί πρόσφυγες τραυματίστηκαν στην επέμβαση των δυνάμεων ασφαλείας και απελάθηκαν χωρία να νοσηλευτούν στο Μαρόκο. Ενώ οι κανονισμοί που εγκρίθηκαν από τον ΟΗΕ προβλέπει τον περιορισμό της χρήσης βίας κατά των μεταναστών από τους αξιωματούχους των χωρών, την ανάλογη κίνηση, την αποφυγή των τραυματισμών ανθρώπων και την άμεση ιατρική παρέμβαση στους τραυματίες. Από την άλλη, τα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα και ο διεθνής νόμος για τους πρόσφυγες και οι νόμοι της ΕΕ, προβλέπουν την αποτροπή της επιστροφής ενός τόμου σε μια χώρα όπου θα υποστεί σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και την προσφορά ευκαιρίας στους ανθρώπους που αναζητούν άσυλο. Το Μαρόκο κατηγορείται ότι δεν έχει συμμορφωθεί ακόμη με τους διεθνείς κανόνες για την ανθρωπιστική συμπεριφορά εναντίον των μεταναστών και των προσφύγων και η Ισπανία στέλνοντας πάλι πίσω τους πρόσφυγες παραβιάζει τους κανόνες αυτούς. Ας υπενθυμίσουμε ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αποφάσισε το Δεκέμβριο του 2012 ότι η Ιταλία στέλνοντας πάλι πίσω τους πρόσφυγες στη Λιβύη, παραβίασε το νόμο αυτό.

Και η Ανατολική Μεσόγειος είναι άλλη διαδρομή που χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες για να φτάσουν στη Νότια Ευρώπη μέσω ορισμένων χωρών εκ των οποίων και η Τουρκία. Αλλά χάρη στην αυξανόμενη συνεργασία που έχει η Τουρκία με την Ευρωπαϊκή Ένωση στην καταπολέμηση της λαθρεμπορίας, έχει σημειωθεί πρόσφατα σημαντική μείωση στον αριθμό των μεταναστών που προσπάθησαν να περάσουν παράνομα μέσω της Τουρκίας στην Ελλάδα. Αλλά κυρίως οι Συρίοι πρόσφυγες συνεχίζουν να πηγαίνουν στην Ελλάδα εγκαταλείποντας τη χώρα τους λόγω του εμφυλίου πολέμου και ελπίζοντας να έχουν μια ασφαλή ζωή. Σύμφωνα με τους νόμους της ΕΕ που αφορούν τη χορήγηση ασύλου, οι πρόσφυγες έχουν τη δυνατότητα να απαιτήσουν προσφυγικό καθεστώς από την χώρα της ΕΕ όπου φτάνουν πρώτα και να επιστραφούν οι πρόσφυγες στη χώρα όπου έχει το προσφυγικό καθεστώς σε περίπτωση που αποκαλυφθεί ότι ταξίδεψαν σε άλλες ευρωπαϊκε΄ς χώρες. Αλλά οι Συρίοι πρόσφυγες δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα λόγω των οικονομικών προβλημάτων, δυσκολιών στις θέσεις εργασίας επίσης και της πολιτικής της που δεν προωθεί την οικογενειακή επανένωση. Όσοι θέλουν να πάνε στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης που είναι πιο γενναιόδωρες στα δικαιώματα των προσφύγων, έρχονται σε επαφή με τους διακινητές μεταναστών στην Ελλάδα προκειμένου να κατέχουν ψευδή ταυτότητα ή ταξιδιωτικά έγγραφα ή να φτάσουν στη Γερμανία μέσω των βαλκανικών χωρών. Φαίνεται ότι μεγάλα προβλήματα θα προκαλέσουν στην Ελλάδα, οι ισχυρισμοί πως η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση παρείχε επίσημα έγγραφα παραμονής και ταξιδιωτικά έγγραφα με τα οποία μπορούσαν στη συνέχεια να ζητήσουν άσυλο στη Γερμανία, σε περίπου 840 Σύρους πρόσφυγες που δεν ήθελαν ούτως ή άλλως να παραμείνουν στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης. Η Γερμανία η οποία φιλοξένησε πέρσι τους περισσότερους πρόσφυγες στην Ευρώπη, αντιδρά σκληρά στους ισχυρισμούς αυτούς. Αλλά, από το 2011 μέχρι σήμερα τέτοιοι πρόσφυγες και μετανάστες δεν στέλνουν πίσω στην Ελλάδα όπως προβλέπει η συμφωνία για τη συμβολή στον αγώνα της Ελλάδας κατά της οικονομικής κρίσης.

Παρόλο που οι χώρες στα νότια σύνορα της ΕΕ αντιμετωπίζουν μεγάλες πιέσεις, οι μετανάστες καταβάλλουν προσπάθειες στην ουσία για να φτάσουν στις χώρες στα βόρεια της ΕΕ, όπου επικρατούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη οικονομική ευημερία.